Γιώτα Ιωαννίδου
Το δημογραφικό ζήτημα θεωρείται από τα κράτη το δεύτερο σημαντικότερο πρόβλημα μετά την κλιματική κρίση. Όχι με το βλέμμα στραμμένο στην ανάπτυξη αυτών των κοινωνιών γενικά, αλλά από τη σκοπιά του «ανθρώπινου κεφαλαίου», του εργατικού δυναμικού και της καπιταλιστικής κερδοφορίας.
Η πρώτη καταγεγραμμένη γέννηση του 2025 είναι ένα από τα ελπιδοφόρα γεγονότα που είδε το φως της δημοσιότητας. Εντάχθηκε γρήγορα ωστόσο σε μια γενικότερη δυστοπική συζήτηση για τις δημογραφικές εξελίξεις. Ο πληθυσμός της γηραιάς ηπείρου γερνάει κι αυτός συνεχώς. Σε αντίθεση με τα πεδία των πολέμων, όπου δολοφονούνται καθημερινά παιδιά που δεν πρόλαβαν να ζήσουν…
Το δημογραφικό ζήτημα θεωρείται από τα κράτη το δεύτερο σημαντικότερο πρόβλημα μετά την κλιματική κρίση. Όχι με το βλέμμα στραμμένο στην ανάπτυξη αυτών των κοινωνιών γενικά, αλλά από τη σκοπιά του «ανθρώπινου κεφαλαίου», του εργατικού δυναμικού δηλαδή που μπορεί να εξασφαλίσει μια σχετικά σταθερή αναπτυξιακή τροχιά στην καπιταλιστική κερδοφορία. Δεν είναι τυχαίο ότι η λύση που προτείνεται όλο και περισσότερο τελευταία είναι η κυνική, στοχευμένη αξιοποίηση των μεταναστευτικών ροών. Δεν βλέπουν φυσικά την ανάμειξη των μεταναστών και προσφύγων με τους ντόπιους πληθυσμούς ως κομμάτι θετικής κοινωνικής-πολιτισμικής ανανέωσης. Χαρακτηριστικές είναι οι δηλώσεις του Ν. Χριστοδουλάκη για την αξιοποίηση των μορφωμένων και τεχνικά καταρτισμένων Σύρων προσφύγων με την ευκαιρία διάλυσης της Συρίας. Σε αυτή την κατεύθυνση κινήθηκε παλιότερα η πολιτική της Μέρκελ στη Γερμανία. Στο ίδιο μήκος κύματος ο Λαντ Πρίτσετ, πρώην στέλεχος της Παγκόσμιας Τράπεζας, θεωρεί ότι δύο είναι οι πιθανές λύσεις στη δημογραφική κρίση: ή η αύξηση των ωρών εργασίας ή η οργάνωση ελεγχόμενης εισόδου μεταναστών, ορισμένης διάρκειας.
Η θέαση του δημογραφικού ζητήματος ως τροχοπέδη της οικονομικής ανάπτυξης έχει οδηγήσει σε αυταρχικό παροξυσμό μια σειρά κυβερνήσεις. Υστερία για την απαγόρευση των αμβλώσεων στις ΗΠΑ. Ομόφωνη απαγόρευση της «προπαγάνδας για οικογένεια χωρίς παιδιά» στη Ρωσία μετά τους θανάτους Ρώσων στρατιωτών στην Ουκρανία. Αλλαγή της πολιτικής του ενός παιδιού στην Κίνα, που ακολουθήθηκε από το 1979 έως το 2015, και οδήγησε σε μια κοριτσίστικη γενοκτονία.
Η «αντιμετώπιση της υπογεννητικότητας» έχει μπει επίσης στην ακροδεξιά ατζέντα, ως επιστροφή στο αντιδραστικό τρίπτυχο πατρίς-θρησκεία- οικογένεια και στον ρόλο της γυναίκας ως «μητέρας του έθνους». Επιχειρείται έτσι να ανακοπεί η άνοδος των διεκδικήσεων των γυναικών για ισότιμη συμμετοχή στην επαγγελματική ζωή, στην ανατροφή των παιδιών και τα όποια βήματα στη βελτίωση της σεξουαλικής αγωγής.
Σήμερα οι δημογραφικοί δείκτες διαμορφώνονται κάτω από τη σοβαρή επιδείνωση των όρων εργασίας, διαβίωσης, ασφάλισης, υγείας
Οι δημογραφικές εξελίξεις είναι άμεσα συνυφασμένες με τους υλικούς όρους ζωής και η επιλογή απόκτησης παιδιού εξαρτάται από μια σειρά παράγοντες οικονομικούς, κοινωνικούς, πολιτισμικούς. Στις σημερινές ανεπτυγμένες καπιταλιστικές κοινωνίες, της κρίσης και της βαρβαρότητας, οι δημογραφικοί δείκτες διαμορφώνονται κάτω από τη σοβαρή επιδείνωση των όρων εργασίας, διαβίωσης, ασφάλισης, υγείας, εκπαίδευσης, κατοικίας προς όφελος της κερδοφορίας των επιχειρήσεων. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της ΔιαΝΕΟσις οι νέες γυναίκες θα ήθελαν να έχουν κατά μέσο όρο 2,6 παιδιά, αρκετά περισσότερο από το 2,1 που θεωρείται ως δείκτης αναπλήρωσης πληθυσμού. Η ανασφαλής, ελαστική εργασία, η εντατικοποίηση, η εμπορευματοποίηση της υγείας καθώς και η διάλυση κάθε κοινωνικής στήριξης και παροχής μετακυλούν την ευθύνη αναπαραγωγής της εργατικής δύναμης στο άτομο και την εργατική οικογένεια. Όλα αυτά δεν μπορούν να αναπληρωθούν από μια κυβερνητική δημογραφική πολιτική με ανταποδοτική ή επιδοματική λογική κατά περίπτωση. Πολύ περισσότερο με την επιδότηση «κρυοσυντήρησης ωαρίων», όπως προτείνουν στις εργαζόμενες μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι ώστε να μην διακόψουν την εργασία τους σε παραγωγική ηλικία!
Οι δυσμενείς υλικές συνθήκες διαπλέκονται με την ευρύτερη κρίση των κοινωνικών και προσωπικών σχέσεων σε ένα κόσμο όπου η ανθρώπινη ζωή υποτιμάται διαρκώς στα πεδία του κοινωνικού αλλά και του στρατιωτικού πολέμου. Αποξένωση, ατομικισμός, μοναξιά και στροφή στην επιβίωση στον παρόντα χρόνο. Όλα αυτά που υπογραμμίζουν αυτό που είπε η Κατερίνα Μάτσα «Οι κρίσεις είναι χαραγμένες μέσα μας» και καλλιεργούν μια στάση δυσπιστίας και άρνησης δέσμευσης απέναντι στον «άλλον».
Δόθηκαν πολλοί αγώνες χειραφέτησης, αξιοποιώντας και την πρόοδο της επιστήμης ώστε η γέννηση ενός παιδιού να γίνει ουσιαστική δυνατότητα επιλογής και όχι αναπόφευκτο αποτέλεσμα της σεξουαλικής πράξης ή τυφλό, υποχρεωτικό θρησκευτικό ή εθνικό καθήκον. Πόσο εύκολα όμως ένα νέο ζευγάρι μπορεί να αναλάβει την υλοποίησή της στο δυστοπικό, σημερινό πλαίσιο;
Ο καπιταλισμός σκοτώνει τη ζωή, την ίδια στιγμή που στην ύπαρξή της βασίζει τη διαιώνισή του. Επείγει η ανατροπή του. Για να φτάσουμε από τους αμείλικτους στίχους της Ελένης Βιτάλη «είμαι εγώ εξάρτημα της μηχανής σας κι ο γιος μου το ανταλλακτικό, θα είναι εντάξει μια ζωή στη δούλεψή σας» στους τρυφερούς στίχους του Παύλου Σιδηρόπουλου «έχε το νου σου στο παιδί γιατί αν γλιτώσει το παιδί υπάρχει ελπίδα»…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πριν στο φύλλο 11-12 Ιανουαρίου
