Κώστας Δικαίος,
Οι αντιθέσεις μεγεθύνονται από την παρέμβαση των ξένων δυνάμεων
Το Σουδάν, μια χώρα με 44 εκατομμύρια πληθυσμό (τρίτη πολυπληθέστερη στην Αφρική), συνεχίζει να σπαράσσεται από συγκρούσεις, παρά το γεγονός ότι από το 1954 απέκτησε ανεξαρτησία από τον αγγλικό ιμπεριαλισμό και την αιγυπτιακή κατοχή. Ο λόγος είναι ότι έχει γεωστρατηγική θέση, «συνδέοντας» την Ερυθρά Θάλασσα, την υποσαχάρια Αφρική, το Κέρας, τον Νείλο και το πετρέλαιο.
Δύο εμφύλιοι πόλεμοι, με εκατομμύρια νεκρούς και εκτοπισμένους, που περιλάμβαναν σκληρές συγκρούσεις ανάμεσα στους Αδελφούς Μουσουλμάνους και άλλα συντηρητικά κόμματα από τη μια μεριά και τους κομμουνιστές και φιλονασερικούς από την άλλη. Αιματηρές συρράξεις ανάμεσα στον ισλαμιστικό Βορρά και τον χριστιανικό και ανιμιστικό Νότο οδήγησαν τελικά στην επικράτηση τον ισλαμιστών στον Βορρά υπό τον Ομάρ αλ-Μπασίρ –ο οποίος κατέλαβε την εξουσία το 1989 με πραξικόπημα– και στην ανεξαρτησία του Νοτίου Σουδάν — με δημοψήφισμα το 2011 και τη στήριξη των ιμπεριαλιστών της Δύσης.
Το δικτατορικό καθεστώς του Μπασίρ, βασισμένο στους ισλαμιστές και στον στρατό, είχε ιδιαίτερες σχέσεις τόσο με την Τουρκία –είχε συνάψει μαζί της συμφωνία για παραχώρηση της νήσου Σουακίν για στρατιωτική βάση που θα «συμπλήρωνε» αυτήν που υπάρχει στη Σομαλία– όσο και με την Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Παράλληλα, η Ρωσία είχε συζητήσεις για παραχώρηση μιας ναυτικής βάσης στην Ερυθρά, κατασκευή πυρηνικού εργοστασίου, αγορές όπλων, εξορύξεις, ενώ υπήρχε και συνεργία με τους μισθοφόρους της ομάδας Wagner. Στο ίδιο μήκος κύματος και η Κίνα, η οποία είχε στρατιωτική συνεργασία (ενισχύοντας τη μόνη στρατιωτική βάση της εκτός συνόρων στο Τζιμπουτί αλλά και τις επενδύσεις της στο Σουέζ στα πλαίσια του νέου Δρόμου του Μεταξιού), συμφωνίες για εξορύξεις υποθαλάσσιων κοιτασμάτων και σημαντικές εμπορικές σχέσεις. Αντίθετα, οι ΗΠΑ δεν ξέχασαν ποτέ ότι ο Μπασίρ τη δεκαετία του 1990 είχε προσφέρει καταφύγιο στον Οσάμα Μπιν Λάντεν.
Υπενθυμίζεται ότι το 2003, το –κυρίως αραβικό– δικτατορικό καθεστώς ξεκίνησε μια γενοκτονία στο Νταρφούρ –ανεξάρτητο σουλτανάτο στα δυτικά που προσαρτήθηκε στο Σουδάν από τους Άγγλους το 1916– ενάντια σε γηγενείς μη αραβικές φυλές, με στόχο να τις εκδιώξει και να εγκαταστήσει Άραβες νομάδες από βορειότερες περιοχές. Οι σφαγές, οι βιασμοί, η γενοκτονία μέχρι και τα χημικά όπλα χρησιμοποιήθηκαν εκεί από τις διαβόητες πολιτοφυλακές Τζαντζαουίντ του Μπασίρ. Οι δυτικοί ιμπεριαλιστές κατήγγειλαν το καθεστώς περισσότερο για λόγους πίεσης παρά ουσίας, σε αντίθεση με Κίνα και Ρωσία που τήρησαν ουδέτερη στάση.
Κινητοποιήσεις ελπίδας για .να μην εκφυλιστεί η εξέγερση σε ένα φιλοδυτικό καθεστώς και να ανατραπεί η ισλαμιστική στρατιωτική δικτατορία
Τον Δεκέμβρη του 2018 το καθεστώς, σε συμφωνία με το ΔΝΤ, τριπλασίασε την τιμή του ψωμιού, με αποτέλεσμα μια εξέγερση που θύμισε την Αραβική Άνοιξη του 2011. Η εξέγερση, αν και αντιμετώπισε τις Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης (ΔΤΥ) του καθεστώτος (αναβίωση των Τζαντζαουίντ του Νταρφούρ ενάντια στον αραβικό λαό αυτή τη φορά) με πολλούς νεκρούς, τραυματίες και συλλήψεις, πέτυχε την ανατροπή του Μπασίρ τον Απρίλιο, με πραξικόπημα από τον ίδιο τον στρατό, και τη δημιουργία ενός μεταβατικού Συμβουλίου τον Αύγουστο του 2019, στο οποίο μοιράστηκαν την εξουσία οι πολιτικοί με τους στρατιωτικούς. Στην ουσία επρόκειτο για έναν ελιγμό του στρατού ο οποίος, προκειμένου να αποφύγει την αποδιάρθρωσή του, έκανε κάποιες υποχωρήσεις στην ολοένα και πιο ισχυρή αντιπολίτευση που περιλάμβανε πλέον κοινωνικές δυνάμεις (γυναίκες, ενώσεις επαγγελματιών δικηγόρων, γιατρών, εκπαιδευτικών, μηχανικών) αλλά και πολιτικές που ενώθηκαν στις Δυνάμεις για την Ελευθέρια και την Αλλαγή ΔΕΑ (συμπεριλαμβανομένου και του ΚΚ Σουδάν).
Οι επαναστατημένες λαϊκές μάζες έφτιαξαν και ένα δίκτυο οργανώσεων και κινημάτων, το οποίο σε καμμιά περίπτωση δεν ήθελε ο ελιγμός των στρατιωτικών να καταλήξει όπως στην Αίγυπτο που τελικά ο στρατηγός Σίσι ανέτρεψε την εξέγερση. Επίσης, η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ, αν και απέσυραν τη στήριξή τους στον Μπασίρ, ουσιαστικά αποφάσισαν να στηρίξουν τη νέα υβριδική μορφή εξουσίας, προσπαθώντας να εγκαθιδρύσουν ένα νέο καθεστώς απαλλαγμένο από τους Αδελφούς Μουσουλμάνους αλλά στηριγμένο στον στρατό. Η Τουρκία έχασε ένα σύμμαχο, ενώ οι Δυτικοί ιμπεριαλιστές βρήκαν την ευκαιρία να αξιοποιήσουν την δεύτερη Αραβική Άνοιξη για να εγκαταστήσουν ένα καθεστώς πιο κοντά στην Δύση. Η μεταβατική κυβέρνηση που φτιάχτηκε σαν αποτέλεσμα του συμβιβασμού ανάμεσα στον στρατό και τον συνασπισμό της αντιπολίτευσης (εκτός από το ΚΚ που τον απέρριψε), είχε πρωθυπουργό τον τέως υψηλόβαθμο αξιωματούχο του ΟΗΕ, Αμπντάλα Χάμντοκ και στόχο τη μετάβαση σε ένα δημοκρατικό καθεστώς μέσα από εκλογές. Ωστόσο, η κυβέρνηση στην πορεία δυσαρέστησε τόσο τμήματα του λαού (ισλαμιστές, τοπικά συμφέροντα) όσο και τις Ρωσία-Κίνα (για παράδειγμα αναίρεσε τη συμφωνία για στρατιωτική βάση της Ρωσίας και ζήτησε οικονομικά ανταλλάγματα από τους Δυτικούς). Κάτι ανάλογο συνέβη και με τον στρατό, με έμφαση στο θέμα του Νταρφούρ στο οποίο, ενώ ήρθε σε συμφωνία ειρήνευσης τον Οκτώβρη του 2020, στην ουσία προχωρούσε το θέμα της δικαστικής απόδοσης ευθυνών το οποίο θα κατέληγε σε καταδίκη του σκληρού πυρήνα του στρατού.
Σε αυτό το φόντο, διαδηλώσεις υπέρ των στρατιωτικών έγιναν στο Χαρτούμ και μάλιστα αποκλείστηκε το λιμάνι του Πορτ Σουδάν στα ανατολικά της χώρας δείχνοντας τοπικιστικές διαιρέσεις σε μια περιοχή που είναι κομβική για τον ανεφοδιασμό της! Το αποτέλεσμα ήταν ένα ακόμα πραξικόπημα τον Οκτώβριο με τον αρχηγό του Μεταβατικού Συμβουλίου, στρατηγό Αμπντελφατάχ αλ-Μπουχράν να καταλαμβάνει την εξουσία και να διαλύει το Συμβούλιο, με τη δικαιολογία ότι υπήρχε κίνδυνος… εμφυλίου!
Οι ΔΕΑ κάλεσαν σε ανυπακοή, με νέες διαδηλώσεις και συγκρούσεις, ο στρατός καταστέλλει προσπαθώντας να διατηρήσει κάποιες ισορροπίες, οι Δυτικοί ιμπεριαλιστές καταγγέλλουν και κόβουν την οικονομική ενίσχυση που είχαν υποσχεθεί για τη δημοκρατική μετάβαση και οι Ρωσία και Κίνα τηρούν στάση αναμονής, καταγγέλλοντας τη Δύση ότι επεμβαίνει.
Ωστόσο, οι λαϊκές μάζες βρίσκονται σε κινητοποίηση και αυτό αποτελεί μια ελπίδα για να ξεφύγουν τόσο από τον εκφυλισμό της εξέγερσής τους σε ένα καθεστώς ελεγχόμενο από τη σαπίλα των δυτικών ιμπεριαλιστών όσο και από την ισλαμιστική στρατιωτική δικτατορία που θα θελήσει να ικανοποιεί τις αδηφάγες ορέξεις της Ρωσίας, της Κίνας και των διεφθαρμένων ηγεμονιών του Κόλπου.