Μαριάννα Τζιαντζή
Υπήρξε μια εποχή που το αύριο μπορούσε να ήταν καλύτερο απ’ το χθες όχι μόνο «για μας τους δυο», αλλά για μια ολόκληρη γενιά. Σήμερα, τα όνειρα για δικαιοσύνη και ελευθερία δεν φαίνονται ιδιαίτερα πρόθυμα να πάρουνε εκδίκηση, όμως στη ζωή και στην ιστορία δεν πρέπει ποτέ να λέμε ποτέ.
«Έχω ένα όνειρο». Έτσι άρχισε ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ την ιστορική ομιλία του στην Ουάσινγκτον το 1963: «Έχω ένα όνειρο ότι μια μέρα στους κόκκινους λόφους της Γεωργίας, οι γιοι των πρώην σκλάβων και οι γιοι των πρώην δουλοκτητών θα μπορούν να κάθονται όλοι μαζί στο τραπέζι της αδελφοσύνης». Για ποιά όνειρα μπορούμε να μιλήσουμε σήμερα; Το δικαίωμα (ή μάλλον η ικανότητα) να ονειρευόμαστε δεν έχει καταργηθεί, όμως τα όνειρά μας γίνονται ολοένα και πιο στενάχωρα, ο ορίζοντάς τους σφίγγει διαρκώς. Το συλλογικό όνειρο υποχωρεί και τη θέση του παίρνει το ατομικό ή το οικογενειακό, το όνειρο της επιβίωσης.
Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι στη χώρα μας ονειρεύονται τις μέρες που ο μισθός ή η σύνταξη δεν θα εξαντλείται στις δυο ή το πολύ στις τρεις πρώτες εβδομάδες του μήνα. Που θα ξυπνούν το πρωί και θα πατούν τον διακόπτη χωρίς το φόβο ότι η ΔΕΗ ή κάποιος άλλος πάροχος θα τους έχει κόψει το ρεύμα. Που θα φροντίζουν την υγεία τους χωρίς το φόβο ότι πρέπει να πληρώσουν πολλά για τον ιδιώτη γιατρό, τις εξετάσεις και τα φάρμακα. Την μέρα που δεν θα χρωστούν στις τράπεζες ή στην εφορία, που δεν θα φοβούνται μήπως τα funds τούς πάρουν το σπίτι. Που δεν θα στενοχωριούνται επειδή το παιδί τους αναγκάζεται να ξενιτευτεί για να βρει δουλειά. Που θα μπορούν να νοικιάσουν ένα σπίτι χωρίς να τινάζεται στον αέρα ο οικογενειακός τους προϋπολογισμός. Που θα αγοράζουν τα φθινοπωρινά φρούτα από τον πάγκο της λαϊκής χωρίς να νοιάζονται για την τιμή ή την επιτρεπτή ποσότητα.
Δεν ονειρεύονται όλοι να αποκτήσουν καλύτερο αυτοκίνητο κι εξυπνότερο κινητό, αν και «καβάλα στο δελφίνι» μπορούμε να ονειρευόμαστε «ταξίδια μακρινά ως την Τζαμάικα». Πάντα κάποια τραγούδια μάς παρότρυναν να χορέψουμε «στο φτερό του καρχαρία» – κι ευτυχώς που υπάρχουν κι αυτά. Όμως στην πραγματική ζωή τα όνειρα προσγειώνονται και αυτολογοκρίνονται. Ακόμα και οι καλοκαιρινές διακοπές, αυτή η αναγκαία ανάσα, παύουν να είναι όνειρο και συμπυκνώνονται σε μια τριήμερη «απόδραση» ή καταργούνται εντελώς.
Άφθονες οι καταναλωτικές επιλογές. Ζυγώνει η Black Friday και πολλοί θα γυρέψουν ευκαιρίες, ν’ αγοράσουν σε καλή τιμή μια σόμπα, έναν αφυγραντήρα, ένα ασύρματο σκουπάκι ή ένα ανατομικό στρώμα για να μην πιάνεται η μέση τους στον ύπνο. Δεν είναι όνειρα πολυτελείας αλλά όνειρα ανάγκης. Και οι ανάγκες διαμορφώνονται ιστορικά, έχουν σχέση με τις υποσχέσεις και τις δυνατότητες που περιέχει η εποχή μας και όχι με την ατομική απληστία. Όμως το όνειρο για έναν δίκαιο και ειρηνικό κόσμο γίνεται όλο και πιο μακρινό καθώς πολλές σκιές και εμπόδια μπαίνουν στον δρόμο του. Το σφιχταγκάλιασμα της αμερικανικής κυβέρνησης και του κράτους του Ισραήλ σημαίνει ότι αργεί η μέρα που τα παιδιά της Γάζας θα ξυπνούν μες στα χαλάσματα, χωρίς να πεινούν και να κρυώνουν, χωρίς τον φόβο ότι θα χάσουν (ξανά) το προσωρινό κατάλυμά τους, τη μάνα ή τον πατέρα και τα αδέλφια τους.
Υπήρξε όμως μια εποχή που το όνειρο μπορούσε να χωρέσει «σε κάμαρα δυο πήχες» και που το αύριο μπορούσε να ήταν καλύτερο απ’ το χθες όχι μόνο «για μας τους δυο» αλλά για μια ολόκληρη γενιά.
Στην πραγματική ζωή τα όνειρα προσγειώνονται και αυτολογοκρίνονται
Πάντως, η ειρήνη στη Μέση Ανατολή και την Ουκρανία δεν έχει ακόμα γίνει το συλλογικό όνειρό μας ή μάλλον η συλλογική μας διεκδίκηση. Το ενδεχόμενο ότι το «δικό μας» παιδί θα κληθεί να πολεμήσει σε ξένη γη δεν έχει ακόμα γίνει συλλογικός εφιάλτης… αλλά τίποτα δεν αποκλείει να γίνει. Το ενδεχόμενο η Σούδα, η Αλεξανδρούπολη ή ο Άραξος να γίνουν στόχοι στρατιωτικού πλήγματος δεν απασχολεί την πλειονότητα του πληθυσμού… το πολύ να μοιάζει με ένα μικρό αγκαθάκι σε βάθος χρόνου.
Ο φόβος, οι φόβοι είναι ένα από τα ισχυρά όπλα της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη. Φόβοι εξατομικευμένοι που δεν έχουν παραχωρήσει τη θέση τους στη συλλογική αντίσταση ενάντια σε ό,τι μικραίνει, φτωχαίνει τη ζωή μας.
Ο παγκόσμιος ορίζοντας σκοτεινιάζει. Η κυβέρνηση Μπάιντεν επιτρέπει τη χρήση πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς για πλήγματα στο ρωσικό έδαφος, ενώ τα πυρηνικά αντίποινα εκ μέρους της Ρωσίας μπαίνουν στην ημερήσια διάταξη. Οι Χίλιες και Μία Νύχτες των παραμυθιών της Χαλιμάς μοιάζουν αφάνταστα μακρινές και τη θέση τους έχουν πάρει οι 1.000 μέρες πολέμου στην Ουκρανία, οι σχεδόν 14 μήνες γενοκτονίας στη Γάζα. Τα όνειρα για δικαιοσύνη και ελευθερία δεν φαίνονται ιδιαίτερα πρόθυμα να πάρουνε εκδίκηση, όμως στη ζωή και στην ιστορία δεν πρέπει ποτέ να λέμε ποτέ.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πριν (23.11.24)