Άρης Χατζηστεφάνου, δημοσιογράφος
«Ας μην ξεχνάμε πως τους τελευταίους μήνες το χειρότερο περιστατικό παραπληροφόρησης (disinformation) ήταν από το Ασοσιέιτεντ Πρες», με τα θραύσματα πυραύλου στην Πολωνία, «φτάσαμε να μιλάμε για παγκόσμιο πυρηνικό πόλεμο», λέει στο Πριν ο Άρης Χατζηστεφάνου, με αφορμή το νέο του βιβλίο Προπαγάνδα και παραπληροφόρηση, πως τις εντοπίζουμε που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Τόπος. Σε μια αποκαλυπτική συνέντευξη ο Ά. Χατζηστεφάνου αναδεικνύει τα κόλπα της συστημικής παραπληροφόρησης και τις δύο κύριες πηγές της: Τις κατευθύνσεις των πολιτικών κέντρων και την λειτουργία των ΜΜΕ ως καπιταλιστικών επιχειρήσεων.
Συνέντευξη στον Γιάννη Ελαφρό
▶ Εδώ και χρόνια έχεις διαμορφώσει την ιστοσελίδα info-war, τώρα το βιβλίο με τίτλο «Προπαγάνδα και παραπληροφόρηση, πως τις εντοπίζουμε». Είναι ο «πόλεμος της ενημέρωσης» από τις πιο σημαντικές μάχες σήμερα;
Υπάρχει σίγουρα μια μάχη ενημέρωσης σε εξέλιξη, από τις πιο σκληρές που έχουμε δει τις τελευταίες δεκαετίες. Υπάρχει όμως ένα πρόβλημα, ίσως είναι και ο λόγος που με ώθησε να γράψω το βιβλίο. Ότι έβλεπα πως κάθε κριτική σε θέματα παραπληροφόρησης ή προπαγάνδας -με την καθημερινή έννοια- στρεφόταν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αυτό κρύβει πίσω του μια ατζέντα. Δηλαδή όταν αμφισβητήθηκε το status quo της ενημέρωσης από τα νέα μέσα, βρήκε ο κόσμος μέσο έκφρασης –αλλά και οι δημοσιογράφοι, πέρα από τα μεγάλα ΜΜΕ που δούλευαν- κι αποφάσισαν κάποιοι να κτυπήσουν τα νέα μέσα με πρόσχημα πως εκεί έχει γίνει μια ζούγκλα παραπληροφόρησης. Αυτό που αναδεικνύω στο βιβλίο είναι ότι οι βασικές μορφές παραπληροφόρησης ξεκινούν ακόμα και σήμερα από τα κυρίαρχα ΜΜΕ.
▶ Πώς το εννοείς αυτό;
Ακόμα και σε θέματα που φαίνονται ως διάδοση θεωριών συνωμοσίας και θεωρούμε πως δεν θα τα βρούμε στα κυρίαρχα ΜΜΕ, πολλές φορές ξεκινούν από εκεί. Για παράδειγμα, την περίοδο της πανδημίας μου έλεγαν γιατροί σε εμβολιαστικά κέντρα πως «το αντιεμβολιαστικό κίνημα στήθηκε δελτίο με το δελτίο ειδήσεων», καθώς τα μέσα ενημέρωσης γιγάντωναν την ανησυχία για την ασφάλεια των εμβολίων. Αυτό δεν το έκαναν με όρους πολιτικής ατζέντας, αν θες η λίστα Πέτσα έλεγε το ακριβώς αντίθετο: στηρίζουμε τα εμβόλια. Το έκαναν με όρους μιας καπιταλιστικής επιχείρησης, που χρησιμοποιούσε την είδηση ως προϊόν κι έπρεπε να την πουλήσει με οποιονδήποτε τρόπο – και ο θάνατος πουλά καλύτερα απ’ όλα.
Η πορεία προς την παραπληροφόρηση καταλήγουμε έχει δύο όψεις: Η μία είναι της πολιτικής σκληρής προπαγάνδας, ένα κέντρο λέει «βγείτε και πείτε αυτά». Η άλλη είναι η προπαγάνδα που δημιουργείται από τη λειτουργία του μέσου στο καπιταλιστικό σύστημα.
Γράφοντας το βιβλίο συνειδητοποίησα αυτό που θεωρητικά ήξερα, πως αυτός ο πόλεμος που καταλήγει στην παραπληροφόρηση έχει δύο όψεις: Η μία είναι της πολιτικής σκληρής προπαγάνδας που ξέρουμε: Ένα πολιτικό ή ένα οικονομικό κέντρο λέει «βγείτε και πείτε αυτά». Η άλλη είναι η προπαγάνδα που δημιουργείται από τον τρόπο της λειτουργίας του ίδιου του μέσου στο καπιταλιστικό σύστημα. Καμία δεν είναι πιο αθώα. Αυτό που προσπαθώ να κάνω είναι να επαναφέρω τη συζήτηση στις ευθύνες τις συστημικές, τις ευθύνες των μεγάλων ΜΜΕ και όχι των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης.
▶ Καταγράφεις κάποια παραδείγματα στο βιβλίο;
Ένα παράδειγμα, είναι το πως τα κυρίαρχα ΜΜΕ δημιουργούν περσόνες που εμφανίζονται ως «περίεργοι», ως αντισυμβατικοί και νομίζεις πως είναι δημιούργημα των σόσιαλ μίντια, αλλά έχουν στηθεί από συγκεκριμένα κέντρα. Από τη μια έχουμε το πολύ σοβαρό παράδειγμα του Τραμπ, ο οποίος παρουσιάστηκε ως αουτσάιντερ της φιλελεύθερης Αμερικής αλλά ήταν γέννημα- θρέμμα του Μανχάταν, των μεγάλων ΜΜΕ όπως το NBC, στο οποίο είχε εκπομπή με τη μορφή τηλεπαιχνιδιού. Από την άλλη έχουμε πιο γελοία θέματα, όπως το κίνημα οπαδών της επίπεδης γης. Θα πει κανείς πως είναι η «αμόρφωτη μάζα» που μιλάει. Δεν είναι καθόλου έτσι. Στο βιβλίο έχω ένα παράδειγμα από το Channel 4 στην Αγγλία, που έβγαλε τον εκπρόσωπο της τοπικής οργάνωσης οπαδών της επίπεδης γης και του έδωσαν μισή ώρα πράιμ τάιμ! Η περίπτωση Τραμπ είναι μια πιο κεντρική επιλογή, το άλλο είναι οι νόμοι της αγοράς, που είναι εξίσου επικίνδυνοι.
▶ Στο βιβλίο σου παρουσιάζεις και τρόπους εντοπισμού της παραπληροφόρησης…
Ναι, γιατί για όλα αυτά χρειάζεται μια γνώση για να μπορείς να τα εντοπίσεις, εδικά στο εξωτερικό. Στην Ελλάδα η προπαγάνδα είναι πάρα πολύ χοντροκομμένη, δεν είναι καν προπαγάνδα, είναι ψέματα. Στήνουν ένα γράφημα στα μεγάλα κανάλια, το οποίο λέει ψέματα, αλλάζουν τα μεγέθη στις στήλες. Στο εξωτερικό γίνονται πολύ πιο επαγγελματικά. Ακόμα και ο τίτλος ενός άρθρου λέει πολλά, μπορείς να καταλάβεις τη θέση της εφημερίδας, εάν έχει χρησιμοποιήσει ενεργητική ή παθητική φωνή, για παράδειγμα.
▶ Τι εννοείς;
Ας δούμε ένα παράδειγμα από το παλαιστινιακό, που είναι από τα θέματα που εκδηλώνονται τέτοιες πρακτικές. Είναι πολύ διαφορετικό να πεις «Τρία παιδιά σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια συγκρούσεων με ισραηλινούς στρατιώτες» (παθητική σύνταξη) κι άλλο «Ισραηλινοί στρατιώτες σκότωσαν τρία παιδιά κατά τη διάρκεια συγκρούσεων» (ενεργητική σύνταξη). Στην πρώτη περίπτωση έχω απομακρύνει την ευθύνη από τους δράστες, που είναι οι Ισραηλινοί στρατιώτες. Στη δεύτερη τους καταγγέλλω. Προφανώς είναι πολύ διαφορετικά πράγματα.
Μετά είναι τα στερεότυπα, όπως είναι το victim blaming κατά των γυναικών, στις γυναικοκτονίες, στους βιασμούς, τακτικές που έρχονται από το κοινωνικό ρεπορτάζ, αλλά μπαίνουν και στο πολιτικό.
Ακόμα, αξίζει να μάθουμε πότε σε μια φωτογραφία ή ένα βίντεο χρησιμοποιείται κάποιος συγκεκριμένος φακός, για παράδειγμα ευρυγώνιος ή τηλεφακός, για να επηρεάσει την αντίληψή μας για αυτό που βλέπουμε, ή πως να διαβάζουμε μια δημοσκόπηση και να αντιλαμβανόμαστε ότι μπορεί να είναι «στημένη» χωρίς να λέει ψέματα – π.χ πως οδηγούν σε συγκεκριμένες απαντήσεις αλλάζοντας τη σειρά των ερωτήσεων.
Βεβαίως στο βιβλίο εξετάζω και ευρύτερα θέματα. Για παράδειγμα, τα μεγάλα λόμπι κατάφεραν να αλλάξουν την ορολογία και να μιλάμε για κλιματική αλλαγή από τη δεκαετία του ΄90, στη θέση της υπερθέρμανσης του πλανήτη, γιατί θεώρησαν πως η «υπερθέρμανση» ακούγεται πολύ επικίνδυνη, στρέφει εναντίον τους όλη την κριτική, οπότε επέβαλλαν τον όρο κλιματική αλλαγή, που ακούγεται πιο ουδέτερος.
Και μια σημείωση εδώ: Πολλά απ’ αυτά που σημειώνονται στο βιβλίο έμαθα να τα εντοπίζω γράφοντας στο Πριν. Στην πορεία συνειδητοποίησα πως πολλά εργαλεία ανάλυσης που χρησιμοποίησα για να εντοπίσω μορφές προπαγάνδας τα είχα μάθει στις συσκέψεις του Πριν. Η παρουσία της Μαριάννας Τζιαντζή, που ευτυχώς έκανε την επιμέλεια του βιβλίου, δίνει ακόμα μια διάσταση, καθώς όταν ξεκίνησα να τη διαβάζω στο Πριν με βοήθησε να σκέφτομαι «έξω από το κουτί», όπως λένε οι Άγγλοι.
▶ Όσον αφορά τα λεγόμενα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης στο ίντερνετ, που βρισκόμαστε σήμερα;
Σίγουρα υπήρχε μια τεράστια αλλαγή, δεν πιστεύω πως η τεχνολογία αλλάζει τις κοινωνικές ισορροπίες, αλλά επιταχύνει διεργασίες κι έδωσε λόγο σε ανθρώπους που δεν είχαν φωνή και γι’ αυτό κάποιοι φοβήθηκαν. Η ίδια η αγορά κατέληξε να μας δώσει μονοπώλια, τις μεγάλες πλατφόρμες, που άρχισαν να λειτουργούν σαν τις «μεγάλες δυνάμεις» στο 1984 του Όργουελ: Μία ήπειρος αποκλεισμένη, σε πόλεμο με την άλλη, που παρέχει τα πάντα στους χρήστες. Η απάντηση που προτείνει η φιλελεύθερη Αμερική σε αυτό είναι να σπάσουμε αυτά τα μονοπώλια και να έχουμε πολλές μικρές πλατφόρμες που δεν θα ελέγχουν τον χώρο.
Διαφωνώ με αυτή την άποψη και θεωρώ πως αυτά τα μέσα έχουν χαρακτηριστικά φυσικού μονοπωλίου, όπως λέμε για το δίκτυο ύδρευσης ή ηλεκτροδότησης, όπου δεν θες να υπάρχουν δέκα διαφορετικοί σωλήνες που φέρνουν νερό. Χρειάζονται συγκεντρωμένα δίκτυα, αλλά να ελέγχονται από την κοινωνία με άλλες μορφές. Τα ΜΚΔ δεν μπορεί να είναι υπό κρατικό έλεγχο, δεν μπορεί να είναι υπό εθνικό έλεγχο, γιατί ποια θα είναι η χώρα αφού είναι διεθνή; Σε κάποιους κύκλους έχει ξεκινήσει μια συζήτηση για έναν «ΟΗΕ του διαδικτύου», για μια ανεξάρτητη αρχή. Μπορεί η αναφορά σε ΟΗΕ να μην μας προδιαθέτει θετικά, αλλά πρέπει να συζητήσουμε για μορφές ελέγχου αυτών των δικτύων με δημοκρατική νομιμοποίηση.
Σε κάθε περίπτωση δεν μπορεί να αποφασίζει μια ιδιωτική εταιρεία. Να μην μπορεί ένας Έλον Μασκ να αποφασίζει ποιος θα γράφει στο τουίτερ και ποιος όχι. Κι αυτό το πρόβλημα υπήρχε και πριν τον Μασκ. Όταν το Τουίτερ έκοψε τον λογαριασμοί του Τραμπ είπα ότι ήταν λάθος. Όχι γιατί δεν έπρεπε να κοπεί, ήταν μια περίοδος στη οποία σχεδόν καλούσε τους πολίτες να πίνουν απορρυπαντικά για τους περάσει ο κορονοϊός, δηλαδή ήταν ένας άνθρωπος που μπορούσε να σκοτώσει με αυτά που έλεγε. Με προβληματίζει όμως που μια ιδιωτική επιχείρηση έκοψε έναν εκλεγμένο πρόεδρο, ακόμα κι αν θεωρούμε πως είναι ο χειρότερος στην ιστορία.
Οι αλγόριθμοι είναι ταξικοί! Πρέπει να το καταλάβουμε, όχι για να αμφισβητήσουμε το μέσο, αλλά για να κινηθούμε μέσα σε αυτό.
Ένα άλλο σημείο είναι να ξεπεράσουμε την αρχική μαγεία πως έχουμε όλοι ίσες δυνατότητες μέσα στο διαδίκτυο και να καταλάβουμε τους ταξικούς διαχωρισμούς που έχουν υψωθεί εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Από το πως φτιάχνεις μια σελίδα, από το εάν υπάρχεις για την Google, εάν βγαίνεις στην αναζήτηση στην πρώτη σελίδα ή στην 10η είναι θέμα χρημάτων -π.χ. πόσα θα ρίξεις για να έχεις ένα ελαφρύ και γρήγορο σάιτ- αλλά και περιεχομένου που θα αρέσει στους αλγόριθμους. Οι αλγόριθμοι είναι ταξικοί! Πρέπει να το καταλάβουμε, όχι για να αμφισβητήσουμε το μέσο, αλλά για να κινηθούμε μέσα σε αυτό.
▶ Τι αλλαγές μπορεί να φέρει ο έλεγχος του Τουίτερ από τον Μασκ;
Έχει γραφεί με πάρα πολλούς τρόπους αλλά νομίζω καλύτερα το έθεσε ο οικονομολόγος Ντιν Μπέικερ όταν έλεγε ότι δεν μπορούμε «να αφήσουμε το τουίτερ σε ένα δεξιό μαλάκα»! Σε κανέναν δεν μπορούμε να το αφήσουμε. Όχι μόνο στο φασιστοειδές Μασκ, ένα γέννημα-θρέμμα του απαρτχάιντ της Νότιας Αφρικής, σε κανέναν. Ο Μασκ απλώς μάς βοήθησε να το καταλάβουμε καλύτερα, επειδή είναι ακραίος στις απόψεις του, επειδή είναι χυδαίος στον τρόπο που συμπεριφέρεται κλπ. Αφότου ανέλαβε επανήλθαν νεοφασιστικοί και νεοναζιστικοί λογαριασμοί στο τουίτερ ή λογαριασμοί που προωθούν θεωρίες συνομωσίας, ενώ κόβονται συνεχώς λογαριασμοί από αριστερά ΜΜΕ. Δεν το κάνει αναγκαστικά ο ίδιος, δεν παίρνει προσωπικά την απόφαση, προκύπτει όμως από τις οικονομικές αποφάσεις του π.χ. Όταν έκλεισε όλα τα τμήματα που έκαναν έναν έλεγχο σε τέτοιες ακραίες περιπτώσεις, είχε σαν αποτέλεσμα να επανέλθουν οι φασίστες και αυτοί χρησιμοποιώντας bots και κάνοντας οργανωμένες επιθέσεις σε αριστερούς λογαριασμούς τους έκλεισαν. Ο Έλον Μασκ κατήργησε κάθε μορφή ρύθμισης κι έτσι μπόρεσε να εκδηλωθεί αυτός ο ιντερνετικός τραμπουκισμός.
▶ Το τελευταίο διάστημα βλέπουμε πολλά προγράμματα αντιμετώπισης της παραπληροφόρησης από τις ΗΠΑ, την ΕΕ, επίσημους θεσμούς κλπ. Τι συμβαίνει;
Έχω αρχίσει πλέον, όπου βλέπω τη λέξη disinformation να μου κτυπάει κόκκινο καμπανάκι! Είτε είναι σε επίπεδο ελεγκτών περιεχομένου στο Facebook ή αλλού, είτε σε ακαδημαϊκό επίπεδο, ακόμα και σε συνέδρια διεθνών οργανισμών, περισσότερο είναι επίθεση στην ελευθερία του λόγου, παρά έλεγχος της παραπληροφόρησης, η οποία εξακολουθεί να προέρχεται από τα κυρίαρχα Μέσα. Και γίνεται πολύ συντεταγμένα αυτό. Πριν από χρόνια το Facebook έφτιαξε μια επιτροπή σοφών που συμμετείχαν ακροδεξιά και νεοφιλελεύθερα ιδρύματα, όπως το Cato. Βασικός ελεγκτής ήταν το Ατλαντικό Συμβούλιο, που αποτελεί παράπλευρο θινκ τανκ του ΝΑΤΟ. Αυτοί ορίστηκαν ως οι ελεγκτές και οι «σοβαροί» που θα αντιμετωπίσουν την κρίση παραπληροφόρησης.
Και είναι πολύ σημαντικό αυτό που αποκάλυψε το Πριν για τον ρόλο της αμερικανικής πρεσβείας στην Ελλάδα σε αντίστοιχα προγράμματα.
Στο βιβλίο αναφέρεται πως σε προηγούμενες δεκαετίες, μέχρι το ΄70, αυτό γινόταν μέσω της CIA που χρηματοδοτούσε ΜΜΕ σε όλο τον κόσμο και πλήρωνε και αμερικανούς δημοσιογράφους. Υποτίθεται πως από τα μέσα της δεκαετίας του ’70 το αντιμετώπισαν. Τίποτα δεν έκαναν, απλά σταμάτησαν να υπάρχουν οι σχετικές αποκαλύψεις, γιατί όλα γίνονται πιο επαγγελματικά.
Ας μην ξεχνάμε πως τους τελευταίους μήνες το χειρότερο περιστατικό παραπληροφόρησης (disinformation) ήταν από το Ασοσιέιτεντ Πρες που είπε πως τα θραύσματα πυραύλου, που έπεσαν στην Πολωνία και σκότωσαν δύο ανθρώπους, προέρχονταν από τη Ρωσία, με βάση ανώνυμη πηγή. Μετά λίγες ώρες, με βάση άλλη ανώνυμη πηγή, είπε πως τελικά ήταν ουκρανικός. Πέντε μέρες μετά απέλυσαν τον συντάκτη, που είχε γράψει το κομμάτι, κι έγραψαν ένα τηλεγράφημα που ανακοίνωναν την απόλυση, πάλι σύμφωνα με ανώνυμες πηγές του ΑΠ! Φτάσαμε να μιλάμε για παγκόσμιο πυρηνικό πόλεμο από καθαρό disinformation του ΑΠ.
▶ Στον πόλεμο στην Ουκρανία συνθλίβεται η ενημέρωση…
Αυτό είναι δεδομένο σε κάθε πόλεμο, και σε κάθε πόλεμο οι πρώτοι που συνθλίβονται είναι οι δημοσιογράφοι εάν δεν πάρουν τη μια ή την άλλη πλευρά. Το ζήσαμε με τον Μιλόσεβιτς που όταν καταδικάζαμε τις ΝΑΤΟϊκές επεμβάσεις ήμασταν «δικοί του», ή το αντίστροφο.
Είναι τρομακτικό να κλείνουν τα ρωσικά ΜΜΕ στην ΕΕ. Μάς επανέφερε σε μορφές ελέγχου της πληροφορίας, που νομίζαμε πως είχαν ξεπεραστεί. Στις ΗΠΑ δεν ισχύει αυτή η απαγόρευση. Στην Ευρώπη φτάσαμε σε πολύ πιο σκοτεινές καταστάσεις.
Αυτό που περισσότερο με τρομάζει και θεωρώ πως είναι αλλαγή ιστορικού παραδείγματος, είναι η παρέμβαση της ΕΕ και της ελληνικής κυβέρνησης για να κλείσουν ΜΜΕ. Είναι τρομακτικό να κλείνουν τα ρωσικά ΜΜΕ στην ΕΕ. Μάς επανέφερε σε μορφές ελέγχου της πληροφορίας, που νομίζαμε πως είχαν ξεπεραστεί.
▶ Ακόμα και στον ψυχρό πόλεμο δεν έγινε αυτό…
Το είχε πει και ο Τσόμσκι: Υπήρχε μια κεραία ραδιοφώνου στα βραχέα που κάτι μάθαινες. Τώρα πρέπει να έχεις μια εφαρμογή τύπου vpn για να παρακάμψεις την απαγόρευση, αλλά αυτό μάς φέρνει σε καταστάσεις που ζουν οι πολίτες στη Βόρεια Κορέα, που κατηγορεί η Δύση ως αυταρχικό καθεστώς. Η ΕΕ είναι σε πολύ πιο βαθύ σκοτάδι από τις ΗΠΑ. Στη Νέα Υόρκη μπορώ να διαβάσω το Russia Today ή άλλα ρωσικά μέσα τα οποία είναι απόλυτα ανοικτά. Αισθάνονται πιο ασφαλείς στις ΗΠΑ. Στην Ευρώπη φτάσαμε σε πολύ πιο σκοτεινές καταστάσεις. Βεβαίως, η προπαγάνδα των ρωσικών ΜΜΕ είναι πολλές φορές πολύ πιο χυδαία απ’ ότι μπορεί κανείς να φανταστεί, αλλά δεν μπορεί να αποφασίζουν οι Βρυξέλες τι θα διαβάζουμε.
Στις παρουσιάσεις πολλοί σε ρωτούν «τι κάνουμε» στον χώρο των ΜΜΕ;
Ο τελικός στόχος προσδιορίζεται από την άποψη πως η πληροφορία είναι δημόσιο αγαθό κι έτσι πρέπει να αντιμετωπίζεται. Αλλά πρέπει να δεις τις κάνεις τώρα σε επίπεδο αντάρτικου για να υπάρξεις σήμερα και να το παλέψεις.
Ας απαντήσουμε σε δύο επίπεδα. Ποιος είναι ο τελικός στόχος και τι κάνεις σε επίπεδο αντάρτικου για να υπάρξεις σήμερα και να το παλέψεις. Ο τελικός στόχος προσδιορίζεται από την άποψη πως η πληροφορία είναι δημόσιο αγαθό κι έτσι πρέπει να αντιμετωπίζεται. Δεν θα αλλάξει όμως αύριο το σύστημα, και πρέπει να ενημερώσεις τον κόσμο και να ενημερωθείς. Άρα, να στηριχθείς σε υπάρχοντα Μέσα που ανοίγουν δρόμους, τα οποία δεν είναι λίγα. Υπάρχουν σοβαρές δημοσιογραφικές προσπάθειες από μικρές ομάδες, που κινούνται με τη στήριξη του κόσμου, ακόμα και το θέμα των υποκλοπών βγήκε απ’ αυτές. Μπορούν να γίνουν πράγματα, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η πληροφορία έχει ένα κόστος, που πρέπει να το πληρώσουμε, γιατί αλλιώς θα το πληρώσει κάποιος άλλος (μια μεγάλη εταιρεία μέσω διαφημίσεων, η κυβέρνηση μέσω λιστών κλπ) ή θα γίνουμε εμείς το προϊόν. Πρέπει να δημιουργήσουμε μικρούς θύλακες, χωρίς τεχνοφοβία που έχει χαρακτηρίσει την Αριστερά και συνεχίζει να τη χαρακτηρίζει. Παρεμβαίνουμε παντού: Εάν πρέπει να φτιαχτεί κανάλι στο Τικ-τοκ και να τα πούμε χορευτικά, ας το δοκιμάσουμε κι αυτό, γνωρίζοντας τι είναι το Τικ-τοκ, πως ελέγχεται από την Κίνα κλπ. Πολύ σημαντικό όμως είναι να θυμόμαστε ότι δεν απεμπολούμε το δικαίωμά μας να διεκδικήσουμε τις δημόσιες συχνότητες, πράγματα που είναι δικά μας κι έχουν ιδιωτικοποιηθεί.
▶ Είναι όντως μεγάλη δύναμη και είναι εντυπωσιακό το πώς δεν αξιοποιήθηκε η προσπάθεια των συναδέλφων και όλο το κίνημα για την ΕΡΤ από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, που στράφηκε στο μοίρασμα της τράπουλας στα ιδιωτικά ΜΜΕ και στον κυβερνητικό έλεγχο της ΕΡΤ…
Ακόμα και σήμερα, μετά αυτό το στραπάτσο και το τι σημαίνει σήμερα ΕΡΤ είναι κομβικό σημείο αυτή η μάχη που δόθηκε, η ανάδειξη της έννοιας της δημόσιας τηλεόρασης, ακόμα κι αν είναι βεβαίως κρατική σήμερα. Από την άλλη δεν ξεχνώ τον φόβο του Μητσοτάκη, που έτρεξε από τις πρώτες μέρες της πρωθυπουργίας του να «πιάσει» το ραδιομέγαρο της ΕΡΤ. Μου θύμισε αυτό που βλέπαμε στα λατινοαμερικάνικα πραξικοπήματα, όταν πήγαιναν τα άρματα μάχης κι έπαιρναν το ραδιομέγαρο. Αυτό έκανε με άλλο τρόπο κι ο Μητσοτάκης και δείχνει τον φόβο του. Με βάση όλα αυτά μπορούμε να δούμε πως θα δώσουμε την μάχη και να την κερδίσουμε. Αν μη τι άλλο είναι κατανοητοί οι όροι του παιχνιδιού.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πριν (23.12.22)
