Γιώργος Μουρμούρης
▸Οι παρασκηνιακές επαφές της Ουάσιγκτον για να «τρέξουν» οι «μπίζνες» των αμερικανικών κολεγίων την περίοδο 2006-9
Ποιοι επιθυμούν διακαώς την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων; Μια «βουτιά» στο μακρινό 2006, όταν η κυβέρνηση Καραμανλή είχε επιχειρήσει να προχωρήσει σε αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος, οδηγούμενη κατόπιν σε οδυνηρή αναδίπλωση μετά τον εκρηκτικό ξεσηκωμό των φοιτητών, είναι αποκαλυπτική. Πλάι στα διάφορα συμφέροντα που από οικονομική ή πολιτική σκοπιμότητα στήριζαν την εκπαιδευτική αναδιάρθρωση ξεχωρίζει ένας «παλιός γνώριμος»: Η πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αθήνα. Έγγραφα που έχουν διαρρεύσει στα Wikileaks αποτυπώνουν τις πιέσεις από τον αμερικανικό παράγοντα για να επιτραπεί η λειτουργία ιδιωτικών ΑΕΙ στην Ελλάδα.
Στις 12 Ιουνίου 2006, στον απόηχο μεγάλου πανεκπαιδευτικού συλλαλητηρίου που είχε πραγματοποιηθεί στις 8 του ίδιου μήνα, η αμερικανική πρεσβεία εμφανίζεται ανήσυχη: «Αυτό που φαινόταν πως ξεκίνησε ως ένα αριστερό κίνημα που κρατούσε όμηρο την ακαδημαϊκή πρόοδο άλλων φοιτητών φαίνεται να έχει καταστεί θελκτικό σε μια ευρύτερη ομάδα φοιτητών, όπως μαρτυρά η μαζική διαδήλωση 10.000 ατόμων», αναφέρεται σε τηλεγράφημα [έγγραφο 06ATHENS1507_α]. Μετά την καταγραφή των εξελίξεων, η Πρεσβεία «περνά στο ψητό»: «Έχουμε πιέσει εδώ και καιρό ώστε η ελληνική κυβέρνηση να αναγνωρίσει πτυχία από ιδιωτικά ιδρύματα, κάτι που μεταξύ άλλων θα ωφελούσε τα ιδιωτικά ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης των ΗΠΑ που βρίσκονται ήδη εδώ».
Λίγες ημέρες αργότερα, στις 16 Ιουνίου, η πρεσβεία επανέρχεται, σχολιάζοντας με πανικό την υπαναχώρηση της κυβέρνησης. «Πηγές μας είπαν ότι ο Πρωθυπουργός διέταξε την υποχώρηση, ώστε οι τουρίστες του καλοκαιριού να μην γίνουν μάρτυρες καταστροφικών διαδηλώσεων στο κέντρο της Αθήνας [έγγραφο 06ATHENS1556_a]». «Η γενική αίσθηση είναι ότι η αναβολή αποτελεί πολιτική ήττα για το κυβερνών κόμμα της Νέας Δημοκρατίας και το μέλλον των απαραίτητων πανεπιστημιακών μεταρρυθμίσεων (ιδιαίτερα η αποδοχή ιδιωτικών, μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων, βασικό συμφέρον μας) είναι πλέον αβέβαιο».
Το επόμενο τηλεγράφημα έρχεται πολλούς μήνες αργότερα. Είναι Ιανουάριος του 2008. Τα σχέδια για αναθεώρηση του άρθρου 16 αποτελούν παρελθόν — το ίδιο και η Μαριέττα Γιαννάκου στο υπουργείο Παιδείας. Τη θέση της έχει λάβει ο Ευριπίδης Στυλιανίδης. Το ενδιαφέρον της πρεσβείας για την ίδρυση ιδιωτικών ΑΕΙ όμως παραμένει ζωηρό. Σε επικοινωνία με τον νέο υπουργό Παιδείας, ο Αμερικανός πρέσβης Ντάνιελ Σπέκχαρντ εκφράζει «την ανησυχία του για τις τρέχουσες, συνταγματικά επιβαλλόμενες διακρίσεις σε βάρος των ιδιωτικών, μη κρατικών σχολών [έγγραφο 08ATHENS78_a]». «Υπάρχουν δύο διακριτές διαδρομές […] που θα επηρεάσουν τη βιωσιμότητα των αμερικανικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων στην Ελλάδα», σχολιάζει η πρεσβεία. «Η πρώτη είναι η μεταρρύθμιση του άρθρου 16 του ελληνικού Συντάγματος. Έχει δίκιο ο υπουργός Στυλιανίδης που αναζητά συμμάχους για να προσπαθήσει να πείσει το ΠΑΣΟΚ να στηρίξει την τροπολογία. Στην επικοινωνία του κατά την αποχώρησή του με τον ηγέτη της αντιπολίτευσης Γιώργο Παπανδρέου, ο πρώην Πρέσβης [Τσαρλς] Ρις έθεσε αυτό το θέμα. Ο Πρέσβης Σπέκχαρντ θα συζητήσει επίσης [το ζήτημα] στην πρώτη του επαφή με τον κ. Παπανδρέου». «Η δεύτερη είναι η ανταπόκριση της Ελλάδας στην ευρωπαϊκή οδηγία 2005/36 και στη σχετική απόφαση του δικαστηρίου της ΕΕ. Το σταθερό μας μήνυμα προς τους Έλληνες είναι ότι κάθε νομοθεσία που συντάσσεται για να ικανοποιήσει υποχρεώσεις της Ελλάδας προς την ΕΕ και το δικαστήριο της ΕΕ θα πρέπει να περιλαμβάνει και να μην θέτει σε μειονεκτική θέση τους αμερικανικούς θεσμούς».
Στις 31 Μαρτίου 2008 η πρεσβεία επανέρχεται, δίνοντας πληροφορίες ενόψει επικείμενου ταξιδιού του Ευριπίδη Στυλιανίδη στις ΗΠΑ [έγγραφο 08ATHENS473_a]. «Υποστηρίζουμε την αναγνώριση πτυχίων για ιδιωτικά κολέγια και πανεπιστήμια στην Ελλάδα και πιέζουμε εδώ και καιρό για μεταρρυθμίσεις σε αυτόν τον τομέα. Δεδομένης της ευαισθησίας αυτού του θέματος και του αχαλίνωτου αντιαμερικανισμού στον ελληνικό Τύπο, είμαστε προσεκτικοί στις δημόσιες δηλώσεις μας για το ζήτημα της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης στην Ελλάδα. Σημειώνουμε την υποστήριξή μας για τη μεταρρύθμιση, υπογραμμίζουμε τη συμβολή ποιοτικών, συνδεδεμένων με την Αμερική ιδρυμάτων στην Ελλάδα και υπογραμμίζουμε τη θετική εμπειρία των ΗΠΑ με επιλογές τόσο στα δημόσια όσο και στα ιδιωτικά πανεπιστήμια», αναφέρεται σε σχετικό τηλεγράφημα. «Οι αξιωματούχοι της Ουάσιγκτον θα πρέπει να πιέσουν τον υπουργό να κάνει ό,τι είναι δυνατόν για να συμπεριληφθούν πανεπιστήμια διαπιστευμένα από τις ΗΠΑ στο πεδίο εφαρμογής του ελληνικού διατάγματος για την αναγνώριση των πτυχίων της ΕΕ», τονίζεται.
Αμερικανική πρεσβεία: «Έχουμε πιέσει εδώ και καιρό, ώστε η ελληνική κυβέρνηση να αναγνωρίσει πτυχία από ιδιωτικά ιδρύματα, κάτι που
θα ωφελούσε τα ιδιωτικά ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης των ΗΠΑ που βρίσκονται ήδη εδώ»
Το τελευταίο τηλεγράφημα έχει ημερομηνία 22 Δεκεμβρίου του 2009. Η πολιτική κατάσταση είναι πλέον εντελώς διαφορετική. Στην κυβέρνηση βρίσκεται το ΠΑΣΟΚ και υπουργός Παιδείας είναι η Άννα Διαμαντοπούλου. Η κρίση έχει ξεσπάσει και ο χρόνος κυλά αντίστροφα για το πρώτο Μνημόνιο. Το τηλεγράφημα της αμερικανικής πρεσβείας αφορά επικοινωνία του πρέσβη Ντάνιελ Σπέκχαρντ με την υπουργό Παιδείας [έγγραφο 09ATHENS1723_a]. «Ο Πρέσβης Σπέκχαρντ άσκησε πιέσεις για τα αμερικανικά εκπαιδευτικά ιδρύματα που λειτουργούν στην Ελλάδα, ειδικά όσον αφορά την αδειοδότηση, την αναγνώριση των πτυχίων και τη χορήγηση επαγγελματικών δικαιωμάτων για τους αποφοίτους», αναφέρεται. Το τηλεγράφημα γίνεται πιο συγκεκριμένο: «Σχετικά με το θέμα της χορήγησης αδειών σε πανεπιστήμια που λειτουργούν στην Ελλάδα και τα οποία συνδέονται με τις ΗΠΑ, ο Πρέσβης Σπέκχαρντ πίεσε σθεναρά για την αδειοδότηση του Κολλεγίου Ανατόλια, που βρίσκεται στην Ελλάδα από το 1923, και του Deree College, που λειτουργεί από το 1875 — και για την αναγνώριση των πτυχίων τους από την ελληνική κυβέρνηση». Η κατάληξη του τηλεγραφήματος είναι μάλλον απαισιόδοξη: «Αντί να υιοθετήσουμε μια στάση προς τα εμπρός που θα ενθαρρύνει το υπουργείο να ενσωματώσει τα αμερικανικά ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στο ελληνικό σύστημα, ίσως χρειαστεί να προφυλαχτούμε από περαιτέρω εισβολή στην αυτονομία ποιοτικών αμερικανικών ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα». Δεκαπέντε χρόνια μετά, το φοιτητικό κίνημα καλείται να επιβεβαιώσει αυτή την απαισιοδοξία.
