Συνέλευση «Όχι μετρό στην πλατεία Εξαρχείων»
Τα σχέδια κεντρικού και τοπικού κράτους για αλλαγή της φυσιογνωμίας των Εξαρχείων δια της τουριστικοποίησης παρουσιάζει στο Πριν η συνέλευση «Όχι μετρό στην πλατεία Εξαρχείων». Όπως εξηγούν, η χωροθέτηση του σταθμού στην πλατεία δεν αποτελεί μια «ουδέτερη» απόφαση, αλλά αποτελεί κρίκο στην εισβολή του real estate –και των ΜΑΤ που κατά κανόνα το συνοδεύουν– στην ιστορική γειτονιά του αθηναϊκού κέντρου.
Συνέντευξη στον Κυριάκο Νασόπουλο
Από τις αρχές Αυγούστου, η γειτονιά των Εξαρχείων βρίσκεται σε διαρκή αναβρασμό με συνεχείς κινητοποιήσεις των κατοίκων. Τι ακριβώς συμβαίνει;
Η γειτονιά των Εξαρχείων είναι σε κινητοποιήσεις πάνω από έναν χρόνο. Αφορμή για αυτές είναι και η ανάπλαση του λόφου Στρέφη με την εμπλοκή της ιδιωτικής εταιρίας Prodea αλλά και η έναρξη του εργοταξίου για την κατασκευή μετρό στην πλατεία Εξαρχείων. Από τις 9/8 και μετά, όταν στήθηκαν οι λαμαρίνες στην πλατεία, στις 4.30 π.μ., πράγματι η γειτονιά βρίσκεται σε καθημερινές κινητοποιήσεις. Μέσα στη νύχτα έφτασαν στην πλατεία φορτηγά, συνοδευόμενα από δεκάδες αστυνομικούς. Αν συνυπολογίσουμε και όσους είχαν παραταχθεί στους γύρω δρόμους, μπορούμε να κάνουμε λόγο για εκατοντάδες. Από εκείνη τη νύχτα και μετά, λοιπόν, κάθε πρωί κόσμος βρίσκεται έξω από το εργοτάξιο. Ταυτόχρονα, εξελίσσονται καμπάνιες ενημέρωσης για τα όσα συμβαίνουν, πορείες εντός και εκτός των Εξαρχείων, εκδηλώσεις πάνω στην κατειλημμένη πλατεία και συνελεύσεις.
Μέσα σε έναν δύσκολο μήνα, τον Αύγουστο, μήνα που προφανώς δεν διάλεξε τυχαία η κυβέρνηση για να στήσει το εργοτάξιο, συγκεντρώνονται πολλές εκατοντάδες άνθρωποι, δηλώνοντας την αντίθεσή τους σε αυτό που συμβαίνει. Αξίζει να αναφερθεί ότι στην απογευματινή πορεία που έγινε την ημέρα που στήθηκαν οι λαμαρίνες μαζεύτηκαν πάνω από 850 άτομα. Να σημειωθεί, δε, ότι οι δυνάμεις καταστολής δεν έφυγαν ποτέ. Παραμένουν στην περιοχή 7 ημέρες την εβδομάδα, 24 ώρες την ημέρα, με εξαιρετικά επιθετική στάση απέναντι σε όποιον/α διαμαρτύρεται, ακόμα και στους/στις διερχόμενους/ες. Τις ίδιες μέρες που στήθηκε το εργοτάξιο στην πλατεία Εξαρχείων, εμφανίστηκαν μηχανικοί και τοπογράφοι στον λόφο Στρέφη, με στόχο να προχωρήσουν και εκεί τα έργα. Παρ’ όλη τη διπλή επίθεση, υπήρξαν αντανακλαστικά και δυναμισμός και σε αυτό το μέτωπο.
Γιατί όμως υπάρχουν τόσο έντονες αντιδράσεις στη δημιουργία ενός σταθμού του Μέτρο στην πλατεία Εξαρχείων; Ποια θα μπορούσε να είναι μία εναλλακτική πρόταση;
Η δημιουργία σταθμού στην πλατεία Εξαρχείων σημαίνει καταστροφή της μοναδικής πλατείας της γειτονιάς μας, καταστροφή ενός ελεύθερου δημόσιου χώρου. Τα σχέδια και ο τρόπος υλοποίησης των έργων αποδεικνύουν ότι ο μικρός χώρος της πλατείας θα καταληφθεί από σκαλιά για την είσοδο και έξοδο, ασανσέρ και αεραγωγούς. Τα δέντρα της πλατείας, υψηλή βλάστηση, κόβονται και η φύτευση που προβλέπεται και αφορά θάμνους και γκαζόν. Τίποτα δεν αποδεικνύει τη συγκοινωνιολογική αξία χωροθέτησης του σταθμού στην πλατεία Εξαρχείων. Αντιθέτως, όλα συντείνουν στο ότι πρόκειται για μια πολιτική επιλογή που έχει ακριβώς αυτόν τον στόχο. Τον αφανισμό της πλατείας στα πλαίσια αλλαγής φυσιογνωμίας της γειτονιάς, καταστροφής των συμβόλων της ιστορίας της αλλά και των στοιχείων της ταυτότητάς της. Η πλατεία είναι συγκροτητικό μέρος για μια κοινότητα, για μια γειτονιά. Οι ελεύθεροι χώροι είναι απαραίτητοι για τους ανθρώπους που ζουν σε αυτήν. Δεν είναι, όμως, απαραίτητοι για τον τουρισμό που φτάνει για σύντομο χρονικό διάστημα με στόχο την κατανάλωση και είναι και αυτός ένας λόγος που εμείς θεωρούμε ότι η κατασκευή του σταθμού στο συγκεκριμένο σημείο συμβάλλει στην τουριστικοποίηση της περιοχής.
Η πλατεία Εξαρχείων τον τελευταίο καιρό είχε προβλήματα. Προβλήματα, όμως, που ήρθαν ως επιλογή της κεντρικής εξουσίας. Από τη μια, η έλλειψη καθημερινής φροντίδας και από την άλλη το εμπόριο ναρκωτικών. Και στις δύο περιπτώσεις, οι μόνοι που ενδιαφέρονταν ήταν οι κάτοικοι και οι συλλογικότητες της περιοχής, κάνοντας δράσεις και εκδηλώσεις. Το βάψιμο, ο καθαρισμός, η εγκατάσταση παιδικής χαράς, οι εκδηλώσεις πολιτιστικού χαρακτήρα προσπαθούσαν να βελτιώσουν την κατάσταση. Ταυτόχρονα, πολιτικές διαδικασίες και συνελεύσεις διεξάγονταν στην πλατεία. Παρούσες διαρκώς οι αστυνομικές δυνάμεις και δεν ήταν λίγες εκείνες οι φορές που πήραν την επιλογή να επιτεθούν, ακόμα και να ξυλοκοπήσουν τον κόσμο που συμμετείχε, ενώ παραδίπλα οι έμποροι έκαναν ανενόχλητοι τη δουλειά τους και ποιος θα ξεχάσει την απαγόρευση και την άγρια καταστολή της πορείας ενάντια στις απόπειρες βιασμού…
Όσο για την αντιπρόταση… Η συνέλευση «Όχι μετρό στην πλατεία Εξαρχείων» συγκροτήθηκε και δρα γύρω από τη διάσωση της πλατείας. Καμία εναλλακτική πρόταση δεν έχει καταληχθεί ακριβώς, γιατί ποτέ δεν ζητήθηκε η γνώμη μας για κάτι, ποτέ δεν υπήρξε τυπική ή ουσιαστική διαβούλευση. Αυτή τη στιγμή, όμως, είμαστε σε κρίσιμο σημείο. Όταν ήδη υπάρχουν λαμαρίνες, πρέπει να τρέξουμε για να βγουν αυτές. Από εκεί και έπειτα, ως άτομο, θα έλεγα ότι η εναλλακτική πρόταση δεν μπορεί να είναι μια απλή αλλαγή χωροθέτησης. Θα πρέπει να συμπεριλάβει όλα όσα δεν έγιναν τούτη τη φορά. Πραγματικές περιβαλλοντικές και συγκοινωνιολογικές μελέτες, σεβασμό στους ελεύθερους χώρους, επιλογή μεθόδων που επηρεάζουν στο ελάχιστο τον περιβάλλοντα χώρο, μέτρα προστασίας των κατοίκων από την κερδοσκοπία του real estate και του gentrification που συχνά συνοδεύει τους σταθμούς μετρό, ειδικά στο κέντρο των μεγάλων πόλεων κ.ο.κ.
Ο δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Μπακογιάννης δήλωσε ότι τα Εξάρχεια αποτελούν «πολιτικό φετίχ για κάποιους» και εμφανίστηκε κατηγορηματικός ότι τα έργα θα γίνουν. Πώς το σχολιάζεις;
Πράγματι τα Εξάρχεια αποτελούν πολιτικό φετίχ για τον ίδιο τον δήμαρχο, για την κυβέρνηση, για τους φορείς δεξιών και ακροδεξιών αντιλήψεων. Λογικές περί άβατου και κατάλυσης αυτού, την ίδια στιγμή που βρισκόμαστε στο κέντρο της Αθήνας και σε μια αστυνομοκρατούμενη γειτονιά είναι τουλάχιστον γελοίες. Ο δήμαρχος τοποθετείται κατηγορηματικά για έργα που σχετίζονται με το κέρδος και τη διαπλοκή με ιδιωτικές εταιρείες, με την αλλαγή φυσιογνωμίας και την καταστροφή των ελεύθερων χώρων. Τόσα χρόνια είναι επικεφαλής μιας δημοτικής αρχής που καταδικάζει τη γειτονιά στη βρώμα, που αφανίζει το πράσινό της, που αφήνει τα σχολεία να καταρρέουν, που αδιαφορεί πλήρως για τα πεζοδρόμια, τις αθλητικές εγκαταστάσεις, ακόμα και τις κοινωνικές υπηρεσίες. Το μόνο, λοιπόν, που θα είχαμε δώσουμε ως απάντηση, είναι ότι τα έργα που θα γίνουν θα τα επιβάλουμε εμείς, με βάση τις ανάγκες μας και όχι τα συμφέροντά του και η διαπλοκή.
Μα και η κυβέρνηση μιλά περί ενίσχυσης των δημόσιων συγκοινωνιών και για βιώσιμη κινητικότητα. Λέει ψέματα έχοντας την ίδια «ατζέντα» με τη δημοτική αρχή;
Αρκεί κάποιος/α να περιμένει λεωφορείο ή τρόλεϊ, να κοιτά τον ηλεκτρονικό πίνακα για το επόμενο δρομολόγιο μετρό, να στέκεται στις στάσεις προσπαθώντας να μαντέψει αν χωράει να μπει στο επόμενο μέσο μεταφοράς. Ενίσχυση δημόσιων συγκοινωνιών σημαίνει δίκτυο υπόγειων και υπέργειων μέσων που βασίζεται σε συγκοινωνιακές μελέτες με χρήση πραγματικών δεδομένων των αναγκών των χρηστών/-τριων και όχι με βάση τον υπολογισμό της κερδοφορίας κάθε γραμμής. Σημαίνει υλικοτεχνική υποδομή και, φυσικά, σημαίνει προσωπικό. Τίποτα από όλα αυτά δεν συμβαίνει. Αντιθέτως, η δημόσια συγκοινωνία υποβαθμίζεται διαρκώς, παύει να εξυπηρετεί, γραμμές καταργούνται, ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι και το κόστος για τους πολίτες είναι αρκετά μεγάλο. Όσο εξυπηρετεί τη βιώσιμη κινητικότητα ο μεγάλος περίπατος της δημοτικής αρχής άλλο τόσο ενδιαφέρεται και η κυβέρνηση για την ενίσχυση των δημόσιων συγκοινωνιών.
Παρόμοιο το ερώτημα και για τον λόφο του Στρέφη. Είναι κακή η ανάπλαση ενός δημόσιου χώρου που έχει αφεθεί εδώ και χρόνια στην τύχη του;
Είναι κλασική τακτική να αφήνεται ένας χώρος στην εγκατάλειψη και μετά να έρχεται η δημοτική αρχή ή η κυβέρνηση ως σωτήρας που φέρνει το μάννα εξ ουρανού για να σώσει τον κόσμο. Μόνο που κάθε φορά αυτό το οποίο απαιτείται αληθινά με αυτό το οποίο επιχειρείται απέχουν. Ο λόφος Στρέφη, ανάσα ζωής όχι μόνο για τα Εξάρχεια αλλά για όλο το κέντρο της Αθήνας χρειάζεται συστηματική φροντίδα της χλωρίδας και της πανίδας του, καθαριότητα, κατάλληλο φωτισμό, αντιπλημμυρικά έργα και συντήρηση των αθλητικών εγκαταστάσεων και της παιδικής χαράς. Αυτές ήταν οι υποχρεώσεις του δήμου, αυτές τις υποχρεώσεις δεν ανέλαβε. Έρχεται, λοιπόν, τώρα και δίνει τον λόφο «υιοθεσία», όπως ο ίδιος ονομάζει, σε μια ιδιωτική εταιρία, η οποία συμπεριφέρεται σαν να είναι η αυλή της. Τα αντιπλημμυρικά που σχεδιάζονται δεν αφορούν λόφο-χώρο πρασίνου, αλλά πρόκειται για γεωπλέγματα αντίστοιχα με αυτά που βλέπουμε στις εθνικές οδούς. Δέντρα κόβονται και φυτεύονται άλλα με κυρίως καλλωπιστικό χαρακτήρα. Τα σχέδια για την παιδική χαρά, ανεφάρμοστα κατά την προσωπική μου γνώμη, απαιτούν εκχέρσωση μέρους της πλαγιάς, την ίδια στιγμή δε που στο παρελθόν υπήρξε πρόταση από τους κατοίκους για τη μεταφορά της σε καλύτερο σημείο. Το άνοιγμα ενός νέου καταστήματος, η πρόβλεψη για περιφράξεις και φυλάκια κ.ο.κ. δίνουν ξεκάθαρα το στίγμα του τι πάει να γίνει. Δε θα μιλάμε για έναν λόφο, για φύση, αλλά για ένα καλλωπισμένο πάρκο με εμπορικές προεκτάσεις. Ο Λυκαβηττός ακριβώς απέναντι είναι παράδειγμα προς αποφυγή.
Αν σας ζητούσα να μου περιγράψετε με λίγες λέξεις (προτάσεις) τι σηματοδοτούν τα Εξάρχεια για αυτόν τον κόσμο που αντιδράει, ποιες θα ήταν αυτές;
Τα Εξάρχεια καταφέρνουν να ενώσουν ανθρώπους με διαφορετικές αφετηρίες. Κινητοποιούνται κάτοικοι, παλιότεροι και νέοι. Άνθρωποι που έχουν επιλέξει αυτήν τη γειτονιά του κέντρου εδώ και πολλά χρόνια, ζώντας και δημιουργώντας την ιστορία και τον πολιτισμό της, αλλά και νεότεροι κάτοικοι που ήρθαν γιατί συνεχίζει να τους ελκύει ο χαρακτήρας των Εξαρχείων. Κινητοποιούνται οικογένειες με τα παιδιά τους που σε πείσμα της δημοτικής αρχής επιμένουν να τα φέρνουν στα σχολεία της περιοχής, να τα βγάζουν βόλτα στην πλατεία και να μαθαίνουν μπάσκετ στον Στρέφη. Κινητοποιούνται νέοι/-ες που είτε ζουν τη φοιτητική τους ζωή στην περιοχή είτε δουλεύουν είτε συνδυάζουν και τις δύο ιδιότητες. Κινητοποιούνται φυσικά άνθρωποι που έχουν αναφορά στη γειτονιά ακόμα και αν δε μένουν σε αυτήν. Διατηρούν τα γραφεία και τις μικρές τους επιχειρήσεις ή εργάζονται στις υπηρεσίες που ακόμα υπάρχουν. Έχουν αναφορά στα μικρά της βιβλιοπωλεία, στα καφέ της, στους δρόμους και την ιστορία της. Το σύνθημα «Τα Εξάρχεια έχουν ιστορία Έξω το Μετρό από την πλατεία» αναφέρεται σε στιγμές της νεοελληνικής ιστορίας, σίγουρα, όμως, όσοι και όσες το φωνάζουμε βλέπουμε και τη δική μας ιστορία μέσα σε αυτό.
Έχοντας, λοιπόν, απέναντι τοπικό κράτος και κυβέρνηση και αντιμετωπίζοντας καθημερινά τα ΜΑΤ στις γειτονιές των Εξαρχείων, πόσο ρεαλιστική είναι η υπεράσπιση του ιστορικού τους χαρακτήρα;
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι και αυτό είναι ένα κομμάτι της ιστορίας των Εξαρχείων. Μήπως στον εμφύλιο ή στην περίοδο της χούντας συνέβαινε κάτι διαφορετικό; Τι αντιμετώπιζαν τα Εξάρχεια τη δεκαετία του 80 και ποια η πρακτική του κράτους τη δεκαετία του ‘90; Κάθε κινητοποίηση από το 2000 και μετά κατέληγε να χτυπιέται στα Εξάρχεια και η γειτονιά να πνίγεται από χημικά και δακρυγόνα. Και φυσικά, το 2008 και η δολοφονία Γρηγορόπουλου δεν ήταν τυχαίο γεγονός. Επίσης, μην ξεχνάμε ότι λαμαρίνες στην πλατεία έχουν ξαναμπεί, επιχειρήσεις «αρετής» έχουν ξανασυμβεί, αλλά τα Εξάρχεια δεν παραδίνονται έτσι απλά, ακριβώς επειδή είναι γεμάτα ζωή και ανθρώπους που δεν έχουν σκοπό να παραδώσουν τη γειτονιά τους. Ρεαλιστικές είναι οι ανάγκες μας και αυτές θα κερδίσουν.
