Μάκης Γεωργιάδης
«Εργάτες της πατρίδας μου. Πιστεύω στην Χιλή και το πεπρωμένο της. Ότι θα ξεπεράσουμε αυτές τις πικρές, γκρίζες ώρες της προδοσίας. Ότι όπως γνωρίζετε, αργά ή γρήγορα οι μεγάλες λεωφόροι θα ξανανοίξουν και ο ελεύθερος άνθρωπος θα τις διαβεί για να χτίσει μια καλύτερη κοινωνία. Ζήτω η Χιλή! Ζήτω ο Λαός! Ζήτω οι εργάτες!». Πρόκειται για απόσπασμα από το τελευταίο μήνυμα του προέδρου Σαλβαδόρ Αλιέντε, μετά από πολύωρη μάχη με τους πραξικοπηματίες στο πολιορκημένο Προεδρικό Μέγαρο. Η 11η Σεπτέμβρη 1973 της Χιλής συγκινεί βαθιά και οδηγεί σε κρίσιμα πολιτικά συμπεράσματα για τους επαναστάτες.
Χρονολόγιο
1957 – το Σοσιαλιστικό Κόμμα μαζί με το ΚΚ Χιλής σχηματίζουν το Μέτωπο Λαϊκής Δράσης, με υποψήφιο πρόεδρο τον Αλιέντε.
1969, 9 Οκτωβρίου – ιδρύεται η Λαϊκή Ενότητα, με τη συμμετοχή του Σοσιαλιστικού, του Κομμουνιστικού και άλλων αριστερών κομμάτων.
1970, 4 Σεπτεμβρίου – νίκη της Λαϊκής Ενότητας στις προεδρικές εκλογές. Ο Σαλβαδόρ Αλιέντε εκλέγεται πρόεδρος στο Εθνικό Συνέδριο στις 24 Οκτωβρίου με 153 στις 200 ψήφους.
1973, 11 Σεπτεμβρίου – πραξικόπημα του στρατηγού Πινοτσέτ και της CIA. Ο Αλιέντε πεθαίνει στο προεδρικό μέγαρο μετά από πολύωρη μάχη με τους πραξικοπηματίες.
Πέρασε μισός αιώνας από τον βίαιο τερματισμό ενός κοινωνικού πειράματος, που γέννησε ελπίδες. Η απόπειρα της ειρηνικής μετάβασης στον σοσιαλισμό στη Χιλή διακόπηκε βίαια από τα όπλα της χιλιάνικης αστικής τάξης και του ξένου παράγοντα, τα οποία χειρίζονταν ο στρατηγός Πινοτσέτ. Πενήντα χρόνια τώρα η τραγική και συνάμα ηρωική μορφή του προέδρου Σαλβαδόρ Αλιέντε εξακολουθεί να φωτίζει έννοιες και ιδανικά, που μπορεί να εξορίζονται και να λοιδορούνται από τους κυρίαρχους, αλλά δεν σκουριάζουν και δεν αποσυντίθενται ποτέ.
Ο γιατρός από το Βαλπαραΐσο αναγκάστηκε εκείνο το πρωί να υπερασπιστεί με το ίδιο του το όπλο και με μια χούφτα αφοσιωμένους συντρόφους του, όλα όσα πρέσβευε η κυβέρνηση της Λαϊκής Ενότητας με την οποία είχε εκλεγεί στην προεδρία της Χιλής από τις 4 Σεπτεμβρίου του 1970 με ποσοστό 36,3%. Η αυτοθυσία, η αυταπάρνηση, ο ηρωισμός όσων έπεσαν υπερασπιζόμενοι το προεδρικό μέγαρο, τον θεσμό και την έννοια της δημοκρατίας ωστόσο, δεν επαρκούσαν. Ο ίδιος ο Αλιέντε έδινε επί επτά ολόκληρες ώρες μάχη με τους πραξικοπηματίες, έχοντας φτάσει εκ των πραγμάτων στην ύστατη επαναστατική πράξη υπεράσπισης του λαού του, της κυβέρνησής του και του εαυτού του, αλλά πλέον ήταν πολύ αργά. Οι συμβουλές και οι παραινέσεις στελεχών, ακόμη και επιτελών του στρατεύματος, ώστε να οπλιστεί ο λαός δεν εισακούστηκαν από τον πρόεδρο, ο οποίος ήταν αταλάντευτα ταγμένος στην υπόθεση του «ειρηνικού περάσματος» στον σοσιαλισμό. Τα σημάδια και οι απόπειρες τόσο για πραξικόπημα όσο και για δολοφονία του Αλιέντε μέσα στα τρία χρόνια της προεδρίας του έδειχναν πως τα «αφεντικά» της χώρας και οι ιμπεριαλιστές δυνάστες των ΗΠΑ δεν ήσαν διατεθειμένοι να αφήσουν ένα σοσιαλιστικό πείραμα να ανθίσει στα όρια της αμερικανικής ηπείρου.
Τα λόγια από την τελευταία ομιλία του Αλιέντε μέσα από το προεδρικό μέγαρο Λα Μονέδα, τα οποία μεταδόθηκαν από τον πομπό του ράδιο Μαγκαγιάνες, πριν και αυτός σιγήσει τελευταίος από τους βομβαρδισμούς του στρατού, είναι συγκλονιστικά. «(…) Λαμβάνοντας υπόψη αυτά τα δεδομένα, το μόνο πράγμα που απομένει για μένα, είναι να πω στους εργάτες: δεν πρόκειται να παραιτηθώ. Ευρισκόμενος σε μια ιστορική μετάβαση, θα πληρώσω την πίστη του λαού με τη ζωή μου. Και τους λέω ό,τι είμαι βέβαιος ό,τι οι σπόροι που έχουμε φυτέψει στην καλή συνείδηση των χιλιάδων και χιλιάδων Χιλιανών, δεν θα μείνουν συρρικνωμένοι για πάντα….». Λίγες ώρες αργότερα, ο πρόεδρος Αλιέντε, θα στρέψει το ίδιο του το όπλο στον εαυτό του και θα αυτοκτονήσει. Η αξιοπρέπεια και η αίσθηση ευθύνης που τον διακατείχε δεν του άφηναν περιθώρια για δεύτερες σκέψεις. Σύμφωνα δε με κατοπινές μαρτυρίες συνεργατών και συγγενικών του προσώπων, ο ίδιος δεν μπορούσε να πιστέψει τον τρόπο και το εύρος της προδοσίας από πρόσωπα τα οποία ήταν της απόλυτης εμπιστοσύνης του.
Οι παραινέσεις για εξοπλισμό του λαού δεν εισακούστηκαν από τον Αλιέντε, ο οποίος πίστευε στο «ειρηνικό πέρασμα»
Ένα από αυτά τα πρόσωπα ήταν και ο στρατηγός Αγκούστο Πινοτσέτ, ο οποίος είχε ορκιστεί ενώπιον του Αλιέντε στις 23 Αυγούστου 1973 αναλαμβάνοντας την ηγεσία του στρατεύματος. Τρεις εβδομάδες ήταν αρκετές για να γίνει αυτό που ψυχανεμίζονταν πολλοί Χιλιανοί, οι οποίοι έβλεπαν τη δεξιά αντιπολίτευση να ασκεί πιέσεις στο στράτευμα είτε μέσω των εφημερίδων και των ΜΜΕ τα οποία έλεγχε, είτε οργανώνοντας απεργίες, «διαδηλώσεις της κατσαρόλας» και πετώντας φτερά από κότες στους στρατώνες προκαλώντας το στρατό ότι είναι κότες οι ίδιοι και δεν παρεμβαίνουν. Ο Αλιέντε και η κυβέρνηση της Λαϊκής Ενότητας, της οποίας βασικοί πυλώνες ήταν το Σοσιαλιστικό και το Κομμουνιστικό Κόμμα Χιλής καθώς και άλλα μικρότερα κόμματα, αντιμετώπιζε μια πολύπλευρη και οξυμένη κρίση η οποία κατέληγε σε πόλωση. Μια κατάσταση η οποία ξεκινούσε από το πεδίο της οικονομίας και έτεμνε διχαστικά την κοινωνία. Ο Αλιέντε είχε αποφασίσει να προχωρήσει σε δημοψήφισμα το οποίο θα του έλυνε με έναν τρόπο τα χέρια και θα επιβεβαίωνε τη λαϊκή βούληση για να εξαντλήσει τη θητεία του και μάλιστα κάποιες εξαγγελίες σε αυτήν την κατεύθυνση θα έκανε την συγκεκριμένη ανοιξιάτικη, για το νότιο ημισφαίριο, ημέρα. Όμως η χιλιάνικη αντίδραση, ο στρατός και η CIA τον πρόλαβαν.
Ο Σαλβαδόρ Αλιέντε είχε υπάρξει κοινός υποψήφιος της Αριστεράς για πρόεδρος άλλες τέσσερις φορές πριν τελικά εκλεγεί το 1970. Η Λαϊκή Ενότητα ασφαλώς είχε μια μακρόχρονη εμπειρία στα πεδία της ταξικής πάλης αλλά και της τρέχουσας πολιτικής. Σε εκείνες τις εκλογές ωστόσο, ακόμη και πολλοί οπαδοί και ψηφοφόροι της Αριστεράς και της Λαϊκής Ενότητας, δεν πίστευαν ότι θα εκλεγόταν πρόεδρος. Το μεγάλο φαβορί ήταν ο υποψήφιος της Δεξιάς, Χόρχε Αλεσάντρι, ο οποίος είχε τη στήριξη του εγχώριου κεφαλαίου και των ΗΠΑ, οι οποίες διατηρούσαν ζωτικά συμφέροντα στην περιοχή. Ταυτόχρονα η Χιλή διέθετε μια σχετικά μακρόχρονη παράδοση αστικοδημοκρατικών διαδικασιών. Ο Σ. Αλιέντε προχώρησε σε έναν δρόμο παροχής εγγυήσεων στη συνταγματική νομιμότητα, ο οποίος βασιζόταν στο δίπολο αφενός της διατήρησης των δημοκρατικών διαδικασιών ως είχαν και αφετέρου στη θέση πως τελικός εγγυητής της δημοκρατικής ομαλότητας στη χώρα θα ήταν ο στρατός. Το ριζοσπαστικό πρόγραμμα εθνικοποιήσεων των ορυχείων και μεγάλων εκτάσεων γης, η αναδιανομή του πλούτου και η βελτίωση της θέσης των εργατών είχαν σημαντικό αντίκτυπο στην επιρροή της Λαϊκής Ενότητας η οποία αποτυπώθηκε στις επόμενες εκλογικές διαδικασίες. Όταν, δηλαδή, στις δημοτικές εκλογές του 1971 η Λαϊκή Ενότητα συγκέντρωσε 50,8%, ενώ και λίγους μήνες πριν το πραξικόπημα, άγγιξε το 45%. Η εκλογική επιρροή και η πίστη στον σοσιαλισμό, σε μια δίκαιη και ειρηνική κοινωνία, δεν αρκούσαν όμως. Ο τραγικός επίλογος μιας ουτοπίας γράφτηκε εκείνη την 11η Σεπτεμβρίου και είναι πάντα εκεί για να μας ματώνει…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΠΡΙΝ στις 9-10 Σεπτεμβρίου 2023
