Γιώργος Παυλόπουλος
«Ταυτότητα»
Στους στόχους της ΕΕ, όπως διατυπώνονται στην επίσημη ιστοσελίδα της, περιλαμβάνονται η «προώθηση της ειρήνης και της ευημερίας για τους πολίτες της», όπως και «της ελευθερίας, της ασφάλειας και της δικαιοσύνης». Επίσης, γίνεται ρητή αναφορά στην «καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού και των διακρίσεων», καθώς και στην προώθηση «της κοινωνικής δικαιοσύνης και προστασίας», ενώ υπογραμμίζεται «η ενίσχυση της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής σύγκλισης και αλληλεγγύης ανάμεσα στα μέλη» της. Όσον αφορά στη διεθνή θέση της, γίνεται ειδική αναφορά στη «συνεισφορά στην ειρήνη και ασφάλεια» στον κόσμο, στην «εξάλειψη της φτώχειας και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων», καθώς και στην «αυστηρή τήρηση του διεθνούς δικαίου». Στις δε αξίες της Ένωσης, τις οποίες μπορεί κανείς να βρει στην ίδια σελίδα, ενώ αποτυπώνονται στη Συνθήκη της Λισαβόνας και στην Χάρτα των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, αναφέρονται κατά σειρά οι εξής: Ανθρώπινη αξιοπρέπεια, ελευθερία, δημοκρατία, ισότητα, κράτος-δικαίου και ανθρώπινα δικαιώματα.
Ωστόσο, η καθημερινή και διαχρονική εμπειρία δεκάδων εκατομμυρίων ανθρώπων που ζουν στα 27 κράτη-μέλη, κυρίως εκείνων που τοποθετούνται από τη μέση και κάτω της «πυραμίδας», μαρτυρά ότι σε όλα τα παραπάνω υπάρχουν μύθοι και «εγγυήσεις» που δεν συνάδουν με την πραγματικότητα. Πρόκειται για μύθους οι οποίοι συχνά καλύπτουν τον σκληρό (από κάθε άποψη) πυρήνα της ΕΕ, ενώ έχουν «χτιστεί» μεθοδικά και επί δεκαετίες από τις αστικές τάξεις και το πολιτικό προσωπικό τους, από το εκπαιδευτικό σύστημα, από τα μίντια, αλλά και την πολιτιστική βιομηχανία. Έχουν, παράλληλα, χρηματοδοτηθεί αδρά μέσα από τα γενναιόδωρα «κοινοτικά προγράμματα» τα οποία, εκτός των άλλων, έχουν καταφέρει να συγκροτήσουν και ισχυρές κοινωνικές συμμαχίες, με πολυπληθή μεσοαστικά στρώματα «νοικοκυραίων» που, μετά και την πάροδο τόσων γενιών, αρνούνται ή αδυνατούν να δουν ότι μπορεί να υπάρξει ζωή και εκτός της ΕΕ.
Οι αξίες και οι στόχοι της ΕΕ, με τον τρόπο που αποτυπώνονται στις επίσημες συνθήκες της, δεν έχουν σχέση με την πολιτική που συστηματικά ακολουθείται από την ίδρυση της ΕΟΚ μέχρι και σήμερα.
- Η ΕΕ αποτελεί εγγύηση ελευθερίας και δημοκρατίας
Σε θεσμικό επίπεδο, η Ευρωβουλή – ο μοναδικός από τους θεσμούς που εκλέγεται άμεσα από τους πολίτες – αποτελεί τον πιο αδύναμο και υποβαθμισμένο πυλώνα της ΕΕ, σε σύγκριση με το Συμβούλιο και την Κομισιόν, αποδεικνύοντας το μικρό βάρος που δίνεται στην (αστική) δημοκρατία. Η ουσία, ωστόσο, βρίσκεται αλλού: Στον συστηματικό βιασμό,σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, κάθε έννοιας δημοκρατίας και ελευθερίας.
Με το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία, για του λόγου το αληθές, μια από τις πρώτες ενέργειες των «27» ήταν να απαγορεύσουν ομόφωνα όλα σχεδόν τα ρωσικά ΜΜΕ στην Ευρώπη – κάτι που δεν έχει συμβεί στις ΗΠΑ, ενώ δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από την πρακτική του Πούτιν εντός Ρωσίας. Μετά την 7η Οκτωβρίου και την έναρξη της σφαγής των Παλαιστινίων από το Ισραήλ στη Γάζα, επίσης, Γερμανία και Γαλλία (όπως και άλλες χώρες) έχουν ουσιαστικά απαγορεύσει την εμφάνιση παλαιστινιακών συμβόλων σε δημόσιους χώρους, προχωρώντας σε βίαιη καταστολή όταν οι εντολές παραβιάζονται, βαφτίζοντας κάθε κριτική στο Ισραήλ και την κυβέρνησή του ως αντισημιτισμό.
Ειδικά στη Γαλλία του «ευρωπαϊστή» Μακρόν, η κυβέρνηση παρακάμπτει ολοένα πιο συχνά την κοινοβουλευτική διαδικασία σε νομοσχέδια μείζονος σημασίας, εγκρίνοντάς τα με προεδρικά διατάγματα. Επίσης, έχει ενσωματώσει στο σύνταγμά της διατάξεις που σχετίζονται με κατάσταση έκτακτης ανάγκης – η οποία, πλέον, κηρύσσεται κυριολεκτικά για «ψύλλου πήδημα», με το πρόσχημα της τρομοκρατικής απειλής.
2 ΕΕ σημαίνει ευημερία και δικαιώματα για όλους
Μια από τις βαρύγδουπες υποσχέσεις που συνοδεύουν την ένταξη μιας χώρας στην ΕΕ, η σύγκλιση του βιοτικού επιπέδου ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς, αποδεικνύεται απάτη. Ενδεικτικά: Το μέσο (μικτό) ωριαίο κόστος της εργασίας –που προκύπτει κυρίως από τους μισθούς– για πολλές χώρες της νότιας και ανατολικής Ευρώπης ήταν το 2023 περίπου στο μισό ή και ακόμη χαμηλότερα του μέσου ευρωπαϊκού. Επίσης, το μέσο κατά κεφαλή ΑΕΠ στη Βουλγαρία και την Ελλάδα (σε μονάδες αγοραστικής δύναμης) ήταν κατά 36% και 33% αντιστοίχως χαμηλότερο από το μέσο ευρωπαϊκό –και πολύ χαμηλότερο για την πλειοψηφία– την ώρα που η ακρίβεια καλπάζει. Σημειώνεται, επίσης, ότι στο εσωτερικό των «big 3», Γερμανίας, Γαλλίας και Ιταλίας, οι ανισότητες είναι τεράστιες, καθώς το 10% που βρίσκεται στην κορυφή της πυραμίδας κατέχει, αντιστοίχως, το 63%, το 55% και το 54% του συνολικού πλούτου.
Όσο για τα δικαιώματα, για την ΕΕ και τις κυβερνήσεις των «27» είναι προφανώς μία έννοια που αφορά τους «γηγενείς». Διότι απέναντι στους πρόσφυγες και μετανάστες, είτε όσους έχουν καταφέρει ήδη να εισέλθουν στην Ευρώπη είτε εκείνους που προσπαθούν να φτάσουν στις πύλες της με κίνδυνο της ζωής τους, συντελείται ένα διαρκές έγκλημα – που θα ενταθεί με το νέο σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο.
Η ΕΕ έχει επενδύσει πολλά για να «πουλήσει» τους μύθους της
3.Η ΕΕ είναι δίκαιη και αδιάφθορη
Μπορεί αρκετοί να επικαλούνται συστηματικά τους θεσμούς της ΕΕ και να προσφεύγουν σε αυτούς για την αντιμετώπιση των σκανδάλων και την απόδοση δικαιοσύνης σε σχέση με τα τεκταινόμενα στις χώρες τους, στην πραγματικότητα όμως οι Βρυξέλλες αποτελούν την «πρωτεύουσα της διαφθοράς»: Επίτροποι βουτηγμένοι στο «μέλι» που εξυπηρετούν τα συμφέροντα μεγάλων επιχειρήσεων (ποιοι δεν θυμούνται την παραίτηση της Κομισιόν του Ζακ Σαντέρ το 1999). Χιλιάδες λομπίστες (τουλάχιστον 25.000) που έχουν έδρα την πρωτεύουσα της ΕΕ και του Βελγίου και αλωνίζουν διαρκώς στα κτίρια και τα γραφεία επιτρόπων, ευρωβουλευτών, διοικητικών στελεχών και άλλων αξιωματούχων. Και πολλά ακόμη.
Το πρόσφατο σκάνδαλο του «Κατάρ-γκέιτ», όπως και το παλαιότερο με τον «βασικό μέτοχο» (αμφότερα με ελληνική εμπλοκή), είναι δύο μόνο από όσα έχουν γίνει γνωστά και αποκαλύπτουν του λόγου το αληθές. Το ίδιο και οι αποκαλύψεις των τελευταίων εβδομάδων για τα έργα και τις ημέρες της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν –της εκλεκτής του ΕΛΚ για δεύτερη θητεία στην προεδρία της Κομισιόν και στενής φίλης του Μητσοτάκη– η οποία είχε αναπτύξει ιδιαιτέρως στενές σχέσεις με το αφεντικό της Pfizer την περίοδο της Covid-19, προσφέροντάς του πολλά δισ. για εμβόλια που αποδείχθηκαν άχρηστα, ενώ έχει στήσει και ένα μηχανισμό διορισμού ημετέρων στο οικοδόμημα της ΕΕ.
4.Στην ΕΕ τα κράτη-μέλη είναι ισότιμα
Θεωρητικά, με βάση τις Συνθήκες, τα μέλη της ΕΟΚ αρχικά και της ΕΕ αργότερα είναι ισότιμα, είτε πρόκειται για τη Γερμανία των σχεδόν 85 εκατομμυρίων κατοίκων είτε για το Λουξεμβούργο, τη Μάλτα ή την Κύπρο των μερικών εκατοντάδων χιλιάδων. Στην πράξη, ωστόσο, οι πάντες γνωρίζουν πως τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Ο όρος, άλλωστε, του «γαλλογερμανικού άξονα» δεν επινοήθηκε τυχαία, καθώς οι αποφάσεις που λαμβάνουν Βερολίνο και Παρίσι σε όλα τα σημαντικά ζητήματα επιβάλλονται στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων και στα υπόλοιπα κράτη-μέλη.
Η περίοδος των μνημονίων που ακολούθησε την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008-’09απέδειξε ότι το «διευθυντήριο» διαθέτει τα εκβιαστικά εκείνα μέσα που του επιτρέπουν να περνά την πολιτική του. Οι κατά περιόδους «συνασπισμοί των προθύμων» που συγκροτούνται εντός της ΕΕ για μια σειρά θέματα φανερώνουν, επίσης, ότι το ταμπού της ομοφωνίας έχει ξεπεραστεί στην πράξη προ πολλού. Σε θεσμικό δε επίπεδο, μετά την καθιέρωση των αρχών της «ενισχυμένης πλειοψηφίας» και της «αναστέλλουσας μειοψηφίας», που εφαρμόζονται εδώ και χρόνια (πλην διεύρυνσης, προϋπολογισμού, εξωτερικής πολιτικής ορισμένων άλλων ζητημάτων), η επικείμενη μεταρρύθμιση πρόκειται να καταργήσει πλήρως το δικαίωμα του βέτο, καθιερώνοντας επισήμως την «ΕΕ των πολλών ταχυτήτων».
5.Η ΕΕ είναι «πράσινη»
Η εντύπωση που κυριαρχεί είναι ότι η ΕΕ αποτελεί την παγκόσμια πρωτοπορία της «πράσινης οικονομίας». Πράγματι, το ευρωπαϊκό κεφάλαιο θεωρεί ότι αυτό το μοντέλο, που συνεπάγεται την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, του δίνει τη δυνατότητα να διατηρήσει ή και να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητά του σε ένα διεθνές επίπεδο ολοένα πιο άγριο. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι το μοναδικό ζήτημα στο οποίο έχει εγκριθεί η έκδοση ευρωομολόγων, δηλαδή κοινού χρέους, είναι για τη χρηματοδότηση του Ταμείου Ανάκαμψης, που ουσιαστικά αποτελεί ένα μνημόνιο για τη διασφάλιση της μετάβασης.
Μόνο που τα «αλλά» είναι πολλά. Πέρα από το γεγονός ότι αφορούν συνολικά το μοντέλο του «πράσινου» καπιταλισμού, έχουμε κάθε λόγο να αμφισβητούμε πολλές επιμέρους πλευρές. Όπως, για παράδειγμα, κατά πόσο το νέο μοντέλο αγροτικής παραγωγής, υπό το δόγμα «από το χωράφι στο πιάτο», είναι επί της ουσίας φιλικό για το περιβάλλον. Ή, ακόμη, τα κριτήρια με βάση τα οποία η ατομική ενέργεια επελέγη ως αποδεκτή – κάτι που, όπως είναι γνωστό, έγινε μετά από σκληρό «παζάρι» με τη Γαλλία και το λόμπι των συνολικά 12 κρατών-μελών οι οποίες διατηρούν ενεργούς πυρηνικούς αντιδραστήρες, που απείλησαν να τινάξουν στον αέρα την αποκαλούμενη «Πράσινη Συμφωνία» εάν δεν γίνονταν δεκτοί οι όροι τους.
«Ένωση πολέμου» και… αντίο ειρήνη με το νέο δόγμα των «27»
Η ΕΕ και τα κράτη-μέλη της έχουν διαθέσει ήδη περίπου 35 δισ. ευρώ για τον εξοπλισμό της Ουκρανίας, με τον λογαριασμό να συνεχίζει να αυξάνεται όσο ο πόλεμος συνεχίζεται. Η Γερμανία, από την πλευρά της, αποτελεί τον δεύτερο μεγαλύτερο (μετά τις ΗΠΑ) προμηθευτή οπλικών συστημάτων και πυρομαχικών για το Ισραήλ, ενώ γαλλικά αεροσκάφη απογειώθηκαν το περασμένο Σαββατοκύριακο για να αναχαιτίσουν τους πυραύλους και τα dronesτου Ιράν που είχαν εκτοξευτεί εναντίον του.
Η «Ευρώπη της ειρήνης», λοιπόν, μετέχει ήδη ενεργά στα δύο μεγαλύτερα πολεμικά μέτωπα της περιόδου – με τον κίνδυνο περαιτέρω εμπλοκής της να είναι ορατός, όπως δείχνουν και οι δηλώσεις Μακρόν υπέρ της αποστολής χερσαίων στρατευμάτων στην Ουκρανία. Για να μην ξεχνιόμαστε δε, είναι αυτή που πρωταγωνίστησε τη δεκαετία του ’90 στη βίαιη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, ενώ το 2011 βομβάρδισε μαζί με τους Αμερικανούς τη Λιβύη. Ταυτόχρονα, έχει έντονη στρατιωτική παρουσία στην Αφρική, εμπλεκόμενη ενεργά στις εμφύλιες και διακρατικές συγκρούσεις.
Φυσικά, τα αφεντικά της ισχυρίζονται πως όλα γίνονται για καλό σκοπό. Si vis pacem, para bellum(αν θέλετε ειρήνη, προετοιμαστείτε για πόλεμο) – αυτή τη γνωστή λατινική ρήση επικαλέστηκε πρόσφατα ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, προκειμένου να αιτιολογήσει τη στροφή που θεωρεί ότι πρέπει να κάνει η ΕΕ προς την «πολεμική οικονομία». Μάλιστα, προκειμένου αυτή η προτροπή να μην μείνει στα λόγια, ο επίτροπος Τιερί Μπρετόν έχει ζητήσει από τους «27» να δημιουργήσουν ένα ειδικό πολεμικό ταμείο και να το εφοδιάσουν με 100 δισ. ευρώ σε πρώτη φάση. Παρά το γεγονός ότι στην παρούσα φάση είναι εξαιρετικά δύσκολο να γίνει δεκτή η εισήγηση του Μπρετόν, καθώς οι «frugals» της ΕΕ… ανατριχιάζουν στην ιδέα ενός νέου πακέτου κοινού χρέους (μετά το Ταμείο Ανάκαμψης), σε εθνικό επίπεδο τα βήματα που γίνονται προς αυτή την κατεύθυνση είναι αλματώδη – απόδειξη το γεγονός ότι μόνο η Γερμανία έχει ανακοινώσει ένα δικό της «πακέτο» 100 δισ. για να ενισχύσει τις ένοπλες δυνάμεις τους.
Σημαίνουν, άραγε, τα παραπάνω ότι η ΕΕ έχει βάλει μπροστά το σχέδιο απεξάρτησης από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ; Το αντίθετο. Οι αστικές τάξεις της Ευρώπης, ειδικά μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία, παραμένουν στενά δεμένες στο «άρμα» των ΗΠΑ και δεν θα είναι αυτές που θα διαλύσουν το στρατόπεδο της Δύσης απέναντι στις ανερχόμενες εξ Ανατολών απειλές της Κίνας, της Ρωσίας και του «παγκόσμιου Νότου». Αυτό, όμως, δεν θα τις εμποδίσει να διεκδικήσουν αναβαθμισμένο ρόλο στο υπάρχον οικοδόμημα.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πριν (26.4.24)
