Παναγιώτης Ξοπλίδης
Σκηνικό καθολικής ρήξης μεταξύ του προέδρου Λουίς Άρτσε και του Έβο Μοράλες, που διετέλεσε πρόεδρος και ηγέτης του MAS. Βαθαίνει η κοινωνική και πολιτική κρίση, με τον λαό να βλέπει αυξήσεις στις τιμές και καταστολή. Παρεμβάσεις και από συγκρουόμενα ιμπεριαλιστικά συμφέροντα.
Η Βολιβία ήταν μέχρι τώρα η πλέον εμβληματική περίπτωση των προοδευτικών κυβερνήσεων του ρεύματος που χαρακτηρίστηκε ως «ροζ παλίρροια» στη Λατινική Αμερική. Αντιμετώπισε μάλιστα με επιτυχία επεμβάσεις της τοπικής αστικής τάξης και των ΗΠΑ, όπως το πραξικόπημα του 2019. Όμως εδώ και δύο χρόνια -κι ενόψει των προεδρικών εκλογών του 2025- μια εσωτερική κρίση του Κινήματος για το Σοσιαλισμό (MAS) έχει μετατραπεί σε ολομέτωπη πολιτική σύγκρουση μεταξύ των ηγετών του. Από τη μια μεριά βρίσκεται ο Έβο Μοράλες, ο πρόεδρος που ηγήθηκε της χώρας για 15 χρόνια και ανατράπηκε από τη βραχύχρονη χούντα το 2019. Ο διάδοχος του, νυν πρόεδρος Λουίς Άρτσε, είναι σήμερα ο βασικός αντίπαλος του σε μια σύγκρουση που δείχνει προσωπική, αλλά έχει βαθιές ρίζες στην κοινωνική και οικονομική κατάσταση της χώρας. Ο Μοράλες προσπαθεί να πάρει δικαστικά την σφραγίδα του MAS, ενώ ο Άρτσε μέσω του Συνταγματικού Δικαστηρίου έχει καταφέρει να χαρακτηρίσει αντισυνταγματική την υποψηφιότητα του Μοράλες. Το MAS έχει διαιρεθεί σε δύο φατρίες, που αλληλοσπαράσσονται, με τη δεξιά να καταφέρνει να γίνεται ρυθμιστής των κοινοβουλευτικών πλειοψηφιών.
Η πολιτική κρίση κορυφώθηκε στις 27 Οκτώβρη, όταν το βαν στο οποίο ταξίδευε ο Μοράλες δέχτηκε πυροβολισμούς από αστυνομικούς. Η κυβέρνηση υποστήριξε ότι η επίθεση ήταν σκηνοθετημένη από τον Μοράλες κι έγινε όταν προσπάθησε να απόφυγει αστυνομικό έλεγχο. Τις επόμενες μέρες, ένοπλοι υποστηριχτές του Μοράλες περικύκλωσαν στρατιωτική εγκατάσταση συλλαμβάνοντας στρατιώτες ως ομήρους. Ανάλογα γεγονότα είναι συχνά, κυρίως στην περιοχή της Κοτσαμπάμπα, όπου σημειώνονται αποκλεισμοί δρόμων, συγκρούσεις με τις δυνάμεις καταστολής και «ανταλλαγή ομήρων» μεταξύ αστυνομίας και διαδηλωτών. Λίγους μήνες πριν, στις 26 Ιουνίου, είχε προηγηθεί μια απόπειρα πραξικοπήματος που εξελίχθηκε σε παρωδία, όταν δεξιός διοικητής του Βολιβιανού Στρατού μπήκε στο Κυβερνητικό Μέγαρο σπάζοντας την πόρτα με τανκ. Οι υπόλοιπες δυνάμεις του Στρατού παρέμειναν αμέτοχες και ο πραξικοπηματίας συνελήφθη από την αστυνομία. Ο Μοράλες, αν και ηγήθηκε λαϊκών κινητοποιήσεων υπεράσπισης της δημοκρατίας, είχε παράλληλα υποστηρίξει ότι το ολιγόωρο πραξικόπημα ήταν σε συνεννόηση με τον Άρτσε, ο οποίος είχε ζητήσει βοήθεια από τον στρατό για να τον ενισχύσει στην αποτροπή της πιθανότητας ο Μοράλες να είναι υποψήφιος στις επερχόμενες προεδρικές εκλογές.
Αυτό που σίγουρα δεν είναι σκηνοθετημένο, πάντως, είναι η τεράστια κοινωνική κρίση και αναταραχή, που δεν περιορίζεται στη διαμάχη εντός του MAS. Εδώ και χρόνια ο λαός της Βολιβίας γνωρίζει δραματική αύξηση των τιμών των τροφίμων, έλλειψη καυσίμων και απώλεια αποθεματικών του κρατικού ταμείου με πληθωριστικό αντίκτυπο. Ο Άρτσε, ο οποίος ήταν ο υπουργός Οικονομίας του Μοράλες για περισσότερο από μια δεκαετία, εφαρμόζει πολιτική λιτότητας και επιδίωξε να πραγματοποιήσει μια σταδιακή κατάργηση της επιδότησης καυσίμων προς εργαζόμενους και αγρότες. Τα μέτρα «προσαρμογής» επιβάλλονται με την παράλληλη ενίσχυση της επέμβασης του στρατού, αλλά και παραστρατιωτικών ομάδων, για τον εκφοβισμό και την καταστολή των λαϊκών κινητοποιήσεων. Η κυβέρνηση καταφεύγει όλο και περισσότερο σε αυτές τοποθετώντας φρουρές σε πρατήρια καυσίμων για να αποτραπεί η πώληση στη μαύρη αγορά και το λαθρεμπόριο. Σε αυτό το πλαίσιο επανεμφανίστηκε στην Κοτσαμπάμπα μια ακροδεξιά παραστρατιωτική οργάνωση, η οποία έδρασε κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος το 2019 με δολοφονίες και λιντσαρίσματα ιθαγενών.
Ο Άρτσε, ο οποίος ήταν υπουργός Οικονομίας του Μοράλες για πάνω από δεκαετία, εφαρμόζει πολιτική λιτότητας και επιδίωξε σταδιακή κατάργηση της επιδότησης καυσίμων σε εργαζόμενους και αγρότες
Ο Άρτσε έχει καταφέρει να ελέγξει το κυβερνητικό κόμμα αλλά και τη συνδικαλιστική γραφειοκρατία υπογράφοντας Σύμφωνο Ενότητας με την ηγεσία της εργατικής ομοσπονδίας COB (Central Obrera Boliviana). Παράλληλα, εμφανίζεται ως «εκπρόσωπος» των οικολογικών, ιθαγενικών και φεμινιστικών κινημάτων, ενώ η εξωτερική του πολιτική είναι περισσότερο εξισορροπημένη μεταξύ των BRICS και της Δύσης. Ο Μοράλες παραμένει δημοφιλής στις τάξεις των φτωχών αγροτών, έχει στραφεί στην υπεράσπιση «παραδοσιακών αξιών» και υποστηρίζει την πλήρη συστράτευση στο μπλοκ Κίνας-Ρωσίας. Η Βολιβία βρίσκεται σε βαθιά οικονομική κρίση, αλλά έχει τεράστια αποθέματα λιθίου, στα οποία έχει αναφερθεί συγκεκριμένα ο Έλον Μασκ ως αναγκαίων για την παραγωγή ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Η χωρίς αρχές σύγκρουση μεταξύ των «κλικών» του MAS ευθυγραμμίζεται με συμφέροντα ιμπεριαλιστικών δυνάμεων και καπιταλιστών, αλλά είναι ξένη προς τα αληθινά συμφέροντα της βολιβιανής εργατικής και αγροτικής τάξης. Με εμφύλια σύγκρουση εντός ενός καθεστώτος που στηρίζονταν στους φτωχούς, η Βολιβία οδηγείται σε μια απρόβλεπτη κρίση στο πλαίσιο της διεθνούς αστάθειας και των πολεμικών σχεδιασμών.