Δημήτρης Σταμούλης
Με την ψευδεπίγραφη αναφορά περί «επαρκών κατώτατων μισθών» κατατέθηκε στη βουλή το νομοσχέδιο του υπουργείου Εργασίας για την «Ενσωμάτωση της Οδηγίας της ΕΕ 2022/2041» για τον νέο τρόπο υπολογισμό κατώτατου μισθού. Ο αλγόριθμός τους δεν είναι «αντικειμενικός» ή ταξικά… ουδέτερος. Διασφαλίζει τη μακροημέρευση των κερδών και της «ανταγωνιστικότητας» του κεφαλαίου. Εξάλλου προβλέπονται εφτά λόγοι μη αύξησης των μισθών!
Τώρα είναι φτωχοί και όσοι εργάζονται
Στο επίκεντρο των συζητήσεων βρίσκεται αυτές τις ημέρες ο κατώτατος μισθός. Κυβέρνηση και συστημικά ΜΜΕ επιχειρούν να εγκλωβίσουν την όλη συζήτηση στους τεχνικούς όρους και τους αλγόριθμους. Άλλωστε έχουμε περάσει στην εποχή της… τεχνητής νοημοσύνης με το υπουργείο να νομίζει πάντως ότι οι εργάτες δεν έχουν… νοημοσύνη.
Οι αυξήσεις που έχουν δοθεί στον κατώτατο μισθό είναι ψίχουλα μπροστά στις πραγματικές ανάγκες των εργαζομένων, ενώ τα σημερινά 706 ευρώ καθαρά υπολείπονται των 751 που ήταν το 2012! Ακόμα και ο ΟΟΣΑ «δείχνει» την Ελλάδα στις χώρες που καταγράφεται μείωση του ωρομισθίου από το 2019 έως τα μισά του 2023. Στην κυβέρνηση θυμήθηκαν τώρα και τους εργαζόμενους στο Δημόσιο που «δεν έχουν κατώτατο», όταν δίνουν στους νεοδιόριστους εκπαιδευτικούς … 700 ευρώ! Στόχος τους βέβαια είναι να εξισώσουν την ένδεια μισθών σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα.
Χιλιάδες εργαζόμενοι που αμείβονται πιο πάνω από τον κατώτατο μισθό έχουν πολλά χρόνια να πάρουν αύξηση. Ενώ οι συλλογικές συμβάσεις παραμένουν περιορισμένες και όταν συνάπτονται δεν έχουν αυξήσεις, ή δεν έχουν επεκτασιμότητα.
Πλέον φτωχοί δεν είναι μόνο οι άνεργοι αλλά και οι εργαζόμενοι καθώς ο μισθός τους δεν επαρκεί ούτε τα βασικά. Έρευνα της Metron Analysis, έδειξε ότι το 44% των νοικοκυριών δυσκολεύονται να τα φέρουν βόλτα, ενώ για το 40% τα λεφτά τελειώνουν πριν τελειώσει ο μήνας· για νοικοκυριά της εργατικής τάξης το ποσοστό αυτό εκτινάσσεται στο 66%. Σύμφωνα δε με το ΚΕΠΕ, το εισόδημα εξανεμίζεται πριν τελειώσει ο μήνας για το 40,9% των νοικοκυριών (από 35,9% που ήταν το 2020).
Ο κατώτατος μισθός τείνει όλο και περισσότερο στον μέσο μισό, ή αλλιώς, οι μισθοί όλων των εργαζομένων προσεγγίζουν όλο και πιο πολύ τον κατώτατο!
Η «καινοτομία» του σχεδίου του υπουργείου Εργασίας είναι το λανσάρισμα ενός μαθηματικού τύπου που θα είναι κομμένος και ραμμένος στα μέτρα της προάσπισης της παραγωγικότητας, της ανταγωνιστικότητας και της κερδοφορίας των επιχειρήσεων, αγνοώντας τις πραγματικές ανάγκες των εργαζομένων αλλά και τις δυνατότητες στην εποχή μας να πάρουν από τον πλούτο που παράγουν με αίμα και ιδρώτα. Με τις νέες ρυθμίσεις η κυβέρνηση διατείνεται ότι πλέον ο «κατώτατος μισθός δεν μπορεί να μειωθεί», προσπερνώντας βέβαια το γεγονός ότι έχει καταβαραθρωθεί από τα αλλεπάλληλα μνημόνια.
Η κυβέρνηση όμως επιχειρεί να θωρακίσει πολύπλευρα το σύστημα καθορισμού του κατώτατου μισθού από επικίνδυνες εργατικές διεκδικήσεις: Αφενός διακηρύσσει ότι «ο μαθηματικός τύπος που θα προκύψει θα είναι δεσμευτικός και δεν θα μπορεί να τροποποιηθεί από καμία κυβέρνηση», αφετέρου αφήνει επτά (!) παράθυρα για να επιβάλει πάγωμα αυξήσεων, δηλαδή μείωση του πραγματικού μισθού! Στο αποκαλυπτικό άρθρο 6 του νομοσχεδίου αναφέρεται:
«Η Επιστημονική Επιτροπή (..) συντάσσει έκθεση, η οποία είτε διαπιστώνει ότι δεν υπάρχει λόγος παρέκκλισης (…), είτε προτείνει αιτιολογημένα και πλήρως τεκμηριωμένα ότι, κατ’ εξαίρεση, ο νομοθετημένος κατώτατος μισθός και το νομοθετημένο κατώτατο ημερομίσθιο δεν πρέπει να αναπροσαρμοστούν». Οι λόγοι: α) η οικονομία βρίσκεται σε σημαντική ύφεση, β) σημαντική απόκλιση του εθνικού πληθωρισμού από τον στόχο της ΕΚΤ, γ) σημαντική ανισορροπία στο ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών, δ) σημαντική αύξηση του ποσοστού της ανεργίας, ε) αναπροσαρμογή δεν δικαιολογείται από τα επίπεδα και τις μακροπρόθεσμες εξελίξεις στην παραγωγικότητα και τη δυναμική της ή την απόκλιση του κατώτατου μισθού από το 60% του ακαθάριστου διάμεσου μισθού, στ) υπερβαίνει τις δημοσιονομικές δυνατότητες της χώρας, ζ) δεν δικαιολογείται από έκτακτες περιστάσεις.
Τι θα περιλαμβάνει όμως ο περιβόητος αλγόριθμος υπολογισμού του κατώτατου μισθού; Τίθεται συγκεκριμένες παράμετροι που δεν επιλέχθηκαν τυχαία αλλά έχουν σαφές ταξικό πρόσημο: Ο πληθωρισμός, το ΑΕΠ και η παραγωγικότητα. Ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή θα υπολογίζεται με βάση τα νοικοκυριά με τα χαμηλότερα εισοδήματα, καθώς και το ποσοστό μεταβολής της αγοραστικής δύναμης του Γενικού Δείκτη Μισθών. Το γνωστό αστικό αφήγημα της αύξησης της παραγωγικότητας που μπορεί να αυξήσεις την «πίτα» και επομένως το μερίδιο που θα λάβουν οι εργαζόμενοι αντανακλάται χαρακτηριστικά στον εν λόγω μαθηματικό τύπο. «Ο στόχος είναι, όταν η οικονομία αναπτύσσεται και οι ρυθμοί παραγωγικότητας αυξάνονται, να υπάρχει αντίστοιχη αύξηση στους μισθούς», λέει το υπουργείο.
Τι συμβαίνει όμως με την παραγωγικότητα στην Ελλάδα και γιατί θα χρησιμοποιηθεί ως φρένο για πραγματικές αυξήσεις; Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, η Ελλάδα είναι η τελευταία σε ό,τι αφορά τα επίπεδα παραγωγικότητας μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών-μελών του ΟΟΣΑ και η 4η από το τέλος μεταξύ των χωρών-μελών του συνολικά. Επομένως, η «χαμηλή παραγωγικότητα» θα παίζει τον ρόλο του «μπαμπούλα» για να κρατιούνται χαμηλά οι αυξήσεις. Η κυβέρνηση αντιγράφει, σχεδόν πιστά, το αντίστοιχο γαλλικό μοντέλο όπου εκεί ο αλγόριθμος παράγει αυξήσεις «μικρές και λελογισμένες», εξυπηρετώντας τους εργοδότες. Από την άλλη μην επαναφέροντας τη δυνατότητα συλλογικών διαπραγματεύσεων για τον κατώτατο μισθό, η κυβέρνηση διασφαλίζει ότι ουδείς θα αμφισβητήσει έμπρακτα το «αντικειμενικό» ποσοστό αύξησης του αλγόριθμου, ακόμα και εάν θα προκαλεί αντιδράσεις στους εργαζόμενους.
Ενδεικτικό πάντως των κυβερνητικών προθέσεων είναι και η εκτίμηση που έκανε η Εθνική Τράπεζα με βάση τη νέα φόρμουλα του νομοσχεδίου, που «έδωσε» αυξήσεις ψίχουλα 2,5-3%, κάτω από τα 20 ευρώ τον μήνα…
Το ουσιαστικό πάντως ζήτημα για το μαχόμενο ταξικό κίνημα είναι πέρα από τις αλγοριθμικές… αλχημείες της κυβέρνησης, να θέσει ξανά στο προσκήνιο τη ριζική αύξηση όλων των μισθών συνολικά. Γιατί η κυβέρνηση επικαλούμενη το 20% των φτωχότερων νοικοκυριών μπορεί να θέλει δήθεν να περιορίσει τις ανισότητες στους μισθούς, αλλά στην πράξη επιδιώκει να ρίξει πιο χαμηλά τον μέσο μισθό, αυξάνοντας την εκμετάλλευση των εργαζομένων.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Ελλάδα ενώ ο κατώτατος μισθός αυξάνεται έστω με τα ψίχουλα που δίνουν οι κυβερνώντες, ο μέσος μισθός παραμένει καθηλωμένος στα ίδια επίπεδα. Επί της ουσίας ο κατώτατος μισθός τείνει όλο και περισσότερο να προσεγγίζει τον μέσο μισό, ή αλλιώς, οι μισθοί των εργαζομένων προσεγγίζουν όλο και πιο πολύ τον κατώτατο!
Τα στοιχεία του ΟΟΣΑ δείχνουν ότι ο κατώτατος μισθός από το 2012 και μετά τείνει να αυξάνεται ως ποσοστό σε σχέση με τον διάμεσο μισθό και από 41% που ήταν τότε έφτασε στο 50% το 2023. Ανάλογη πορεία έχει ο κατώτατος μισθός και ως ποσοστό επί του μέσου μισθού όπου από 35% το 2012 ανήλθε σε 40% το 2023. Ενώ το πραγματικό επίπεδο των μισθών είναι κατά 30% χαμηλότερο σε σχέση με το πραγματικό επίπεδο των μισθών του 2009 (Σ. Ρομπόλης, Γ. Μπέτσης).
Αυτό βέβαια είναι αποτέλεσμα του παγώματος των μισθών στις κατηγορίες εργαζομένων που αμείβονται παραπάνω από τον κατώτατο.
Όπως αναφέρει ο Γ. Κουζής, η βίαιη μνημονιακή συρρίκνωση των μισθών με τα επταετούς διάρκειας συμπιεσμένα κατώτατα όρια, τις υποκατώτατες αμοιβές των νέων και το 12ετές πάγωμα των τριετιών, δημιούργησαν σημαντικό υπόβαθρο για την παγίωση της χαμηλά αμειβόμενης εργασίας στην Ελλάδα. Σε συνδυασμό με την απορρύθμιση των ΣΣΕ, συνέβαλαν στην εκτόξευση των εξατομικευμένων εργασιακών σχέσεων και στην ώθηση των συνολικών αμοιβών προς τα συμπιεσμένα κατώτατα όρια.
Οι μισθοί στην Ελλάδα έχουν «βαλκανοποιηθεί» και σε αυτό έχουν συνδράμει οι αλλοιώσεις των αρχών της επεκτασιμότητας στις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας (ΣΣΕ), οι περιορισμοί στη μονομερή προσφυγή στη διαιτησία, ο νόμος Χατζηδάκη που επιδιώκει τον έλεγχο και τη χειραγώγηση των σωματείων μέσω του ΓΕΜΗΣΟΕ αλλά και η στροφή προς τις επιχειρησιακές ΣΣΕ που συνήθως δεν προβλέπουν αυξήσεις.
Σήμερα η κάλυψη εργαζομένων από ΣΣΕ εκτιμάται στο 25%, υποχωρώντας από το 80% του 2012. Επιπλέον η προτεραιότητα στις επιχειρησιακές ΣΣΕ, σε βάρος των κλαδικών, οδηγεί σε μισθολογικό πάγωμα στο 70% των περιπτώσεων.
Συνολικά το μερίδιο της εργασίας στο ΑΕΠ έχει μειωθεί το 2023 στο 48% από 54,6% το 2012, έναντι 55,7% που είναι στην ευρωζώνη. Πρόκειται για αρκετά δισ. που μεταφέρθηκαν από την εργασία στα κέρδη του κεφαλαίου όλα αυτά τα χρόνια. Την ίδια ώρα μειώνονται οι πραγματικοί μισθοί καθώς το 2023 ο ΟΟΣΑ εκτίμησε ότι οι μέσοι μισθοί και τα πραγματικά εισοδήματα μετά τους φόρους μειώθηκαν στην Ελλάδα κατά 7,4%.
Και σε σχέση με την ταξική φορολεηλασία τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά: Την πενταετία 2020-2024 η μεταβολή τού μέσου μεικτού ετήσιου μισθού είναι 14,25% και η μεταβολή τού φόρου εισοδήματος είναι 48,9%. Δηλαδή ο ρυθμός αύξησης των φορολογικών εσόδων είναι πολύ μεγαλύτερος από τον ρυθμό που αυξάνεται το μέσο εισόδημα φυσικών προσώπων…
Η ΕΕ υπεύθυνη για την καταβαράθρωση των μισθών
Η Οδηγία της ΕΕ για τους «επαρκείς μισθούς» και η κατάργηση των ΣΣΕ
«Ο κ. Μητσοτάκης και το επιτελείο του υπουργείου Εργασίας φαίνεται ότι δεν έχουν καταλάβει τίποτα από το πνεύμα της Ευρωπαϊκής Οδηγίας (…) Η ΕΕ ζητά ελεύθερες συλλογικές διαπραγματεύσεις», δήλωσε πρόσφατα βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ ο εκπρόσωπος του ΠΑΣΟΚ επικαλούμενος την εν λόγω οδηγία υποστήριξε ότι «θέλει επαρκείς κατώτατους μισθούς». Επίσης, η ΓΣΕΕ ασκώντας κριτική στην κυβέρνηση για τον κατώτατο μισθό σημείωσε ότι «δεν λαμβάνονται υπόψη ούτε τα ελάχιστα υποχρεωτικά κριτήρια που ορίζει η Οδηγία».
Μήπως τελικά η ΕΕ προασπίζεται τα συμφέροντα των εργατών και η κυβέρνηση την αγνοεί; Κάθε άλλο. Η Οδηγία της ΕΕ για τους «επαρκείς μισθούς» στην πραγματικότητα νομιμοποιεί την αθλιότητα της κατάργησης των ΣΣΕ, ενώ η ΕΕ και οι πολιτικές της είναι αυτές που έχουν επιβάλει τα μνημόνια, τις άγριες περικοπές μισθών, την ελαστική εργασία, τα δόγματα της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικότητας ως θέσφατα για τα κέρδη του κεφαλαίου. Δεν είναι τυχαίο ότι αυτοί οι δείκτες μαζί με τον πληθωρισμό και το ΑΕΠ θα καθορίζουν το ύψος των αυξήσεων και όχι οι «επαρκείς» ανάγκες των εργαζομένων και το δικαίωμά τους για μια αξιοβίωτη ζωή.
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι «η Οδηγία επιδιώκει να κατοχυρώσει την κάλυψη του 80% των εργαζομένων από Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας». Ωστόσο ποσώς η ΕΕ κόπτεται για τις ΣΣΕ, άλλωστε σε 21 από τις 27 χώρες της ΕΕ οι κυβερνήσεις καθορίζουν με απόφασή τους το ύψος των αυξήσεων στον κατώτατο μισθό.
Άλλωστε οι συντάκτες της Οδηγίας ξεκαθαρίζουν τα πράγματα: «Η παρούσα Οδηγία δεν αποσκοπεί ούτε στην εναρμόνιση του επιπέδου των κατώτατων μισθών σε ολόκληρη την Ένωση, ούτε στη θέσπιση ενιαίου μηχανισμού για τον καθορισμό των κατώτατων μισθών. Δεν θίγει την ελευθερία των κρατών – μελών να καθορίζουν νόμιμους κατώτατους μισθούς».
Αγώνας για ριζικές αυξήσεις στους μισθούς
Η μεγάλη αύξηση των μισθών, και του κατώτατου και του μέσου, με αποφασιστικό αγώνα και με πλήγμα στα κέρδη του κεφαλαίου πρέπει να είναι ο πρώτος στόχος του εργατικού κινήματος και της αντικαπιταλιστικής και σύγχρονα κομμουνιστικής Αριστεράς. Το ταξικό εργατικό κίνημα πρέπει να δώσει μάχη μέσα στα σωματεία για τη διαμόρφωση μιας νέας χάρτας εργατικών διεκδικήσεων, που θα οδηγούν στην ανατροπή της αντεργατικής πολιτικής κυβερνήσεων – ΕΕ – κεφαλαίου:
Κατώτατο μισθό και σύνταξη 1.200 ευρώ καθαρά, αύξηση τώρα 30% σε μισθούς και συντάξεις και Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή. Συλλογικές Συμβάσεις παντού με ελεύθερες συλλογικές διαπραγματεύσεις σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα και κατάργηση του µνηµονιακού νοµοθετικού πλαισίου. Επιστροφή 13ου και 14ου μισθού (στο δημόσιο) και σύνταξης. Ρεύμα, πετρέλαιο, βενζίνη, φυσικό αέριο, φτηνά για τον λαό.
Αφορολόγητο 12.000 ευρώ και 4.000 για κάθε παιδί. Αύξηση φορολογικού συντελεστή στα επιχειρηματικά κέρδη στο 45%.
Επίδομα ανεργίας για όλους τους ανέργους χωρίς προϋποθέσεις, ίσο µε τον βασικό μισθό.
Μέτρα ενάντια στη στεγαστική κρίση και την έλλειψη κατοικίας.
Μέτρα ενάντια στην ακρίβεια και στη διατροφική φτώχεια, όπως χτύπημα της κερδοσκοπίας και έλεγχος στις τιμές όλων των αγαθών. Κατάργηση του ΦΠΑ και κάθε έμμεσου φόρου στα είδη πρώτης ανάγκης και διατροφής.
Μόνιμη και σταθερή δουλειά για όλους/ες με πλήρη ασφαλιστικά δικαιώματα. Δραστική μείωση του εργάσιμου χρόνου άμεσα, προς το 30ωρο ‒ 6ωρο ‒ 5ήμερο. Κατάργηση του 6ήμερου παντού. Όχι στις απολύσεις και τις ελαστικές εργασιακές σχέσεις. Μονιμοποίηση όλων των συμβασιούχων.
Έως την 31η Αυγούστου κάθε έτους η Επιστημονική Επιτροπή, η οποία δικαιούται να έχει προηγουμένως συμβουλευτεί οιουσδήποτε από τους εξειδικευμένους επιστημονικούς και ερευνητικούς φορείς της υποπερ. αα της περ. α΄ της παρ. 9, συντάσσει έκθεση, η οποία είτε διαπιστώνει ότι δεν υπάρχει λόγος παρέκκλισης από την εφαρμογή του κανόνα της παρ. 1, είτε προτείνει αιτιολογημένα και πλήρως τεκμηριωμένα ότι, κατ’ εξαίρεση, ο νομοθετημένος κατώτατος μισθός και το νομοθετημένο κατώτατο ημερομίσθιο δεν πρέπει να αναπροσαρμοστούν κατά το επόμενο έτος σύμφωνα με τον συντελεστή της παρ διότι: α) η οικονομία βρίσκεται σε σημαντική ύφεση ή β) υπάρχει σημαντική απόκλιση του εθνικού πληθωρισμού (Δείκτη Τιμών Καταναλωτή) από τον στόχο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής
Τράπεζας ή γ) υπάρχει σημαντική ανισορροπία στο ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών ή δ)
υπάρχει σημαντική αύξηση του ποσοστού της ανεργίας, ή ε) βάσει του συντελεστή της
παρ. 1 αναπροσαρμογή δεν δικαιολογείται από τα επίπεδα και τις μακροπρόθεσμες εξελίξεις
στην παραγωγικότητα και τη δυναμική της ή την απόκλιση του κατώτατου μισθού από το
εξήντα τοις εκατό (60%) του ακαθάριστου διάμεσου μισθού ή στ) υπερβαίνει τις
δημοσιονομικές δυνατότητες της χώρας ή ζ) δεν δικαιολογείται από έκτακτες περιστάσεις.
