Γιώργος Μιχαηλίδης
Με την προσοχή του κόσμου στραμμένη στην Ουκρανία τους τελευταίους μήνες, οι ανησυχητικές εξελίξεις στην αφρικανική ήπειρο περνούν σχετικά απαρατήρητες. Και όμως, μετά την ένοπλη σύγκρουση στην Αιθιοπία μεταξύ της κυβέρνησης και των αυτονομιστών του Τιγκράι, εστίες θερμών συγκρούσεων ξεπηδούν ή αναζωπυρώνονται, ενώ η κατάσταση σε παλαιότερες εστίες, όπως της Λιβύης, σίγουρα δεν αποκλείει μια μελλοντική υποτροπή.
Φυσικά, τα τοπικά ζητήματα παίζουν ρόλο και δεν αποτελούν καινούριο φαινόμενο για την Αφρική. Θρησκευτικές διαφορές, καταπίεση μειονοτήτων, σύγκρουση μεταξύ φυλών και ανταγωνισμοί γειτονικών κρατών αποτελούν άλυτα ζητήματα σε μια σειρά κράτη της ηπείρου. Ωστόσο, η τρέχουσα αύξηση της έντασης δεν μπορεί να ειδωθεί εκτός του πλαισίου της όξυνσης των διεθνών ανταγωνισμών μεταξύ των «παγκόσμιων παικτών». Με άλλα λόγια, η Αφρική μετατρέπεται αργά αλλά σταθερά σε πεδίο έντονης αντιπαράθεσης κρατών όπως οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Γαλλία και η Ρωσία, αλλά και περιφερειακών δυνάμεων όπως η Τουρκία, οι χώρες της Αραβικής Χερσονήσου κ.α.
Η Αφρική αποτελεί την ήπειρο με τον μεγαλύτερο αριθμό ξένων κρατών (άνω των δέκα) να διεξάγουν ταυτόχρονα στρατιωτικές επιχειρήσεις στη γη της. Κατά συνέπεια, οι στρατιωτικές βάσεις πολλαπλασιάζονται, με τις ΗΠΑ και τη Γαλλία να κατέχουν τη μερίδα του λέοντος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το Τζιμπουτί, όπου φιλοξενούνται στρατιωτικές βάσεις επτά διαφορετικών κρατών, μεταξύ αυτών υπάρχουν και οι πρώτες βάσεις εκτός συνόρων της Ιαπωνίας και της Κίνας από την εποχή του Β′ Παγκοσμίου Πολέμου. Η θέση της μικρής αυτής χώρας στην ευαίσθητη περιοχή της Ερυθράς Θάλασσας δεν είναι προφανώς άσχετη με το ενδιαφέρον των μεγάλων δυνάμεων.
Την ίδια στιγμή, οι αφρικανικές χώρες ακολουθούν τη γενική παγκόσμια τάση, αυξάνοντας τις δαπάνες τους για στρατιωτικούς εξοπλισμούς, είτε υπό την πίεση των πατρώνων τους είτε φιλοδοξώντας να αποκομίσουν μεγαλύτερα οφέλη, σε μια εποχή που οι άμεσες ξένες επενδύσεις αυξάνονται, ενώ η εφαρμογή της παναφρικανικής ουσιαστικά ζώνης ελεύθερου εμπορίου (AfCFTA) υπόσχεται μεγαλύτερα κέρδη για ξένους και ντόπιους παίκτες. Τα τελευταία γεγονότα σε Αιθιοπία, Ρουάντα-Κονγκό αλλά και στη Μοζαμβίκη, είναι ενδεικτικά των προσπαθειών αλληλοϋπονόμευσης και εκτόπισης μεταξύ των ξένων δυνάμεων. Μαζί με την επίδραση μιας πιθανής επισιτιστικής κρίσης λόγω του πολέμου της Ουκρανίας, μάλλον σύντομα θα αναγκαστούμε να στρέψουμε τα μάτια μας προς τον Νότο.