Δημήτρης Σταμούλης
Στο στόχαστρο βρίσκεται πλέον και το πενθήμερο στην Ελλάδα των αρίστων, της ευρω-συμμόρφωσης και του ακραίου ξεζουμίσματος της εργασίας. Από την 1η Ιουλίου επιβάλλεται στη βιομηχανία καταρχάς η εξαήμερη εργασία, με εργοδοτική απαίτηση και χωρίς δυνατότητα άρνησης του εργαζόμενου. Συνολικά, η εργατική τάξη στην Ελλάδα εργάζεται πολύ και αμείβεται λίγο.
«Πρωτιά» στις ώρες εργασίας οι εργαζόμενοι στην Ελλάδα
Το 45% των εργαζομένων στην Ελλάδα, σε σχετική έρευνα του Eurofound, απάντησε ότι σε μικρό ή μεγαλύτερο βαθμό αδυνατεί να αντεπεξέλθει με ευκολία στις υποχρεώσεις του, ενώ το 42,8% από τους μερικά απασχολουμένους το 2023 δήλωσε ότι επέλεξε το συγκεκριμένο καθεστώς εργασίας επειδή δεν κατάφερε να βρει μια θέση εργασίας πλήρους απασχόλησης. Σχετικά υψηλό παρέμεινε το 2023 στην Ελλάδα και το ποσοστό των εργαζομένων που δούλευε με συμβάσεις ορισμένου χρόνου επειδή δεν βρήκε μια μόνιμη θέση εργασίας.
Όπως επισημαίνει και το ΙΝΕ ΓΣΕΕ στην πρόσφατη έκθεσή του για την ελληνική οικονομία, επιβαρυντικά στις συνθήκες απασχόλησης στην Ελλάδα επιδρούν –εκτός των άλλων- και οι ιδιαίτερα πολλές ώρες εργασίας των εργαζομένων, σε βαθμό μάλιστα που διαταράσσεται και η ισορροπία μεταξύ του εργασιακού και του ελεύθερου χρόνου τους. Σύμφωνα με τη Eurostat, το 2023 οι εργαζόμενοι στην Ελλάδα ηλικίας 20-64 ετών εργάζονται εβδομαδιαίως για την κύρια εργασία τους 39,9 ώρες, τις περισσότερες από οποιαδήποτε άλλη χώρα στην ΕΕ. Μάλιστα έξι στους 10 εργαζόμενους στην Ελλάδα δήλωσαν ότι απασχολούνταν εκτός του τυπικού ωραρίου εργασίας (δηλαδή σε καθεστώς βαρδιών ή με εργασία το απόγευμα ή το βράδυ ή κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου), όταν την ίδια στιγμή στην ΕΕ το ποσοστό αυτό ήταν 33,9%.
Τα παραπάνω στοιχεία αποκαλύπτουν το μέγεθος των δεινών που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι στην Ελλάδα. Πάνω ακριβώς σε αυτή την ανάγκη, κυβέρνηση και κεφάλαιο σερβίρουν περίπου ως… μάννα εξ ουρανού, την εξαήμερη εργασία, μέτρο που αποτελεί αντεργατική τομή, και επιστροφή πιο πίσω και από τα αιτήματα της εποχής του Σικάγο.
Το νέο αυτό αντεργατικό καθεστώς είναι κομμένο και ραμμένο στις απαιτήσεις της εργοδοσίας για περαιτέρω ευελιξία στην εργασία, όπως έχει ζητήσει επανειλημμένα και ο ΣΕΒ
Θέμα ακόμα και στον… γερμανικό Τύπο έχει γίνει η επίσημη έναρξη της εξαήμερης εργασίας στην Ελλάδα, καθώς η νέα αντεργατική τομή κάνει ντεμπούτο την 1η Ιουλίου σε βιομηχανίες και εταιρείες συνεχούς λειτουργίας, αλλά και σε επιχειρήσεις που δεν είναι από τη φύση τους συνεχούς λειτουργίας αλλά είναι δυνατόν να λειτουργούν, επί 24ωρο, πέντε ή έξι ημέρες την εβδομάδα.
«Σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, η τετραήμερη εβδομάδα είναι η μαγική φράση για έναν κόσμο εργασίας που έχει σκοπό να φέρει περισσότερη ισορροπία μεταξύ ελεύθερου χρόνου και εργασίας καθώς και υψηλότερη παραγωγικότητα. Η Ελλάδα , ωστόσο, ακολουθεί διαφορετική προσέγγιση και μεταβαίνει από πενθήμερη σε εξαήμερη εργασία από την 1η Ιουλίου», έγραψε η FrankfurterAllgemeine Zeitung (FAZ) βάζοντας ιδέες και για… εξαγωγή του νόμου Γεωργιάδη στη Γερμανία!
Ο περιβόητος αυτός νόμος που ψηφίστηκε πέρσι στο πλαίσιο εναρμονισμού με οδηγία της ΕΕ, είναι άκρως ευέλικτος και… χρηστικός για το κεφάλαιο! Βασικός μοχλός αναδεικνύεται δε η περίφημη ψηφιακή κάρτα εργασίας που δήθεν θεσμοθετήθηκε για να μην κλέβουν χρόνο εργασίας οι εργοδότες, αλλά τελικά λειτουργεί ως ιδανικό υπόβαθρο για να «κουμπώσει» το νέο αντεργατικό καθεστώς. Το μέτρο προς ώρας δεν αφορά ΔΕΚΟ, δημόσιο τομέα και τράπεζες, ενώ εξαιρούνται της ρύθμισης ο τουρισμός και ο επισιτισμός καθώς εκεί ήδη έχουν επιβληθεί νόμιμα 10ωρα μέσω τοπικών συλλογικών συμβάσεων όταν υπάρχει φόρτος εργασίας (δηλαδή το καλοκαίρι πάντα!).
Οι εργοδότες επιχειρήσεων ή εκμεταλλεύσεων συνεχούς λειτουργίας με σύστημα εναλλασσόμενων βαρδιών, που εφαρμόζουν σύστημα πενθήμερης εβδομαδιαίας εργασίας για το προσωπικό τους, προκειμένου να κάνουν χρήση της έκτης μέρας της εβδομάδας, πρέπει απλώς να δηλώσουν στην ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ ότι ανήκουν στη συγκεκριμένη κατηγορία επιχειρήσεων. Ακολούθως οι εργοδότες υποχρεούνται να καταχωρίζουν τα στοιχεία των χρονικών ορίων εργασίας των εργαζομένων τους που θα απασχοληθούν κατά την έκτη ημέρα, στη δήλωση οργάνωσης του χρόνου εργασίας πριν από την ανάληψη υπηρεσίας τους. Αυτό απλώς διασφαλίζει ότι οι εργοδότες δεν θα το… παρακάνουν, επιβάλλοντας εργάσιμο χρόνο άνω των 48 ωρών την εβδομάδα, που είναι το νόμιμο πλαφόν. Σύμφωνα με τον νόμο 4808/2021 για τα χρονικά όρια εργασίας των εργαζομένων, σε διάστημα τεσσάρων μηνών ο εργαζόμενος δεν θα πρέπει να έχει απασχοληθεί κατά μέσο όρο πάνω από 48 ώρες την εβδομάδα μαζί με υπερεργασία και υπερωριακή απασχόληση.
Για παράδειγμα, μια βιομηχανία μετάλλου που λειτουργεί τη γραμμή παραγωγής εφτά μέρες την εβδομάδα (συνεχούς λειτουργίας) με το προσωπικό σε κυλιόμενες βάρδιες, θα μπορεί να εφαρμόσει την εξαήμερη εργασία για όσο διάστημα επιθυμεί υπό τον όρο ότι θα τηρηθούν οι προϋποθέσεις για τα χρονικά όρια εργασίας, του 48ωρου ανά εβδομάδα και επί τετράμηνο.
Η απασχόληση εργαζομένων κατά την έκτη μέρα της εβδομάδας επιτρέπεται και σε επιχειρήσεις που δεν είναι από τη φύση τους συνεχούς λειτουργίας και εφαρμόζουν σύστημα πενθήμερης εβδομαδιαίας εργασίας, λειτουργώντας κατά τις ημέρες Δευτέρα έως και Σάββατο, επί 24 ώρες (π.χ. εμπόριο) στις οποίες οι εργαζόμενοι απασχολούνται σε πενθήμερη εβδομαδιαία εργασία.
Το νέο αυτό αντεργατικό καθεστώς είναι κομμένο και ραμμένο στις απαιτήσεις της εργοδοσίας για περαιτέρω ευελιξία στην εργασία, όπως έχει ζητήσει επανειλημμένα και ο ΣΕΒ. Όταν παρουσιάζεται αυξημένος φόρτος εργασίας, ο εργοδότης θα έχει τη δυνατότητα να αποφασίσει μονομερώς απασχόληση και να επιβάλει εξαήμερο για το προσωπικό του, χωρίς να χρειάζονται χρονοβόρες διαδικασίες αλλά και επιπλέον έξοδα για πρόσληψη και ασφάλιση εποχικού προσωπικού. Να σημειωθεί ότι λόγω της εξαήμερης ημέρας δεν θα επιτρέπεται (βασικά δεν θα χρειάζεται….) υπερωρία ή υπερεργασία.
Μπορεί ο εργαζόμενος να αρνηθεί την έκτη μέρα εργασίας; Όχι! Όπως προβλέπουν τα άρθρα 25 και 26 του ν. 5053/2023, ο εργοδότης δικαιούται να ζητήσει την εργασία της έκτης ημέρας, ασκώντας το διευθυντικό του δικαίωμα και ο εργαζόμενος γενικά δεν μπορεί να αρνηθεί, όταν η άρνησή του αυτή αντιβαίνει την καλή πίστη, όπως ισχύει και για την υπερεργασία, κατά το άρθρο 281 του Αστικού Κώδικα.
Πόσο παραπάνω θα πληρώνεται; Μόλις 40% προβλέπεται η προσαύξηση στο ημερομίσθιο, ενώ όταν η εργασία γίνεται σε Κυριακή ή ημέρα αργίας η προσαύξηση φτάνει το 115%. Να σημειωθεί ότι σε αυτό το ποσοστό κυμαίνεται η προσαύξηση και των υπερωριών καθώς μετά τα μνημόνια και τους αλλεπάλληλους αντεργατικούς νόμους η υπερεργασία αμείβεται με 20% προσαύξηση και η υπερωρία με 40% οι πρώτες 150 ώρες ετησίως και 60% όταν υπερβαίνεται αυτό το όριο.
Η επιπλέον ημέρα θα συμψηφίζεται με ρεπό; Όχι! Η απασχόληση την έκτη µέρα εντός της ίδιας εβδομάδας δε χορηγεί ημέρα εβδομαδιαίας ανάπαυσης (ρεπό), εκτός εάν αυτή συµπέσει µε εξαιρέσιμη ημέρα. Επομένως, επιμηκύνεται ο συνολικός εργάσιμος χρόνος για τους εργαζόμενους και αυξάνεται κατακόρυφα η απόσπαση υπεραξίας και εκτινάσσεται η εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης.
Το νέο καθεστώς εργασίας αποτελεί ζωτική ανάγκη για το κεφάλαιο και ειδικά για το βιομηχανικό. Ο Σπύρος Θεοδωρόπουλος, νέος πρόεδρος του ΣΕΒ, είχε δηλώσει το 2023 ότι «λείπουν 90.000 θέσεις εργασίας στη βιομηχανία και ειδικά σε τεχνικές ικανότητες. Κάθε χρόνο θα δημιουργούνται 10.000 θέσεις στον κλάδο τεχνολογίας και πληροφορικής. Δεν υπάρχουν κατάλληλοι εργαζόμενοι. Αντίστοιχα, λείπουν 200.000 ειδικευμένοι εργατοτεχνίτες στον κατασκευαστικό τομέα, αλλά και πάνω από 70.000 εργάτες γης». Σύμφωνα με τον νέο πρόεδρο του ΣΕΒ, «για πρώτη φορά, η προσφορά εργασίας είναι μικρότερη από τη ζήτηση», ο οποίος βέβαια συνειδητά υποβάθμισε το ζήτημα των χαμηλών μισθών υποστηρίζοντας πως «το πρόβλημα δεν είναι να αυξάνουμε συνεχώς τους μισθούς».
Σήμερα ο κόσμος της βιομηχανίας και γενικότερα του εγχώριου κεφαλαίου… χαμογελάει. Χαρακτηριστικά, ο γενικός διευθυντής του Ελληνογερμανικού Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου, Αθ. Κελέμης, δήλωσε στη FAZ ότι «οι εργοδοτικές ενώσεις είναι ικανοποιημένες» και ότι «κλάδοι όπως η φαρμακευτική, η χημική και η τουριστική βιομηχανία, που έχουν υψηλή εποχική δραστηριότητα ή πολλές παραγγελίες χωρίς αρκετό ανθρώπινο δυναμικό, είναι επίσης πολύ ευχαριστημένοι με αυτή τη ρύθμιση».
Αντί, λοιπόν, οι εργαζόμενοι στην Ελλάδα να εργάζονται λιγότερο και να αμείβονται περισσότερο, τελικά βιώνουν μια διαρκή φτωχοποίηση. Σύμφωνα με το ΙΝΕ ΓΣΕΕ, την περίοδο 2019-2023 η Ελλάδα καταγράφει τη μεγαλύτερη ποσοστιαία μείωση του πραγματικού εισοδήματος από εργασία (-8,3%) σε σχέση με όλες τις χώρες της ΕΕ-27, καθιστώντας ανέκδοτο τα περί «ευρωπαϊκής σύγκλισης». Η χώρα μας βρίσκεται δε συστηματικά στις τελευταίες –ή και ουραγός- της Ευρωζώνης όσον αφορά το ύψος του ωρομισθίου ανά κλάδο το 2023, σε μονάδες αγοραστικής δύναμης. Μάλιστα, κατέγραψε το χαμηλότερο ωρομίσθιο στην ΕΕ σε κλάδους όπως «τέχνες, διασκέδαση και ψυχαγωγία», «υγεία και κοινωνική μέριμνα», «επαγγελματικές επιστημονικές και τεχνικές δραστηριότητες», και «κατασκευές».
Εργασία 13 ωρών, Κυριακές και zero contracts
Οι βιομήχανοι «κλέβουν» μία ώρα από διαλείμματα και χρόνο προετοιμασίας
Εκτός όμως από το εξαήμερο υπάρχει και πληθώρα άλλων μορφών ελαστικής εργασίας, με το κεφάλαιο να έχει στη φαρέτρα του… πολλαπλές επιλογές διαχείρισης της μισθωτής εργασίας με γνώμονα τη μέγιστη απόσπαση υπεραξίας από τους εργαζόμενους. Προ ημερών μάλιστα, η Νίκη Κεραμέως ικανοποίησε το πάγιο αίτημα του ΣΕΒ να εξαιρούνται από τον χρόνο εργασίας στις βιομηχανικές επιχειρήσεις, ο χρόνος προετοιμασίας του εργαζόμενου πριν ξεκινήσει την εργασία του, ο χρόνος στις διακοπές εργασιών και τα διαλείμματα. Πατώντας ξανά σε οδηγία της ΕΕ περί ενεργού και μη ενεργού χρόνου, «υφαρπάζουν» μία ώρα από τον χρόνο εργασίας του βιομηχανικού εργάτη ή υπαλλήλου και τη δωρίζουν ως απλήρωτη εργασία στο κεφάλαιο.
Στο όνομα της παράλληλης εργασίας που μέχρι πρότινος ήταν παράνομη και με τους μισθούς καθηλωμένους σε πενιχρά επίπεδα, η αναζήτηση δεύτερης δουλειάς φαίνεται μονόδρομος για χιλιάδες εργάτες. Έπεσε, λοιπόν, ως «ώριμο φρούτο» η νομιμοποίηση της εργασίας σε τουλάχιστον δύο εργοδότες και μέχρι 13 ώρες τη μέρα. Επιπλέον, αυξήθηκαν οι κλάδοι όπου επιτρέπεται η εργασία την Κυριακή, καθώς πέρα από εμπόριο, τουρισμό-επισιτισμό, επιτρέπεται σε εταιρείες εμφιάλωσης νερού, αναψυκτικών, καλλιέργεια θερμοκηπίων κ.α.
Είναι, επίσης, πιο εύκολο για τον εργοδότη να επιβάλει συμφωνία περί διευθέτησης του χρόνου εργασίας με τους εργαζόμενούς του. Πλέον, σε επιχείρηση με πάνω από 20 εργαζόμενους αρκεί η συναίνεση του 25% αυτών και σε πιο μικρές, μόλις το 15% μέσω της «ένωσης προσώπων». Οι εργοδότες, των οποίων οι επιχειρήσεις έχουν ενταχθεί στην ψηφιακή κάρτα εργασίας, επιτρέπεται να μην καταχωρίζουν στο «ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ» τις αλλαγές ή την τροποποίηση του ωραρίου εργασίας ή της οργάνωσης του χρόνου εργασίας ή την υπερωριακή απασχόληση πριν από την έναρξη πραγματοποίησής τους, ώστε πιο εύκολα να επιβάλουν την ευέλικτη εργασία.
Επίσης, με όχημα οδηγία της ΕΕ έχουν επιβληθεί οι «ακαθόριστες μορφές απασχόλησης», όπως είναι οι συμβάσεις εργασίας μηδενικών ωρών (zero hour contracts) και κατά παραγγελία (on demand contracts) με τον εργαζόμενο να μην γνωρίζει εάν και πότε θα εργαστεί.
Πάνω κέρδη και παραγωγικότητα, κάτω οι μισθοί των εργαζομένων
Αποκαλυπτικά είναι τα στοιχεία που προκύπτουν από την έρευνα του ΙΝΕ ΓΣΕΕ για την κατάσταση των μισθών στην Ελλάδα. Ο πληθωρισμός σε συνδυασμό με την υστέρηση των ονομαστικών μισθών και την αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας είχε ως αποτέλεσμα τη συνεχή υποχώρηση του μεριδίου των μισθών στο ΑΕΠ. Συγκεκριμένα, το 2023 το μερίδιο των μισθών μειώθηκε στο 47,5% του ΑΕΠ από το 48,1% το 2022, ενώ σύμφωνα με τις προβλέψεις αναμένεται περαιτέρω πτώση στο 47,1% μέχρι το 2025. Η συνεχής πτώση του μεριδίου των μισθών στο ΑΕΠ ειδικά μετά την πανδημία, υποδηλώνει ότι η αύξηση των ονομαστικών μισθών υστερεί σε σχέση με τον πληθωρισμό και την αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας, ενώ μεγαλώνει το μερίδιο των κερδών.
Ο συνδυασμός πληθωρισμού και υστέρησης στην προσαρμογή των ονομαστικών μισθών έχει ως συνέπεια την πτώση των πραγματικών εισοδημάτων των εργαζομένων. Το τελευταίο τρίμηνο του 2023 έκλεισε με το πραγματικό μέσο εισόδημα από εργασία στην Ελλάδα να αντιστοιχεί μόλις στο 90% της αγοραστικής του δύναμης σε σχέση με το 2019 έναντι 96,9% στην ΕΕ-27.
Την περίοδο 2019-2023 σύμφωνα με το ΙΝΕ-ΓΣΕΕ η παραγωγικότητα της εργασίας στην Ελλάδα αυξήθηκε γρηγορότερα απ’ ό,τι στην ΕΕ-27. Το δ΄ τρίμηνο του 2023, ήταν μάλιστα 5,2% υψηλότερη σε σχέση με το α΄ τρίμηνο του 2019, ενώ στην ΕΕ-27 μόλις 2%. Επομένως, η πτώση των πραγματικών μισθών στην Ελλάδα οφείλεται όχι στη «χαμηλή παραγωγικότητα της εργασίας», σύμφωνα με τον εγχώριο αστικό μύθο, αλλά στην ταχύτερη αύξηση των τιμών των καταναλωτικών προϊόντων και υπηρεσιών σε σχέση με τους ονομαστικούς μισθούς.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πριν (29.06.24)
