Μπάμπης Συριόπουλος
Η επανάσταση αντιμετωπίζεται από τη σύγχρονη αριστερά είτε σαν κάτι ξεπερασμένο είτε σαν κάτι που ανήκει στη σφαίρα της θεωρίας μόνο χωρίς να έχει άμεση σημασία για την πολιτική πάλη. Αντίθετα για μια κομμουνιστική πολιτική η επανάσταση όχι μόνο περιγράφεται στα βασικά της στοιχεία και το πρόγραμμά της, αλλά από το τελευταίο αντλούνται και οι αναγκαίοι στόχοι πάλης για τους σημερινούς αγώνες.
Φάκελος Συνέδριο Νέας Κομμουνιστικής Οργάνωσης
Η συζήτηση για τη στρατηγική είναι πολυτέλεια;
Οι διαδικασίες προς το ιδρυτικό Συνέδριο της νέας κομμουνιστικής οργάνωσης δεν αφορούσαν απλά ένα οργανωτικό συμμάζεμα ή μια συζήτηση για την πολιτική συγκυρία και τις άμεσες απαντήσεις από την σκοπιά των εργατικών συμφερόντων. Αντίθετα, τέθηκαν και συζητιούνται και στις συνελεύσεις των Επιτροπών της Πρωτοβουλίας για ένα σύγχρονο κομμουνιστικό πρόγραμμα και κόμμα και στον προσυνεδριακό διάλογο ζητήματα όπως ο χαρακτήρας της επανάστασης στην εποχή μας, η εργατική τάξη σήμερα ως επαναστατικό υποκείμενο, η εργατική εξουσία και δημοκρατία και οι απαιτούμενες προϋποθέσεις για να μην ξεφύγει από τον έλεγχο της εργατικής τάξης και των συμμάχων της, τα βήματα μετά την επανάσταση προς μια κομμουνιστική κοινωνία με τις μεταβατικές φάσεις της, ο ρόλος του νόμου της αξίας και των εμπορευματοχρηματικών σχέσεων… Ένα μεγάλο κομμάτι των Θέσεων της Πρωτοβουλίας απασχολούν η επαναστατική κατάσταση, τα όργανα εργατικής πολιτικής και το ενδεχόμενο της δυαδικής εξουσίας καθώς και το υποκείμενο επιβολής αντικαπιταλιστικών στόχων στην κοινωνική και στην πολιτική του πλευρά.
Η συζήτηση γι αυτά τα θέματα σε μια τέτοια συγκυρία σαν τη σημερινή με την αυξανόμενη πολεμική απειλή, με την παγκόσμια άνοδο της ακροδεξιάς και με την ολόπλευρη επίθεση στο βιοτικό επίπεδο και στα δικαιώματα εργαζομένων και νεολαίας φαντάζει σαν πολυτέλεια, ακόμα και σαν υπεκφυγή απέναντι σε επείγοντα πολιτικά ερωτήματα. Για την Πρωτοβουλία η συζήτηση για τα ζητήματα στρατηγικής και θεωρίας δεν σημαίνει καθόλου απόσυρση από την πολιτική πάλη, αντίθετα είναι βασική προϋπόθεση για μια αποτελεσματική πολιτική απάντηση σήμερα.
Για τις επαναστάσεις του 21ου αιώνα
Από ένα κομμάτι της αριστεράς η επανάσταση θεωρείται απλά ζήτημα μελέτης των ιστορικών, ένα ακαδημαϊκό θέμα κατάλληλο μόνο για βιβλία και επετειακά αφιερώματα. Γι αυτή την αριστερά η πολιτική περιορίζεται στην προσπάθεια σχηματισμού «λαϊκών μετώπων» με κυβερνητική προοπτική -τη μόνη αποτελεσματική όπως νομίζουν- με την επιδίωξη να αποφύγουμε τα χειρότερα, πάντα εντός του καπιταλιστικού πλαισίου.
Για ένα άλλο κομμάτι της αριστεράς, αυτό που μιλάει στο όνομα του κομμουνισμού, η επανάσταση είναι αποτέλεσμα είτε κοινωνικών νομοτελειών και ωρίμανσης των συνθηκών καθώς μια επαναστατική κατάσταση είναι μια αντικειμενική πραγματικότητα. Για άλλους η επανάσταση προκύπτει αναπάντεχα, σαν ένα ξαφνικό συμβάν και όχι σαν ενδεχόμενο ή τάση που ενυπάρχει στην καπιταλιστική πραγματικότητα και στην εργατική τάξη. Το κοινό στοιχείο των δύο αυτών αντιλήψεων για την επανάσταση είναι ότι σήμερα δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα γι αυτήν, δεν μπορούμε να την προετοιμάσουμε με κάποιον τρόπο, δεν μπορούμε να συμβάλλουμε ώστε να ωριμάσουν οι αντικειμενικές κοινωνικές συνθήκες, αναγκαία πλευρά των οποίων είναι και οι ανθρώπινες συνειδήσεις. Οι συνθήκες -είτε ακολουθούν νομοτέλειες, είτε υπόκεινται σε τυχαιότητα- καθορίζουν την ανθρώπινη δραστηριότητα, λένε, ξεχνώντας ότι και οι άνθρωποι μεταβάλλουν συνειδητά τις συνθήκες. Αυτή η αριστερά θεωρεί τις επαναστάσεις του παρελθόντος σημεία αναφοράς, ωστόσο δεν κάνει καμία προσπάθεια να μεταφέρει την επαναστατική πείρα σήμερα, να σκιαγραφήσει το περιεχόμενο και τις μορφές τους στο μέλλον και πάνω απ’ όλα να τις συνδέσει με την πολιτική πάλη, με τους στόχους του κινήματος και τις λαϊκές και κοινωνικές ανάγκες.
Αντίθετα, για την Πρωτοβουλία «κέντρο της εργατικής πολιτικής δεν μπορεί παρά να είναι η επαναστατική κατάργηση της ιδιωτικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής και η συντριβή του αστικού κράτους για την κατάκτηση της εργατικής εξουσίας- δημοκρατίας» (Θέσεις). Η Πρωτοβουλία μέχρι τώρα και η νέα οργάνωση στο μέλλον επιδιώκει να περιγράψει στο μέτρο του δυνατού τις επαναστάσεις του 21ου αιώνα όπως θα γίνουν για την ανατροπή του καταστροφικού καπιταλισμού της εποχής μας. Αυτή η επιδίωξη προκύπτει από την αντίληψη ότι οι επαναστάσεις δεν είναι αποτελέσματα ούτε μιας νομοτελειακής αναγκαιότητας ούτε μιας τυχαίας συνάντησης περιστάσεων, αντίθετα, αν και δεν γίνονται βουλησιαρχικά από μειοψηφίες, προετοιμάζονται από την κομμουνιστική πρωτοπορία συνειδητά και επίμονα ακόμα και σε καιρούς -ιδίως τότε- ήττας και αποθάρρυνσης. Οι συνθήκες δεν ωριμάζουν μόνες τους. Προϋπόθεση για μια τέτοια προετοιμασία είναι η απόρριψη του αγνωστικισμού όπως και η επανεξέταση του παρελθόντος του κομμουνιστικού και επαναστατικού κινήματος γενικότερα. Δεν μπορείς να προετοιμάσεις κάτι αν δεν λες τίποτα για αυτό.
Από κει προκύπτει και η συζήτηση για τη σύγχρονη εργατική τάξη και το κίνημά της, για τις επαναστατικές της δυνατότητες, για την αναγκαία κομμουνιστική οργάνωση, για τους θεσμούς της εργατικής εξουσίας, για τις γενικές κατευθύνσεις οικοδόμησης της νέας κοινωνίας και κατάργησης της εκμετάλλευσης. Από το πρόγραμμα της εργατικής εξουσίας βγαίνουν και οι στόχοι του αντικαπιταλιστικού πλαισίου στόχων πάλης που απαντούν στις λαϊκές ανάγκες. Γράφεται στο πρόγραμμα της εργατικής εξουσίας-δημοκρατίας (σημείο 2): Κατάργηση της ιδιωτικής ιδιοκτησίας στο τραπεζικό σύστημα και δημιουργία κεντρικής Λαϊκής Τράπεζας. Έξοδος από Ευρώ/Ε.Ε. και υιοθέτηση εθνικού νομίσματος. Αυτοί οι στόχοι δεν είναι απλά για το μέλλον, είναι τα πρώτα μέτρα μετά την επανάσταση αλλά απαντούν και στην καταλήστευση των εργαζομένων και του λαού από τις τράπεζες που αποσπούν αφορολόγητα υπερκέρδη, απαντούν στο κύμα των πλειστηριασμών των κατοικιών των φτωχών και διαχωρίζουν τη θέση των κομμουνιστών από το αστικό πολιτικό σύστημα και την ΕΕ που παρέχουν προστασία στο τραπεζικό κεφάλαιο. Από αυτό το πρόγραμμα βγαίνουν και οι στόχοι της αποδέσμευσης της Ελλάδας από την ΕΕ και την ευρωζώνη που απαντούν στη μνημονιακή και μεταμνημνονιακή καθήλωση των μισθών και των συντάξεων και στην κατάργηση στην πράξη συλλογικών συμβάσεων και εργατικών δικαιωμάτων.
Στο σημείο 1 του προγράμματος της εργατικής εξουσίας γράφεται: Κατάργηση της ιδιωτικής ιδιοκτησίας των βασικών μέσων παραγωγής στρατηγικής σημασίας: ενέργεια, καύσιμα, μεταλλεία, φαρμακοβιομηχανίες, μεταφορές (λιμάνια, αεροδρόμια, τραίνα κ.α.), του νερού, των τηλεπικοινωνίων, κ.α. Κρατικοποίηση τους με εργατικό έλεγχο στην προοπτική της πλήρους κοινωνικοποίησης τους. Επανασχεδιασμός της παραγωγής με κεντρικό σχεδιασμό με βάση τις ανάγκες της εργατικής τάξης και της κοινωνίας. Θεσπίζεται ο εργατικός έλεγχος σε όλες τις επιχειρήσεις. Από αυτό το σημείο απαντάμε στα αιτήματα και στις σημερινές ανάγκες των εργατών και εργατριών επιχειρήσεων που απαξιώνονται και κλείνουν ή ξεπουλιούνται με τους εργαζόμενους στο δρόμο, όπως για παράδειγμα στη ΛΑΡΚΟ. Η διεκδίκηση ενός εργατικού κινήματος με κατεύθυνση σύγκρουσης και νίκης δεν μπορεί είναι άλλη από τη δημόσια ιδιοκτησία της επιχείρησης και τον εργατικό έλεγχό της. Αλλιώς το μόνο που μένει είναι η ελπίδα -μάταιη συνήθως- για ένα καλό αφεντικό που θα διασφαλίζει τη δουλειά και τα δικαιώματα των εργατών και εργατριών. Απ’ αυτό το σημείο βγαίνει και η απάντηση για ασφαλείς και φτηνούς για τον λαό σιδηροδρόμους, για δημόσιο και ενιαίο σιδηρόδρομο, με εργατικό και κοινωνικό έλεγχο και όχι ιδιωτικό, κατακερματισμένο, ακριβό και επικίνδυνο.
Πολλοί θα πουν ότι, σε μια εποχή πολύπλευρης αστικής ηγεμονίας και ΤΙΝΑ, γράφουμε «συνταγές για τις κουζίνες του μέλλοντος», συντάσσουμε επαναστατικά προγράμματα, ονειρευόμαστε ουτοπίες και είμαστε γαντζωμένοι στον Οκτώβρη του ’17 και στα εργατικά συμβούλια. Ξέρουμε ότι η πραγματική ζωή δεν προχωράει στις ράγες των προγραμμάτων, ότι κανείς δεν γνωρίζει τι έκτακτες συνθήκες θα προκύψουν -και πάντα προκύπτουν- όπως και τι επιπλέον προβλήματα θα εμφανιστούν που δεν μπορούμε τώρα να προβλέψουμε. Εξάλλου ο ίδιος ο Λένιν όταν αναθεωρούσε το παλιό πρόγραμμα των μπολσεβίκων στις Θέσεις του Απρίλη είχε αναφέρει τον στίχο του Γκαίτε: «Γκρίζα η κάθε θεωρία, φίλε μου ακριβέ, το χρυσοδέντρι της ζωής πράσινο θάλλει». Βέβαια το είπε αυτό ακριβώς για να προτείνει ένα νέο πρόγραμμα, που ούτε κι αυτό εφαρμόστηκε κατά γράμμα αλλά οδήγησε στην Οκτωβριανή Επανάσταση, που ακόμα ταράζει τον ύπνο των καπιταλιστών όπου γης.
Οι κομμουνιστές και οι κομμουνίστριες που συμμετέχουν στην Πρωτοβουλία και θα ιδρύσουν τη νέα οργάνωση προτιμούν να σκεφτούν και να μιλήσουν για την επανάσταση στην οποία φιλοδοξούν να συμβάλλουν κι ας κάνουν και λάθη. Η συζήτηση θα συνεχιστεί έτσι κι αλλιώς και μετά την ίδρυση της νέας οργάνωσης. Εξάλλου δεν κινδυνεύει πει κάτι λάθος όποιος δεν λέει τίποτα συγκεκριμένο.
Το αστικό κράτος ως «καθημερινό κοινωνικό πλέγμα»
Μια θεωρητική δικαιολόγηση του κυβερνητισμού
Η έλλειψη θέσεων και συζήτησης για την κομμουνιστική κοινωνία και πρόγραμμα, για τον επαναστατικό δρόμο αφήνει κενά που έχουν αρνητικές συνέπειες όχι μόνο όσον αφορά την επανάσταση καθαυτή και την προετοιμασία της αλλά κυρίως για την ταξική πάλη σήμερα. Η υποχώρηση της μαρξιστικής θεωρίας, η αδυναμία της κομμουνιστικής πολιτικής υποκαθίσταται από τον κυβερνητισμό με τα γνωστά αποτελέσματα. Για τον τελευταίο έρχεται να ανοίξει τον δρόμο και μια ανάλυση για το κράτος.
Ο Άλβαρο Λινέρα, πρώην αντιπρόεδρος της Βολιβίας στην κυβέρνηση του Μοράλες έγραφε το 2015: «Ακριβώς αυτό είναι το κράτος: ένα καθημερινό κοινωνικό πλέγμα κυβερνώντων και κυβερνωμένων, στο οποίο όλοι, με διαφορετικά επίπεδα επιρροής, αποτελεσματικότητας και δυνατότητας λήψης αποφάσεων, παρεμβαίνουν ως προς τον ορισμό του δημόσιου, του κοινού, του συλλογικού και του καθολικού». Σε συνέντευξή του (Εποχή, 12/1/2025) αντικρούει τη λενινιστική αντίληψη για το κράτος: «Αυτό που η εν λόγω θεωρία δεν μας επέτρεπε να κατανοήσουμε ήταν γιατί το κράτος, ένα “απλό εργαλείο της κυρίαρχης τάξης”, αμφισβητείται, παραδόξως και διαρκώς, από τους αγώνες των εργατικών τάξεων, οι οποίες προσπαθούν να εγγράψουν στη δομή του τα νέα δικαιώματά τους, κατοχυρώνοντας θεσμικά με αυτόν τον τρόπο πολλές από τις κοινωνικές τους κατακτήσεις».
Ο πρώην αντιπρόεδρος θεωρεί το κράτος ως ένα πλέγμα που τους συμπεριλαμβάνει όλους ανάλογα με την τρέχουσα πολιτική τους ισχύ και η μαρξιστική θεωρία -που παρουσιάζεται ως καρικατούρα («απλό εργαλείο της κυρίαρχης τάξης»)- αποκλείει την παρέμβαση της εργατικής τάξης στο κράτος και την θεσμική κατοχύρωση των δικαιωμάτων της. Ο μόνος τρόπος να το επηρεάσει είναι να παλεύει στο εσωτερικό του! Μια «γκρίζα θεωρία» που επιμένει στον κυβερνητισμό παρά τις τόσες διαψεύσεις.
«Ευρώπη των λαών» χωρίς πάλη για έξοδο από την ΕΕ
Σε συνέντευξή του στο Ertnews και τον δημοσιογράφο Γιώργο Κουβαρά (16/1), ο Δ. Κουτσούμπας σε ερώτηση του δημοσιογράφου για το αν μιλάει «για μια άλλη ΕΕ, όχι για καμία ΕΕ» απάντησε: «Βεβαίως, για μια Ευρώπη των λαών, αν το θέλετε ως σύνθημα, και όχι μια Ευρώπη των μονοπωλίων. Γιατί εδώ αυτό που υπάρχει, στο πλαίσιο του καπιταλισμού, οι Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης είναι μόνο αντιδραστικές και έχουν αντιδραστικές πολιτικές για τους λαούς. Είναι σοφή κουβέντα αυτή, ειπώθηκε πριν από 100 χρόνια, αλλά αυτήν πρέπει να τηρήσουμε και αυτή να ακολουθήσουμε. Άρα λοιπόν, λέμε ότι ο ελληνικός λαός μπορεί να βγάλει συμπεράσματα, να κάνει τις πολιτικές επιλογές του στην Ελλάδα, οι Γάλλοι το ίδιο… Και εκεί μπορεί να βρεθεί η Ευρώπη των λαών, όταν στην εξουσία θα βρίσκονται πραγματικά οι ίδιοι οι λαοί, δηλαδή πολιτικές δυνάμεις που δεν θα υπηρετούν τα μονοπώλια, το μεγάλο κεφάλαιο, αλλά θα υπηρετούν τα εργατικά, τα λαϊκά συμφέροντα».
Πάρα πολλές λέξεις για να μην ειπωθεί το εξής: Αυτή είναι η ΕΕ και δεν μπορεί να είναι κάτι άλλο, πρέπει να διαλυθεί από τις εργατικές τάξεις και τους λαούς της Ευρώπης. Η ελληνική εργατική τάξη όπως και η εργατική τάξη κάθε χώρας-μέλους πρέπει να διεκδικήσει την άμεση αποδέσμευση.
Οι διακηρύξεις για τον κομμουνισμό, η επίκληση της επανάστασης και οι αναφορές στον ΔΣΕ μένουν κενό γράμμα αν δεν συνδυάζονται με πολιτικούς στόχους, αναγκαίες προϋποθέσεις και για την προσέγγιση της επανάστασης και για την άμεση ανατροπή των «αντιδραστικών πολιτικών».
Με νέα κομμουνιστική οργάνωση και το βλέμμα στο μέλλον αλλάζουμε το παρόν
Την Παρασκευή 14/2 στη Νομική η έναρξη του ιδρυτικού συνεδρίου της νέας κομμουνιστικής οργάνωσης
