Μπάμπης Συριόπουλος
Η Ευρωπαϊκή Ένωση προσπαθεί να ακυρώσει το νόημα της αντιφασιστικής νίκης του 1945, ξαναγράφει την ιστορία σύμφωνα με την οποία υπεύθυνες για τον πόλεμο είναι εξίσου η ναζιστική Γερμανία και η Σοβιετική Ένωση. Ο ναζισμός και ο κομμουνισμός καταδικάζονται εξίσου ενώ ξεχνιέται η ανοχή της Γαλλίας και της Βρετανίας στη ναζιστική Γερμανία. Η αφήγηση αυτή εξυπηρετεί ταυτόχρονα τα σημερινά πολεμικά σχέδια της ΕΕ.
9 Μάη και «Ημέρα της Ευρώπης»
Η 9 Μάη -ημερομηνία του τέλους του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη- γίνεται κάθε χρόνο αφορμή για μια αποτίμηση της νίκης των Συμμάχων κατά της ναζιστικής Γερμανίας και του Άξονα συνολικότερα. Η αποτίμηση αυτή ποτέ δεν ήταν ενιαία, ενώ αλλάζει από περίοδο σε περίοδο ανάλογα με τις προτεραιότητες των αστικών τάξεων που ξαναγράφουν την ιστορία. Η πρώτη προσπάθεια ξεκίνησε από το 1950. Στις 9 Μάη 1945 οι εκπρόσωποι της ανώτατης στρατιωτικής διοίκησης της ναζιστικής Γερμανίας υπόγραψαν άνευ όρων συνθηκολόγηση με τους εκπροσώπους των συμμαχικών δυνάμεων, στρατάρχη Ζούκοφ από την ΕΣΣΔ, στρατάρχη Τέντερ από τη Βρετανία, στρατηγό Σπάατς από τις ΗΠΑ και στρατηγό Ντε Λατρ ντε Τασινί από τη Γαλλία.
Αυτό το ορόσημο της αντιφασιστικής νίκης των λαών που θυμίζει την κόκκινη σημαία που κυμάτιζε ήδη στο κτίριο του Ράιχσταγκ στο Βερολίνο έπρεπε γρήγορα να περάσει στη λήθη. Η 9η Μάη ανακηρύχθηκε σε «Ημέρα της Ευρώπης» καθώς αυτή την ημερομηνία το 1950 δημοσιεύθηκε η «Διακήρυξη Σουμάν» από τον Γάλλο υπουργό Εξωτερικών Ρομπέρ Σουμάν που πρότεινε την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακος και Χάλυβος (ΕΚΑΧ) με έξι αρχικά κράτη-μέλη, πρόδρομο της σημερινής ΕΕ. Στόχοι της Διακήρυξης ήταν η διαφύλαξη της «παγκόσμιας ειρήνης» μέσω της «αλληλεγγύης κατά την παραγωγή» και της «εγκαθίδρυσης κοινών βάσεων οικονομικής ανάπτυξης». Σύμφωνα με τη Διακήρυξη «επειδή δεν επιτεύχθηκε η Ευρώπη, είχαμε πόλεμο». Η Γαλλία και η Γερμανία ξεχνούσαν τα παλιά μίση για να μπουν από κοινού στον στίβο του ψυχρού πολέμου.
Αναθεωρητισμός και Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος
Το 1950 ήταν ακόμα νωπές οι μνήμες από τη ναζιστική κτηνωδία, η λαϊκή αυτοπεποίθηση καθώς και η οργάνωση της εργατικής τάξης έβαζαν σοβαρά εμπόδια στους αστικούς σχεδιασμούς, η επαναστατική κομμουνιστική απειλή για τις κυρίαρχες τάξεις ήταν ακόμα παρούσα παρά τους συμβιβασμούς των ΚΚ. Σήμερα με το πέρασμα των δεκαετιών, την κατάρρευση των καθεστώτων του «υπαρκτού σοσιαλισμού» και την ήττα του κομμουνιστικού κινήματος, η ιστορία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ξαναγράφεται εκφράζοντας το πνεύμα του καπιταλισμού, της σημερινής ΕΕ της ολομέτωπης επίθεσης στα εργατικά και δημοκρατικά δικαιώματα και της πολεμικής στροφής. Ο όποιος επίσημος αντιφασισμός των πρώτων χρόνων μετά τον πόλεμο διολίσθησε στην αντίθεση στον «ολοκληρωτισμό» και στον «ριζοσπαστισμό» γενικά.
Το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 19ης Σεπτεμβρίου 2019 «σχετικά με σημασία της ευρωπαϊκής μνήμης για το μέλλον της Ευρώπης» με αφορμή τα 80χρονα από την επίσημη έναρξη του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη «τονίζει ότι ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, ο πιο καταστροφικός πόλεμος στην ιστορία της Ευρώπης, ξεκίνησε ως άμεσο αποτέλεσμα της διαβόητης Συνθήκης μη επιθέσεως της 23ης Αυγούστου 1939 μεταξύ Ναζί και Σοβιετικών, γνωστής επίσης ως σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ, και των μυστικών πρωτοκόλλων της, βάσει των οποίων δύο ολοκληρωτικά καθεστώτα που είχαν ως κοινό στόχο να κατακτήσουν τον κόσμο διαίρεσαν την Ευρώπη σε δύο σφαίρες επιρροής· υπενθυμίζει ότι το ναζιστικό και το κομμουνιστικό καθεστώς διέπραξαν μαζικούς φόνους, γενοκτονία και εκτοπίσεις, και προκάλεσαν μια άνευ προηγουμένου στην ιστορία της ανθρωπότητας απώλεια ανθρώπινων ζωών και στέρηση ελευθερίας, και υπενθυμίζει το εξαιρετικά ειδεχθές έγκλημα του Ολοκαυτώματος που διέπραξε το ναζιστικό καθεστώς· καταδικάζει απερίφραστα τις επιθετικές πράξεις, τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και τις μαζικές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διαπράχθηκαν από το ναζιστικό, το κομμουνιστικό και τα λοιπά ολοκληρωτικά καθεστώτα». Το Ευρωκοινοβούλιο θεωρεί για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο εξίσου υπαίτιους τον ναζισμό και τον κομμουνισμό ως ολοκληρωτικά καθεστώτα «που είχαν ως κοινό στόχο να κατακτήσουν τον κόσμο», προκάλεσαν και τα δύο «μια άνευ προηγουμένου στην ιστορία της ανθρωπότητας απώλεια ανθρώπινων ζωών» και τα καταδικάζει και τα δύο για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Η αρχή και η αιτία του πολέμου – για την ΕΕ- είναι όχι ο ναζισμός και η αντίληψη του «ζωτικού χώρου» (lebensraum) που κατάπινε ολόκληρους λαούς από «υπανθρώπους» (Untermenschen) αλλά το Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ. Τα μυστικά πρωτόκολλα για τον διαμελισμό της Πολωνίας ήταν όντως απαράδεκτα, αλλά το Ευρωκοινοβούλιο ξεχνά την επίσκεψη του Ουίνστον Τσόρτσιλ στη Ρώμη τον Γενάρη του 1927 όπου δήλωνε ότι «Η Ιταλία παρείχε το απαραίτητο αντίδοτο στο ρώσικο δηλητήριο. Από δω και στο εξής, κανένα μεγάλο έθνος δεν θα μείνει χωρίς το έσχατο μέσο προστασίας απέναντι στην ανάπτυξη καρκινωμάτων…», συμπληρώνοντας ότι «Αν ήμουν Ιταλός θα ήμουν με όλη την καρδιά μαζί σας, από την αρχή μέχρι το τέλος, στη θριαμβευτική σας μάχη ενάντια στις βάρβαρες ορέξεις και τα πάθη του Λενινισμού»! Το Ευρωκοινοβούλιο ξεχνά την πολιτική της «μη επέμβασης» από Βρετανία και Γαλλία στον ισπανικό εμφύλιο όταν τα φασιστικά καθεστώτα του Χίτλερ και του Μουσολίνι έστελναν απλόχερα πολεμικά αεροπλάνα και πεζικό στον Φράνκο. Ξεχνά τη Συμφωνία του Μονάχου το Σεπτέμβρη του 1938, όπου η Βρετανία και η Γαλλία συμφώνησαν με τη Γερμανία και την Ιταλία στον διαμελισμό της Τσεχοσλοβακίας από τη Γερμανία, την Ουγγαρία και την Πολωνία (που παρουσιάζεται πάντα ως το αθώο θύμα) αποκλείοντας οποιαδήποτε συζήτηση με τη Σοβιετική Ένωση που επανειλημμένα ζητούσε κοινή αντιμετώπιση των δυνάμεων του Άξονα. Ξεχνά την ανοχή στην επίθεση της Ιταλίας στην Αιθιοπία το 1935. Ξεχνά τη συμφωνία που υπόγραψαν τον Ιούλη του 1939 Βρετανία και Ιαπωνία με την οποία η πρώτη αναγνώριζε τις ιαπωνικές κατακτήσεις στην Κίνα, καθώς η Ιαπωνία -επίσης μέλος του Άξονα- είχε επιτεθεί στην Κίνα από το 1937. Ξεχνά ότι οι Σύμμαχοι άφησαν ανέγγιχτο το καθεστώς του Φράνκο μέχρι το φυσικό θάνατό του το 1975 παρότι είχε στείλει στο ανατολικό μέτωπο τη «γαλάζια μεραρχία» (division azul) να πολεμήσει μαζί με τα χιτλερικά στρατεύματα. Ξεχνά πάνω απ’ όλα την εποποιία του Στάλινγκραντ, τους 20 εκατομμύρια νεκρούς Σοβιετικούς καθώς και τους κομμουνιστές που πάλεψαν στην κατεχόμενη Ευρώπη όταν οι αστικές δυνάμεις -αν δεν συνεργάστηκαν με τις δυνάμεις κατοχής- είχαν λουφάξει και περίμεναν καλύτερες μέρες. Το ευρωκοινοβούλιο κάτι ψελλίζει για «τον ιστορικό αναθεωρητισμό και την εξύμνηση συνεργατών των Ναζί σε ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ» ωστόσο στρέφει τα βέλη του στη Ρωσία που «παραμένει το μεγαλύτερο θύμα του κομμουνιστικού ολοκληρωτισμού» καθώς «η πολιτική ελίτ και η πολιτική προπαγάνδα συνεχίζουν να ξεπλένουν τα κομμουνιστικά εγκλήματα και να εξυμνούν το σοβιετικό ολοκληρωτικό καθεστώς».
Η «μνήμη» της ΕΕ και των κυβερνήσεών της καθοδηγείται όλο και περισσότερο από το πολεμικό μένος ενάντια στη Ρωσία. Έτσι στην επέτειο για τα 80χρονα από την απόβαση στη Νορμανδία τον Ιούνη του 2024 ο Πούτιν δεν είχε προσκληθεί, ενώ μεταξύ πολλών άλλων ηγετών της «Δύσης» εξέχουσα θέση είχε ο Β. Ζελένσκι. Ο φασισμός είχε πια ξεχαστεί. «Θυμόμαστε το δίδαγμα που φθάνει σε εμάς ξανά και ξανά μέσα από τις δεκαετίες: τα ελεύθερα έθνη πρέπει να ενώνονται για να αντισταθούν μαζί στην τυραννία», δήλωσε ο βρετανός βασιλιάς Κάρολος. Ο Ε. Μακρόν ευχαρίστησε «τον ουκρανικό λαό για το θάρρος του και την αγάπη του για την ελευθερία». Έτσι η αντιφασιστική νίκη μεταφράζεται σε πόλεμο κατά της τυραννίας με στόχο τη Ρωσία και το ουκρανικό καθεστώς που αποκαθιστά τους συνεργάτες του ναζισμού, όπως ο Στεπάν Μπαντέρα, αναγορεύεται σε πρόμαχο της ελευθερίας.
Τη δική μας 9η Μάη σηματοδοτεί η ιστορία των λαών που συνέδεσαν την αντιφασιστική πάλη με την ανατροπή της αστικής εξουσίας και την κοινωνική επανάσταση
Μια άλλη αρκετά διαδεδομένη τα τελευταία χρόνια ιστορική οπτική για πλατιά λαϊκή κατανάλωση είναι η ανάδειξη των υποτιθέμενων ή και πραγματικών ωμοτήτων που διέπραξαν οι δυνάμεις που πολέμησαν τον ναζισμό. Στην Ελλάδα είναι γνωστή η άποψη των Καλύβα – Μαραντζίδη για τις βαρβαρότητες του ΕΑΜικού στρατοπέδου που εξώθησαν πολλούς Έλληνες να ενταχθούν στα περιβόητα Τάγματα Ασφαλείας για να «προστατευθούν». Σε παγκόσμιο επίπεδο παρουσιάζονται με μελανά χρώματα ο τρόμος και οι αγριότητες που υπέστησαν οι γερμανικοί πληθυσμοί μετά την κατάληψη από τα συμμαχικά στρατεύματα, ιδιαίτερα από τους Σοβιετικούς. Σ’ αυτό το πλαίσιο π.χ. το περιοδικό Spiegel το 2015 αναρωτιέται ποιος στρατός έκανε περισσότερους βιασμούς Γερμανίδων, ο αμερικανικός ή ο σοβιετικός; Έτσι, «μια καταδικαστέα -πλην όμως παρούσα σε όλους τους μεγάλης κλίμακας πολέμους- πρακτική χρησιμοποιείται ώστε να αντιστραφεί συνολικά η εικόνα θύτη/θύματος σε σχέση με τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο», όπως έχει γράψει ο Γ. Μιχαηλίδης στα Τετράδια Μαρξισμού (2ο τεύχος, 2016).
Ρωσικό έθνος, πατρίδα και οικογένεια
Η καπιταλιστική Ρωσία ξαναγράφει (κι αυτή) την ιστορία
Το σημερινό ρωσικό καθεστώς απορρίπτει την αφήγηση της ΕΕ για τη συνευθύνη ναζισμού και κομμουνισμού για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ξεσκεπάζει την απροθυμία της Βρετανίας και της Γαλλίας να αντισταθούν στον επελαύνοντα φασισμό και τονίζει την τεράστια πρόσφορά και τις θυσίες της Σοβιετικής Ένωσης. Ωστόσο σύμφωνα με τη δική του εκδοχή, ο Κόκκινος Στρατός ήταν απλά ρωσικός, άσχετα αν πολέμησαν σε αυτόν εκατομμύρια Ουκρανοί και άλλοι. Σε άρθρο του ο Β. Πούτιν στις 19 Ιούνη 2020 στα 75χρονα από την αντιφασιστική νίκη μιλάει για «τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του έθνους της Ρωσίας»: «Τέτοιες αξίες όπως η ανιδιοτέλεια, ο πατριωτισμός, η αγάπη για το σπίτι, την οικογένεια και την πατρίδα παραμένουν θεμελιώδεις και κεντρικές στη ρωσική κοινωνία μέχρι σήμερα». Ρωσικό έθνος, πατρίδα και οικογένεια λοιπόν!
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία παρουσιάζεται σαν εκστρατεία αποναζιστικοποίησης. Ωστόσο οι αντιφάσεις είναι κραυγαλέες. Η ρωσική εισβολή είναι επίσης εκστρατεία «πραγματικής αποκομμουνιστικοποίησης» της Ουκρανίας σύμφωνα με το διάγγελμα του Πούτιν της 21ης Φλεβάρη 2022 καθώς η τελευταία, ένα τεχνητό έθνος σύμφωνα με τον ρώσο πρόεδρο, «δημιουργήθηκε εξ ολοκλήρου από τη Ρωσία, πιο συγκεκριμένα τη μπολσεβίκικη, κομμουνιστική Ρωσία».
Για τον Πούτιν ο σοβιετικός χαρακτήρας της ΕΣΣΔ ήταν πρόβλημα: «Η σκληρή διάσπαση που προκλήθηκε από την επανάσταση και τον εμφύλιο πόλεμο, τον μηδενισμό, την κοροϊδία της εθνικής ιστορίας, τις παραδόσεις και την πίστη που προσπάθησαν να επιβάλουν οι Μπολσεβίκοι, ειδικά τα πρώτα χρόνια μετά την ανάληψη της εξουσίας – όλα αυτά είχαν τον αντίκτυπό τους» (Πούτιν, 19 Ιούνη 2020). Έτσι η σημερινή καπιταλιστική Ρωσία ξαναγράφει επίσης την ιστορία, «αποκομμουνιστικοποιώντας» τη Σοβιετική Ένωση και ξεκοκκινίζοντας τον Κόκκινο Στρατό, ώστε να είναι αξιοποιήσιμη στον παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό ανταγωνισμό.
Η αντίσταση των λαών και οι χαμένες ευκαιρίες
«Η ιστορία του 2ου Παγκοσμίου είναι ιστορία μιας εποχής κατά την οποία εκατοντάδες εκατομμύρια Ευρωπαίοι βρέθηκαν να πολεμούν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο υπό τις σημαίες του αντιφασισμού και της κοινωνικής απελευθέρωσης. Ήταν η πρώτη φορά που τέθηκε σε τόσο μεγάλο γεωγραφικό εύρος, ανοιχτά ή συγκαλυμμένα, το ζήτημα μιας διαφορετικής επόμενης μέρας, που υπήρξαν τόσα πολλά, μεγάλα ή μικρά, ταυτόχρονα παραδείγματα δυαδικής εξουσίας. Οι εργατικές μάζες μπήκαν στον 2ο Παγκόσμιο τσακισμένες και βγήκαν με νέα αυτοπεποίθηση που οδήγησε σε μια περίοδο έντονων διεκδικήσεων και βελτίωσης του βιοτικού τους επιπέδου σε όλη της ευρωπαϊκή ήπειρο» (Γ. Μιχαηλίδης, Τετράδια Μαρξισμού, τ. 2).
Αυτή η ιστορία σηματοδοτεί τη δική μας 9η Μάη, η ιστορία των λαών που συνέδεσαν την αντιφασιστική πάλη με την ανατροπή της αστικής εξουσίας και την κοινωνική επανάσταση. Αυτή η ιστορία θέλουν να ξεχαστεί η ΕΕ, οι ΗΠΑ, και η καπιταλιστική Ρωσία. Ταυτόχρονα για μας η 9η Μάη είναι η ιστορία των χαμένων ευκαιριών, των δυνατοτήτων που δεν έγιναν πραγματικότητα, του συμβιβασμού των κομμουνιστικών κομμάτων που αντί να ολοκληρώσουν την επανάσταση συμμετείχαν σε αστικές κυβερνήσεις, που άρχισαν νέους αποικιοκρατικούς πολέμους (πχ Γαλλία). Η 9η Μάη μας θυμίζει τις επιπτώσεις από την υποστολή της ταξικής πάλης στο όνομα της αντιφασιστικής, αστικοδημοκρατικής εθνικής ενότητας και το πόσο εύκολα ξηλώνονται οι κοινωνικές κατακτήσεις μόλις εκλείψει η επαναστατική απειλή και η εργατική αποφασιστικότητα. Η 9η Μάη έμεινε στη μέση, η ολοκλήρωσή της στη σημερινή περίοδο των προληπτικών αντεπαναστάσεων και των πολέμων είναι το ζητούμενο.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πριν στο φύλλο 3-4 Μαΐου 2025
