γράφουν οι Γιώργος Κρεασίδης, Αποστόλης Νικολόπουλος
Είστε «με τις βιβλιοθήκες ή τις βαριοπούλες»; Αυτό το υποκριτικό δίλημμα τόλμησε να θέσει ο πρωθυπουργός προς την ψοφοδεή αντιπολίτευση, στην πραγματικότητα προς το κίνημα. Και τολμάει να μιλάει ο επικεφαλής της κυβέρνησης που έκανε ό,τι μπορεί για να εκτρέψει τη νέα γενιά από την εκπαίδευση, να περικόψει τα μορφωτικά δικαιώματα για να δημιουργήσει φθηνό και υπάκουο εργατικό δυναμικό. Αυτό εξάλλου προωθεί ο νόμος-πλαίσιο, που παρουσίασε η Ν. Κεραμέως. Για την περιφρούρηση του επιχειρηματικού πανεπιστημίου θα επιχειρούν τα ΜΑΤ και η Πανεπιστημιακή Αστυνομία.
Η κρισάρα των πανελλαδικών και το κόστος της παιδείας
Ξεκίνησαν από την Πέμπτη 2 Ιουνίου, με τους μαθητές ΕΠΑΛ, οι πανελλαδικές εξετάσεις και χιλιάδες οικογένειες ζουν με την αγωνία και το άγχος αυτής της δοκιμασίας. Κάθε χρόνο σχεδόν, όλα αυτά αντιμετωπίζονται με συγκατάβαση ή και ειρωνεία, σαν φαινόμενα μιας μικροαστικής νοοτροπίας. Αν προσπαθήσει κανείς όμως να ξεπεράσει μια επιφανειακή ματιά στις πανελλαδικές, θα δει την αγωνία των λαϊκών στρωμάτων για το μέλλον των παιδιών τους. Όχι πως λείπουν ο κομφορμισμός και η επίδειξη. Αλλά για τους περισσότερους είναι η μόνη ευκαιρία να εξασφαλίσουν ότι τα παιδιά τους δεν θα μπουν χωρίς έστω ένα τυπικό προσόν σε μια αγορά εργασίας, που αλέθει το φτηνό ανειδίκευτο εργατικό δυναμικό.
Είναι χαρακτηριστικό πως το 2020 οι δαπάνες των νοικοκυριών για εκπαίδευση έφτασαν τα 3,2 δισ., με το 41% να πηγαίνει σε φροντιστήρια και ιδιαίτερα για τις πανελλαδικές (ΚΑΝΕΠ της ΓΣΕΕ). Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ιδιωτικές δαπάνες για την παιδεία, παρά το δωρεάν χαρακτήρα της δημόσιας εκπαίδευσης, είχαν φτάσει στα ακόμα πιο υψηλά επίπεδα των 5,5 δισ. το 2009, την τελευταία χρονιά πριν τα μνημόνια και την κοινωνική καταβύθιση.
Αυξημένες είναι και οι δαπάνες για ιδιωτικά σχολεία από 384,2 το 2019 σε 461,2 εκατ. το 2020, ενώ για δίδακτρα σε μεταπτυχιακά δόθηκαν 242,1 εκατ. το 2020, που σημαίνει ότι αυξήθηκαν κατά 304% από το 2004, σύμφωνα πάντα με την ίδια έρευνα.
Όταν η πρόσβαση σε τίτλους σπουδών κοστίζει, τα υψηλά εισοδήματα έχουν υπεροπλία, αλλά και τα «κονέ» που αύριο θα δώσουν άλλη «αξία» στα πτυχία…
Πολλαπλοί ταξικοί φραγμοί στη μόρφωση
Ο Κ. Μητσοτάκης χρησιμοποίησε το προπαγανδιστικό δίλημμα «βιβλιοθήκες ή βαριοπούλες» για να δικαιολογήσει την εισβολή της αστυνομίας στα πανεπιστήμια και τις εικόνες χούντας στο ΑΠΘ με τις αύρες και τα ΜΑΤ. Το πραγματικό σημερινό δίλημμα όμως είναι άλλο: «Μέσα ή έξω η νεολαία από την εκπαίδευση;» Πριν από τα ΜΑΤ, τη νεολαία έχουν αναλάβει να διώξουν από σχολεία και σχολές τα σκληρά μέτρα των ταξικών φραγμών και το εξεταστικό πλέγμα.
Η εφαρμογή της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής στις περσινές πανελλαδικές άφησε κενές 17.000 θέσεις στα ΑΕΙ από τις συνολικά 77.415. Ένας αριθμός που φέτος μειώθηκε κατά 9.000, αυξάνοντας την αγωνία των υποψηφίων αφού μπορεί να βρεθούν εκτός πανεπιστημίου ανεξάρτητα από την επίδοσή τους.
Η τράπεζα θεμάτων δημιούργησε ένα πραγματικό κλίμα πανικού σε γενικά λύκεια και ΕΠΑΛ καθώς στις προαγωγικές εξετάσεις, τα μισά από τα θέματα που εξετάστηκαν ανήκαν σε ένα φάσμα από δύσκολα και απαιτητικά κατά κοινή ομολογία θέματα. Τα θέματα αυτά ήταν ομοιόμορφα για όλους τους μαθητές, ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες που αντιμετωπίζουν και μπορεί να λάβει υπόψη ο εκπαιδευτικός της τάξης.
Φέτος μαθητές της ΣΤ’ δημοτικού και της Γ’ γυμνασίου σε επιλεγμένα σχολεία κλήθηκαν να διαγωνιστούν σε εξετάσεις PISA, μια υπόθεση που εξελίχτηκε σε φιάσκο, ειδικά στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, χάρη στην κινητοποίηση του εκπαιδευτικού κινήματος και των γονιών. Η PISA, ένας θεσμός με τη σφραγίδα του ΟΟΣΑ, λειτουργεί οπισθοδρομικά καθώς διαχωρίζει τα μαθήματα σε «βασικά» και «δευτερεύοντα», ενώ βλέπει το περιεχόμενο μόνο σαν τυποποιημένες απαντήσεις. Παράλληλα απευθύνεται, όπως και η τράπεζα θεμάτων, με τον ίδιο τρόπο αδιάκριτα σε κάθε μαθητή στη χώρα. Πέρα από την τυποποίηση του μαθήματος για να γίνει μετρήσιμο αποτέλεσμα ενός τεστ, σκοτώνει τη φαντασία και ακυρώνει την κριτική γνώση.
Αυτά τα μέτρα έρχονται να περάσουν στον μαθητή, ειδικά των φτωχών λαϊκών στρωμάτων και των μεταναστών, την αίσθηση ότι δεν κάνει για γράμματα, του τσακίζουν την αυτοπεποίθηση και τον σπρώχνουν στο περιθώριο της σχολικής ζωής. Μιας σχολικής ζωής ήδη απομακρυσμένης από την πραγματικότητα και την ανάγκη να ερμηνευτεί ο κόσμος γύρω, κάτι που λειτουργεί απωθητικά για τα παιδιά.
Την ίδια ώρα με την ανακήρυξη σχολείων σε πρότυπα, όπου η φοίτηση γίνεται με βάση τις επιδόσεις, κλείνει η πρόσβαση στο σχολείο της γειτονιάς και γίνεται υποχρεωτική η μετακίνηση.
Αυτές οι επιλογές με την σφραγίδα του ΟΟΣΑ και της ΕΕ και τη δήθεν επιστημονική στήριξη think tank όπως το ΙΟΒΕ των βιομηχάνων έχουν κάνει βασική πτυχή της εκπαιδευτικής πολιτικής τη διαμόρφωση μαθητών που είναι ανεπαρκείς και «περισσεύουν», ειδικά στο λύκειο, με προορισμό το κύκλωμα μαθητείας-κατάρτισης και την ελαστική εργασία.
Γιώργος Κρεασίδης
Νόμος-πλαίσιο: Πανεπιστήμια σούπερ μάρκετ
Ο Νόμος-πλαίσιο της κυβέρνησης δίνει ώθηση στα ΑΕΙ της κατακερματισμένης γνώσης, της ταξικής επιλογής και της επιχειρηματικής λειτουργίας
Αποστόλης Νικολόπουλος
Το σχέδιο του νόμου-πλαίσιο με τον εύηχο τίτλο «Νέοι ορίζοντες στα ΑΕΙ», που τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση την περασμένη Δευτέρα, αποτελεί ολομέτωπη επίθεση στα μορφωτικά και εργασιακά δικαιώματα της νέας γενιάς και επιδιώκει την μετατροπή των πανεπιστημίων σε ένα χώρο που θα λειτουργεί αποκλειστικά με επιχειρηματικά κριτήρια, σε στενή διασύνδεση με τις εταιρείες και τις ανάγκες τους.
Ανταποκρίνεται πλήρως στη γραμμή του κεφαλαίου για μια ευρεία γκάμα προγραμμάτων σπουδών, που όμως θα προσφέρουν κατακερματισμένες δεξιότητες και όχι ολοκληρωμένη επαρκή γνώση, που θα ταιριάζουν απολύτως στις ανάγκες του και θα «παράγουν» αποφοίτους χωρίς εργασιακά και επαγγελματικά δικαιώματα και ιδεολογικά υποταγμένους στο κεφάλαιο. Έτσι, εκτός από τα υφιστάμενα προγράμματα σπουδών, εισάγει επιπλέον «κοινά προπτυχιακά» διαφόρων τμημάτων, «διπλά» προπτυχιακά, σύντομα προγράμματα σπουδών (δευτερεύουσας κατεύθυνσης και «σύντομης διάρκειας») και προγράμματα παροχής πιστοποιητικών ψηφιακών δεξιοτήτων. Επιπλέον, ένα Τμήμα ΑΕΙ θα μπορεί να διοργανώνει και περισσότερα του ενός (βασικά) προπτυχιακά προγράμματα σπουδών. Στο νομοσχέδιο προβλέπεται επίσης ότι ένας προπτυχιακός φοιτητής θα μπορεί να παρακολουθήσει και αξιολογηθεί σε μαθήματα άλλου τμήματος του ίδιου ΑΕΙ, καθώς και πρόγραμμα εσωτερικής κινητικότητας φοιτητών για ένα εξάμηνο («ελληνικό Erasmus»). Αυτά εντάσσονται στη λογική του κεφαλαίου για «κινητικότητα» και αέναη αναζήτηση επιμέρους προσόντων από τους εργαζόμενους και τους σπουδαστές.
Το νομοσχέδιο επεμβαίνει αποφασιστικά στον χαρακτήρα των ΑΕΙ, τα οποία ουσιαστικά αντιμετωπίζονται σαν οικονομικές μονάδες, που οφείλουν να καθορίζουν την κατάλληλη στρατηγική για εξεύρεση πόρων. Βάσει αυτής της οπτικής, εισάγονται, ενισχύονται ή συστηματοποιούνται μια σειρά «εργαλεία», όπως το πολυετές Στρατηγικό-αναπτυξιακό σχέδιο του ΑΕΙ και το αναπτυξιακό σχέδιο της Σχολής, ο Οργανισμός του ΑΕΙ, ο εσωτερικός κανονισμός και επιμέρους Σχέδια (Ψηφιακού μετασχηματισμού, αειφόρου ανάπτυξης κ.λπ.). Μέσα από το νομοσχέδιο των 345 άρθρων και 403 σελίδων δημιουργείται ένα ασφυκτικό πλαίσιο οργάνωσης και λειτουργίας, ενώ ενισχύεται ο ρόλος της Αρχής Αξιολόγησης και των αξιολογικών διαδικασιών. Το πλαίσιο διοίκησης προσαρμόζεται ανάλογα, με το ανώτερο (ενδεκαμελές) όργανο διοίκησης να περιλαμβάνει και 5 «εξωτερικά» μέλη, εκτός του ΑΕΙ, στα οποία μπορεί να επιλεγούν π.χ. και «εκπρόσωποι διεθνών οργανισμών ή κοινωνικών εταίρων». Επίσης θεσμοθετείται «εκτελεστικός διευθυντής», πρακτικά σε ρόλο μάνατζερ (υλοποίηση στρατηγικού σχεδίου και των προγραμματικών συμφωνιών, την επίτευξη των στόχων του ΕΛΚΕ, δράσεις προβολής του ΑΕΙ κ.λπ.).
Ουσιαστικά, πρόκειται για τη δημιουργία ΑΕΙ-σούπερ μάρκετ. Το νομοσχέδιο καλύπτει νομικά κενά για υφιστάμενες δραστηριότητες επιχειρηματικού τύπου των ΑΕΙ και εισάγει πολλές πρόσθετες ρυθμίσεις, ώστε να επιτελεστεί αυτή η μετατροπή. Ενδεικτικά, περιέχεται ένα πλήρες πλαίσιο παροχής υπηρεσιών των πανεπιστημιακών εργαστηρίων επί πληρωμή (π.χ. βιομηχανική έρευνα βάσει συμφώνων συνεργασίας) ή διαδικασίες των ΑΕΙ για νεοφυείς επιχειρήσεις (start-ups) φοιτητών και μεταδιδακτόρων. Την ίδια στιγμή, όμως, μπαίνει ποσόστωση (30%) για τους δωρεάν φοιτούντες σε μεταπτυχιακά προγράμματα, όπως και ακαδημαϊκές και εισοδηματικές προϋποθέσεις.
Ουσιαστικά, δίνεται έμφαση σε «προσοδοφόρες» δραστηριότητες των ΑΕΙ (χορηγίες, προγράμματα με δίδακτρα κ.λπ.), ενώ τα προπτυχιακά μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα
Ουσιαστικά, δίνεται έμφαση σε «προσοδοφόρες» δραστηριότητες των ΑΕΙ (χορηγίες, προγράμματα με δίδακτρα κ.λπ.), ενώ τα προπτυχιακά μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα. Αυτό φαίνεται και στο γράμμα της υπουργού προς τους καθηγητές των Πανεπιστημίων, σχετικά με το νομοσχέδιο, όπου πρακτικά ασχολείται μόνο με τις αμοιβές, τις προμήθειες, τα διάφορα «έργα» κ.λπ. Επιπλέον, τα δίδακτρα επιτρέπουν δήθεν την απαλλαγή του κράτους από τις ευθύνες του: στο νομοσχέδιο απαλείφθηκε η αναφορά στον κρατικό προϋπολογισμό στους πόρους για τα θερινά και τα ξενόγλωσσα προγράμματα σπουδών. Η «επιχειρηματικότητα» οδηγεί και σε θεσμοθέτηση-επέκταση της εξ αποστάσεως «εκπαίδευσης» (με περιορισμούς προπτυχιακά, ανεμπόδιστα μεταπτυχιακά), ακόμα και σε κάμερες την ώρα της διδασκαλίας.
Ένα τέτοιο Πανεπιστήμιο δεν μπορεί παρά να «απαντά» στα αιτήματα που διατυπώνει ο ΣΕΒ και άλλες ενώσεις εργοδοτών, πολύ περισσότερο που έτσι εξασφαλίζει έσοδα και «συμπράξεις». Το νομοσχέδιο εισάγει «επαγγελματικά μεταπτυχιακά» για το προσωπικό φορέων του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, καθώς και «βιομηχανικά διδακτορικά» σε συνεργασία με βιομηχανία ή επιχείρηση. Στα τελευταία, εκπρόσωπος της βιομηχανίας/επιχείρησης «υποστηρίζει και καθοδηγεί» τον υποψήφιο διδάκτορα και (αν είναι διδάκτορας) ορίζεται μέλος της τριμελούς συμβουλευτικής επιτροπής. Επίσης, τα Τμήματα Εφαρμοσμένων Επιστημών και Τεχνολογίας θα μπορούν να οργανώνουν προγράμματα με 7 ακαδημαϊκά εξάμηνα + 1 εξάμηνο πρακτικής άσκησης, δηλαδή μειωμένο ακαδημαϊκό μέρος και μεικτό σύστημα.
Οι πλευρές του νομοσχεδίου, που αφορούν τη λεγόμενη «εξωστρέφεια» των ΑΕΙ, σχετίζονται με την επιχειρηματική μετεξέλιξή των ΑΕΙ, με τη δραστηριότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την εξασφάλιση κατάλληλου εκμεταλλεύσιμου εργατικού δυναμικού (ενιαίος χώρος εκπαίδευσης, διεθνής κινητικότητα εργαζομένων) και με προσεγγίσεις που ήδη έχουν γίνει με πανεπιστήμια εκτός ΕΕ. Εδώ εντάσσονται οι ρυθμίσεις για τα συνεργατικά σχήματα των ελληνικών ΑΕΙ με πανεπιστήμια της αλλοδαπής, η παροχή δυνατότητας για ίδρυση παραρτημάτων ελληνικών ΑΕΙ στο εξωτερικό, καθώς και για την οργάνωση διεθνών διιδρυματικών προγραμμάτων σπουδών στα πλαίσια των «Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων». Ιδιαιτέρως αρνητική σημασία έχουν οι προωθούμενες αλλαγές στην αναγνώριση πτυχίων από Πανεπιστήμια του εξωτερικού (μέσω Εθνικού Μητρώου Αναγνωρισμένων Ιδρυμάτων κ.λπ.), που πρακτικά θα οδηγήσει σε εξίσωση των τριετών σπουδών στο εξωτερικό με τις τετραετείς στην Ελλάδα.
Το νομοσχέδιο αφήνει αλώβητες ή ενισχύει όλες τις βασικές αντιδραστικές πλευρές του τωρινού νομικού πλαισίου, καθώς και τις δυνατότητες κατάργησης ή συγχώνευσης ΑΕΙ και τμημάτων τους λόγω π.χ. «χαμηλής ζήτησης».
Μάνατζερ στις σχολές και ΜΑΤ «πάνε μαζί»
Οι αντιδραστικές αλλαγές, που περιέχονται στο νομοσχέδιο στα ΑΕΙ, συμπυκνώνουν και εμβαθύνουν τις αντιδραστικές αναδιαρθρώσεις που επιχειρήθηκαν από προηγούμενες κυβερνήσεις, από τη Διαμαντοπούλου μέχρι τον Γαβρόγλου. Συνιστούν μια βαθιά και βίαιη επίθεση στο δημόσιο πανεπιστήμιο και τους φοιτητές, και είναι προφανές ότι οι εργαζόμενοι και η νεολαία δεν μπορούν να μείνουν απαθείς στη βάναυση καταπάτηση των δικαιωμάτων τους.
Γι’ αυτό το λόγο, στο νομοσχέδιο διατυπώνονται εξόφθαλμα αντιδημοκρατικές απόψεις, ότι τάχα στο όνομα της «ακαδημαϊκής ελευθερίας» στα ΑΕΙ «οι δημόσιες αρχές ασκούν όλες της κατά νόμο αρμοδιότητές τους, συμπεριλαμβανομένης της επέμβασης» (της αστυνομίας), ενώ θεσμοθετούνται και «Συμβούλια Φοιτητών», ενσωματωμένα στο όραμα του επιχειρηματικού πανεπιστημίου, πλήρως αποστειρωμένα από τις πολιτικές διεργασίες, ελεγχόμενα από τη διοίκηση και αντιπαραθετικά στους φοιτητικούς συλλόγους.
Μία επιχείρηση φροντίζει για την ασφάλειά της. Έτσι, διατηρούν το πειθαρχικό δίκαιο των «φοιτητοδικείων» για όσους αντιμιλούν. «Αγωνιούν» για την πανεπιστημιακή αστυνομία, που θα διαφυλάσσει την «ομαλή λειτουργία» ανοίγοντας κεφάλια φοιτητών. Στο ΑΠΘ εκτυλίχθηκαν βαρβαρότητες ενάντια στους φοιτητές. Αποκαλύπτεται ότι ακαδημαϊκή ελευθερία, δημοκρατία και μόρφωση- κοινωνικό δικαίωμα είναι ασύμβατα με ένα πανεπιστήμιο κομμένο και ραμμένο σύμφωνα με τις κατευθύνσεις των ΟΟΣΑ, ΕΕ και ΣΕΒ, στα μέτρα των επιχειρήσεων.
Η επίθεση στα ΑΕΙ απαιτεί άμεση και αποφασιστική απάντηση. Δεν είναι καιρός για αναμονές και αγώνες «χαμηλών πτήσεων». Χρειάζεται αγώνας που θα αντιτίθεται στο σύνολο της κυβερνητικής πολιτικής και σε όλες τις πλευρές αυτής της επίθεσης, που βάζει στο στόχαστρο τα μορφωτικά, εργασιακά και δημοκρατικά δικαιώματα της νέας γενιάς.
