Παλαιστίνιος σκηνοθέτης
Ο διάσημος Παλαιστίνιος σκηνοθέτης, παραγωγός, συγγραφέας και ηθοποιός, Μοχάμαντ Μπακρί, έχει κερδίσει πολλά βραβεία, υποψηφιότητες και τιμητικές διακρίσεις για το έργο του στο θέατρο και τον κινηματογράφο. Ο Μπακρί είναι επίσης δημιουργός ντοκιμαντέρ που καταγράφουν τον παλαιστινιακό αγώνα. Δύο από αυτά, το Τζενίν, Τζενίν (2002) και το Τζανίν Τζενίν (2023), προβλήθηκαν στις 30 Ιανουαρίου, στον κινηματογράφο Studio Art Cinema, παρουσία του σκηνοθέτη. Και τα δύο απαγορευμένα ντοκιμαντέρ θα προβληθούν ξανά από τις 6 Μαρτίου.
Συνέντευξη στην Λίτσα Φρυδά
Τι σας οδήγησε να «ενισχύσετε» τις φωνές των προσφύγων, ειδικά στον καταυλισμό της Τζενίν;
Είμαι Παλαιστίνιος, γεννημένος στο Ισραήλ, αλλά η πνευματική και εθνική μου ταυτότητα είναι βαθιά παλαιστινιακή. Ανήκω στον λαό μου, όπου κι’ αν βρίσκεται. Ο γεωγραφικός κατακερματισμός μας επιβλήθηκε με τη Νάκμπα του 1948, όταν οι σιωνιστικές πολιτοφυλακές εκδίωξαν βίαια σχεδόν 800.000 Παλαιστίνιους.
Ως καλλιτέχνης, θεωρώ καθήκον μου να αφηγηθώ την ιστορία του λαού μου. Η κυρίαρχη ισραηλινή αφήγηση έχει εργαστεί ακατάπαυστα για να παραποιήσει και να εξαλείψει την αλήθεια της Παλαιστινιακής υπόστασης. Το έργο μου είναι μια απάντηση σε αυτή την ιστορική χειραγώγηση – ένας τρόπος να δώσω φωνή σε αυτούς που φιμώνονται. Η εστίαση στην Τζενίν προκύπτει από την ξεχωριστή σημασία της: είναι ένας τόπος όπου η αντοχή συναντά την τραγωδία, όπου η βαρβαρότητα της κατοχής είναι πασιφανής και όπου οι ισραηλινές δυνάμεις έχουν επανειλημμένα επιχειρήσει να τσακίσουν την αντίσταση. Η λογοκρισία του ντοκιμαντέρ Τζενίν Τζενίν, οι διώξεις που αντιμετώπισα αφότου κυκλοφόρησε το 2002 και οι αδιάλειπτες προσπάθειες του Ισραήλ να την φιμώσει, ενίσχυσαν τη σημασία της προσπάθειας για να μαθευτεί η αλήθεια.
Οι ταινίες σας αμφισβητούν τις κυρίαρχες ισραηλινές αφηγήσεις. Ποιό ρόλο οραματίζεστε για τον κινηματογράφο σας στη διατήρηση της Παλαιστινιακής υπόστασης και αλήθειας;
Το Ισραήλ έχει οικοδομήσει ένα ολόκληρο ιδεολογικό πλαίσιο γύρω από την εξάλειψη της παλαιστινιακής ιστορίας. Οι ταινίες μου αποτελούν αντίβαρο σε αυτό – χρησιμεύουν ως ένα ζωντανό αρχείο της αλήθειας μας. Αν κατάφερα να αντικρούσω την ισραηλινή προπαγάνδα ή όχι θα αποφασίσουν η Ιστορία και το κοινό. Αυτό που ξέρω είναι ότι οι ταινίες μου διασφαλίζουν ότι η μνήμη παραμένει ζωντανή. Το Ισραήλ βασίζεται εδώ και καιρό στην πεποίθηση ότι «οι γέροι θα πεθάνουν και οι νέοι θα λησμονήσουν», το έργο μου αποδεικνύει ότι η λήθη δεν είναι επιλογή.
Η κινηματογραφική αφήγηση βυθίζει το κοινό στην πραγματικότητά μας, το αναγκάζει να νιώσει τον πόνο μας, την ελπίδα μας, την αντίστασή μας. Ανθρωποποιεί έναν λαό, που ο δυνάστης προσπαθεί να απανθρωποποιήσει
Πιστεύετε ότι η αφήγηση μπορεί να λειτουργήσει ως μορφή αντίστασης; Αν ναι, πώς εξυπηρετεί αυτόν τον σκοπό στο πλαίσιο του παλαιστινιακού αγώνα;
Απολύτως. Η αφήγηση είναι ένα από τα πιο ισχυρά εργαλεία αντίστασης, επειδή σπάει την επιβεβλημένη σιωπή. Αυτονομείται από εκείνους που θέλουν να υπαγορεύσουν την αφήγησή μας. Στο παλαιστινιακό πλαίσιο, όπου η ιστορία μας διαγράφεται συστηματικά, η αφήγηση ιστοριών διασφαλίζει ότι οι φωνές μας αντέχουν πέρα από την κατοχή, πέρα από την εξορία, πέρα από τον ίδιο το χρόνο.
Η κινηματογραφική αφήγηση, ειδικότερα, είναι μια ενσώματη εμπειρία. Βυθίζει το κοινό στην πραγματικότητά μας, το αναγκάζει να νιώσει τον πόνο μας, την ελπίδα μας, την αντίστασή μας. Ανθρωποποιεί έναν λαό, τον οποίο ο δυνάστης προσπαθεί να απανθρωποποιήσει. Και αυτό, από μόνο του, είναι μια πράξη αντίστασης.
Ποιές είναι οι επιπτώσεις της συνεχιζόμενης ισραηλινής βίας στο φρόνημα του Παλαιστινιακού λαού; Θα συνεχίσετε το εγχείρημα της καταγραφής;
Η τωρινή επίθεση του Ισραήλ στην Τζενίν, η μεγαλύτερη από την εποχή της δεύτερης Ιντιφάντα, αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής ψυχολογικού πολέμου. Ο στόχος είναι να καμφθεί η βούληση του Παλαιστινιακού λαού, να φανεί μάταιη η αντίσταση. Η ιστορία όμως έχει δείξει ότι η κατοχή δεν μπορεί να νικήσει έναν λαό αποφασισμένο να διεκδικήσει τα δικαιώματά του.
Η Γάζα έχει μετατραπεί σε ερείπια, αλλά ο λαός της αρνείται τον εκτοπισμό. Η Τζενίν έχει καταστραφεί τέσσερις φορές, αλλά παραμένει ανυποχώρητη. Το παλαιστινιακό φρόνημα είναι σφυρηλατημένο στον αγώνα και καμία στρατιωτική δύναμη δεν μπορεί να σβήσει τη λαχτάρα για δικαιοσύνη. Ναι, θα συνεχίσω να καταγράφω μαρτυρίες. Όσο υπάρχει καταστολή, πρέπει να υπάρχει καταγραφή.
Ποιός είναι ο αντίκτυπος των γενοκτονικών πολιτικών του Νετανιάχου στη ζωή και την συνείδηση των Ισραηλινών Εβραίων; Βλέπετε αντιστάσεις;
Ο Νετανιάχου είναι ένας μεγαλομανής, σύγχρονος τύραννος που μεταχειρίζεται τον φόβο για την πολιτική επιβίωση του. Εκμεταλλεύεται το ιστορικό τραύμα των Εβραίων για να δικαιολογήσει ένα σύστημα απαρτχάιντ που αποτελεί μια ηθική καταστροφή.
Βλέπω αντίσταση στην ισραηλινή κοινωνία; Δύσκολο να το πω. Ο φόβος είναι βαθιά ριζωμένος, η διαφωνία καταστέλλεται ανελέητα. Αλλά κανένα σύστημα βασισμένο στο ψέμα δεν αντέχει εσαεί. Οι συνθήκες για την αλλαγή θα έρθουν – είτε μέσω πολιτικών μετατοπίσεων, είτε μέσω της αφύπνισης του κόσμου, είτε μέσω διεθνών πιέσεων. Και τότε, το ερώτημα θα είναι αν οι Ισραηλινοί θα επιλέξουν να σταθούν στο πλευρό της δικαιοσύνης ή να παραμείνουν συνένοχοι στα εγκλήματα της κυβέρνησής τους.
Πέρα από τον βαθιά ριζωμένο, σχεδόν παθολογικό, φόβο, στους Ισραηλινούς σήμερα -από την άκρα δεξιά ως την αριστερά- υπάρχει σχεδόν ομόφωνη συναίνεση ως προς τη νομιμότητα του πολέμου στη Γάζα που ενισχύει τον Νετανιάχου, ακόμη και μπροστά στις διαμαρτυρίες των οικογενειών των ομήρων που κρατούνται από τη Χαμάς.
Για τους Ισραηλινούς, πρωταρχικό και απόλυτο μέλημα παραμένει η επιστροφή των ομήρων, μη λαμβάνοντας υπόψιν τη γενοκτονία που συντελέστηκε στη Γάζα και επεκτείνεται στη Δυτική Όχθη. Η στάση της ισραηλινής κοινής γνώμης στο μεγαλύτερο μέρος της ισοδυναμεί με συνενοχή στις χιτλερικές πολιτικές του Νετανιάχου.
Υπάρχουν βιώσιμοι δρόμοι για τη συνύπαρξη των λαών στην Παλαιστίνη;
Η ιδανική λύση είναι ένα ενιαίο δημοκρατικό κράτος όπου Παλαιστίνιοι και Ισραηλινοί θα ζουν ως ισότιμοι. Αλλά η σιωνιστική ηγεσία επιδιώκει ένα κράτος φυλετικής υπεροχής, όχι δημοκρατίας. Δεδομένης αυτής της πραγματικότητας, η μόνη πρακτική λύση είναι δύο ανεξάρτητα κράτη. Το αν μια τέτοια λύση είναι δυνατή εξαρτάται από την πολιτική βούληση, που το Ισραήλ αρνείται σταθερά να επιδείξει. Μέχρι τότε, ο αγώνας μας συνεχίζεται.
Αν το όραμα ενός ενιαίου κράτους για όλους τους πολίτες μπορέσει να πραγματοποιηθεί, θα πρέπει να θεμελιωθεί στην απόλυτη ισότητα των δικαιωμάτων και των ευθυνών, με βάση την ελευθερία και την αξιοπρέπεια και για τους δύο λαούς. Η ίδια αρχή θα πρέπει να ισχύει και για τη λύση των δύο κρατών.
Για την παλαιστινιακή μειονότητα που ζει στο Ισραήλ, πρέπει να διασφαλιστεί η ελευθερία και η αξιοπρέπεια της, ακόμη και μέσα σε αυτό που οι σιωνιστές ηγέτες αποκαλούν «εβραϊκό κράτος».
