Γιώργος Παυλόπουλος
Τα δύο κόμματα της πορτογαλικής Αριστεράς άνοιξαν τον δρόμο προς τις πρόωρες εκλογές με την καταψήφιση του σχεδίου προϋπολογισμού για το 2022, εμφανίζονται όμως να είναι οι μεγάλοι χαμένοι πολιτικά.
Στις πρόωρες εκλογές της 30ης Ιανουαρίου θα λύσουν τις διαφορές τους οι πρωταγωνιστές του πολιτικού σκηνικού της Πορτογαλίας, μετά τη διάλυση της βουλής από τον πρόεδρο της δημοκρατίας, Μαρτσέλο Ρέμπελο ντε Σόουζα. Η καταψήφιση του σχεδίου προϋπολογισμού για το 2022 από τους δύο συμμάχους του σοσιαλιστή πρωθυπουργού, Αντόνιο Κόστα, το ΚΚ Πορτογαλίας και το Αριστερό Μπλόκο, ήταν το γεγονός που προκάλεσε αυτή την εξέλιξη — χωρίς, ωστόσο, να είναι καθαρό, εάν αποτέλεσε την αιτία ή απλώς την αφορμή.
Το παράδοξο, τουλάχιστον φαινομενικά, είναι ότι οι δύο χαμένοι στις επόμενες εκλογές θα είναι, σύμφωνα τουλάχιστον με τις δημοσκοπήσεις, τα δύο κόμματα της Αριστεράς που προκάλεσαν την πτώση της κυβέρνησης με την ψήφο τους. Ειδικά το Μπλόκο κινδυνεύει να δει την επιρροή του να πέφτει σχεδόν στο μισό από το 9,7% που είχε λάβει το 2019, ενώ το ΚΚ και οι σύμμαχοί του εμφανίζονται πιο ανθεκτικοί, καθώς το δημοσκοπικό τους ποσοστό είναι λίγο χαμηλότερο σε σύγκριση με το 6,5% της προηγούμενης αναμέτρησης.
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, αμφότερα απέχουν πολύ από τις επιδόσεις των εκλογών του 2015, όταν αθροιστικά άγγιξαν το 19%, λαμβάνοντας 10,2% και 8,3% αντιστοίχως. Ήταν οι εκλογές που έγιναν στον απόηχο της χρηματοπιστωτικής κρίσης και έφεραν στην κυβέρνηση τον Κόστα, ο οποίος ανέλαβε να βγάλει τη χώρα από το «τούνελ» με ήπιο τρόπο — και γι’ αυτό αποφάσισαν και τα δύο να τον στηρίξουν.
Όπως αποδείχθηκε, όμως, τουλάχιστον σε εκλογικό επίπεδο, η επιλογή τους δεν δικαιώθηκε. Σε αντίθεση με τους Σοσιαλιστές, οι οποίοι παραμένουν σταθερά πρώτο κόμμα με ποσοστό άνω του 36% και σημαντική διαφορά από τους δεύτερους, τους δεξιούς Σοσιαλδημοκράτες (από τους οποίους προέρχεται και ο ντε Σόουζα). Μάλιστα, δεν αποκλείεται ο Κόστα να αυξήσει περαιτέρω τη δύναμή του, διεκδικώντας ακόμη και την κοινοβουλευτική αυτοδυναμία, την οποία πριν δύο χρόνια έχασε μόλις για 8 έδρες. Αν, δε, το καταφέρει, θα το οφείλει αναμφίβολα στη λεηλασία της εκλογικής βάσης του ΚΚ και του Μπλόκου, που μοιάζουν να έχουν εγκλωβιστεί ανάμεσα στη λογική του «κυβερνητικά εφικτού» και τις πιέσεις μεγάλου μέρους της βάσης και των πραγματικών αναγκών της κοινωνίας που, αντικειμενικά, περιλαμβάνουν αιτήματα με αντικαπιταλιστικό περιεχόμενο.
Ο διχασμός, άλλωστε, στο εσωτερικό τους –ειδικά στο Μπλόκο– είναι εμφανής. Είναι, δε, το στοιχείο που εκμεταλλεύεται και ο νυν πρωθυπουργός, απευθυνόμενος στο πιο δεξιό κομμάτι τους, με το επιχείρημα ότι η καταψήφιση του προϋπολογισμού δεν επιτρέπει την υλοποίηση μέτρων που περιλαμβάνει και αποτελούσαν πάγια αιτήματά τους: Αύξηση του κατώτατου μισθού και των συντάξεων, με παράλληλη μείωση της φορολογίας για τους οικονομικά ασθενέστερους.
Από την πλευρά τους, τα δύο κόμματα της πορτογαλικής Αριστεράς είχαν ζητήσει τουλάχιστον τέσσερα επιπλέον μέτρα για να δώσουν το «πράσινο φως»: Την αύξηση των δαπανών για το εθνικό σύστημα υγείας και τους μισθούς των γιατρών και νοσηλευτών οι οποίοι εργάζονται αποκλειστικά σε αυτό, την κατοχύρωση 25 ημερών άδειας με πλήρεις αποδοχές ετησίως για τον δημόσιο τομέα, καθώς και την καταβολή υπερωριών προς τους εργαζόμενους σε αυτόν.
Ενισχυμένοι εμφανίζονται οι Σοσιαλιστές του Κόστα, μεγαλώνει η απειλή της Ακροδεξιάς
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Κόστα είχε επιχειρήσει αρχικά έναν ελιγμό: Τους πρότεινε να δώσουν καταρχήν το πράσινο φως και στη συνέχεια να υπάρξει διαπραγμάτευση για τα συγκεκριμένα αιτήματά τους — αφήνοντας να εννοηθεί ότι ίσως και να δεχόταν κάποια από αυτά. Ωστόσο, οι ηγεσίες του ΚΚ και του Μπλόκου δεν το δέχθηκαν, επικαλούμενες τις υπαναχωρήσεις που έχει κάνει μέχρι σήμερα ο πρωθυπουργός. Και όχι μόνο αυτό, αλλά και το γεγονός ότι μετά τις εκλογές του 2019, αρνήθηκε να υπογράψει μαζί τους μια προγραμματική συμφωνία, επιλέγοντας να συγκροτήσει κυβέρνηση μειοψηφίας. Έτσι, στην πράξη, στηριζόταν στη βουλή πότε στις δικές τους ψήφους και πότε σε εκείνες της δεξιάς — όπως συνέβη σε όλα τα ζητήματα που αφορούσαν μέτρα υπέρ των εργαζομένων ή κατάργηση μνημονιακών δεσμεύσεων.
Όλα δείχνουν, λοιπόν, ότι ο Κόστα και οι Σοσιαλιστές έστησαν αριστοτεχνικά την παγίδα τους, στην οποία έπεσαν οι εξ αριστερών εταίροι τους, μην μπορώντας να ξεφορτωθούν τον κορσέ του κυβερνητισμού τους. Αφήνοντας, έτσι, ελεύθερο χώρο και για την Ακροδεξιά της Πορτογαλίας, που ενισχύεται επικίνδυνα.