Φοίβος Λιναρδάτος
Τα τελευταία 10 χρόνια η ταξική πάλη συμπυκνώθηκε απότομα και στην Ελλάδα και διεθνώς. Γραμμές συγκρούστηκαν, σχέδια δοκιμάστηκαν, μεγάλοι αγώνες έγιναν. Όμως όσο δεν συγκροτείται μια άλλου τύπου στρατηγική απάντηση με κομμουνιστικό πρόγραμμα, το σύστημα θα μπορεί να «χωνεύει» τις αντιδράσεις. Σε αυτή την κατεύθυνση, η πρωτοβουλία για νέο κομμουνιστικό πρόγραμμα και κόμμα έχει πολλά να προσφέρει.
Στρατηγική πνοή στο νέο ριζοσπαστισμό
Τα τελευταία 10 χρόνια η ταξική πάλη συμπυκνώθηκε απότομα και στην Ελλάδα και διεθνώς. Γραμμές συγκρούστηκαν, σχέδια δοκιμάστηκαν, μεγάλοι αγώνες έγιναν. Όμως όσο δεν συγκροτείται μια άλλου τύπου στρατηγική απάντηση με κομμουνιστικό πρόγραμμα, το σύστημα θα μπορεί να «χωνεύει» τις αντιδράσεις. Σε αυτή την κατεύθυνση, η πρωτοβουλία για νέο κομμουνιστικό πρόγραμμα και κόμμα έχει πολλά να προσφέρει.
Το μέλλον μας δεν είναι η καπιταλιστική βαρβαρότητα
«Η παντοκρατορία του καπιταλισμού», «η ουτοπία του κομμουνισμού», «το τέλος της ιστορίας» με την κατάρρευση της ΕΣΣΔ και άλλες κοινότυπες εκφράσεις που ήταν η χαρά των αστών θεωρητικών στα 90’ς και τις αρχές του 2000, τα τελευταία χρόνια αναθεωρούνται μέχρι και από τους ίδιους. Πόσο μάλλον από τους νέους ανθρώπους που μια δεκαετία πίσω, είτε ξεκινούσαν τα πρώτα τους επαγγελματικά, είτε φοιτητικά είτε μαθητικά χρόνια, τα βίωσαν όλα μέσα σε μια παρατεταμένη κρίση.
Ακούγεται άραγε στα αυτιά της νεολαίας πιο ουτοπικό ότι θα ζήσουν ένα μέλλον που οι άνθρωποι θα ζουν με ισότητα και αλληλεγγύη, θα αποφασίζουν οι ίδιοι για τη λειτουργία της κοινωνίας, οι δυνατότητες των επιστημών και της παραγωγής θα είναι ανοιχτές και θα ανήκουν σε όλους, θα δουλεύουν λιγότερο και θα έχουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο, θα υπάρχει σεβασμός στο περιβάλλον, δεν θα υπάρχουν πόλεμοι, σύνορα και πρόσφυγες · ή ότι θα ζήσουν ένα μέλλον που θα δουλεύουν 10ωρα -7 μέρες τη βδομάδα, με τον πλούτο που παράγεται να τον καρπώνονται ελάχιστοι, τις κοινωνικές ανισότητες να αυξάνονται ειδικά εν μέσω κρίσεων, το περιβάλλον να καταστρέφεται και η απειλή των πολέμων να είναι σε ημερήσια διάταξη;
Οι καπιταλιστικές αφηγήσεις καταρρέουν και επειδή δεν πείθουν προσπαθούν να επιβληθούν δια ροπάλου. Ταυτόχρονα, οι αντιφάσεις του καπιταλιστικού συστήματος που γεννιούνται και οξύνονται στην εποχή μας, υπογραμμίζουν την ανάγκη για μια εναλλακτική πρόταση. Η κομμουνιστική αφήγηση επιστρέφει ξανά, όχι σαν μια υπερφίαλη φαντασίωση αλλά σαν αναγκαιότητα και δυνατότητα της σημερινής εποχής.
Το Σαββατοκύριακο 10-11 Ιουλίου η «Πρωτοβουλία διαλόγου για σύγχρονο κομμουνιστικό πρόγραμμα και κόμμα» θα κάνει την πρώτη της πανελλαδική συνάντηση ώστε να συζητήσει το «Κείμενο βασικών αρχών και γενικών κατευθύνσεων» που κατατέθηκε τον Ιούλιο 2020 σε δημόσια συζήτηση. Αυτή η συνάντηση διαλόγου επιδιώκεται να είναι μια διαδικασία επανεκκίνησης αλλά και αποφασιστικού βήματος της όλης προσπάθειας που μετά από μια μακριά περίοδο συζητήσεων, εκδηλώσεων, τοπικών συσκέψεων, επιτροπών και ένα απρόσμενο πάγωμα λόγω της πανδημίας, μπαίνει στην τελική ευθεία για τη συγκρότηση μίας νέας κομμουνιστικής οργάνωσης. Όχι βιαστικά αλλά και με επίγνωση της κρισιμότητας μιας περιόδου που δεν χωράει αναβολές.
Η αναγκαιότητα της συζήτησης για ένα σύγχρονο κομμουνιστικό φορέα παίρνει άλλες διαστάσεις αν αναλογιστούμε τι ζήσαμε με την πανδημία και πώς την διαχειρίστηκαν οι κυβερνήσεις εντός του καπιταλιστικού πλαισίου. Αν η κρίση του 2008 έδειξε ότι το σύστημα έχει ζητήματα στην οικονομική του λειτουργία με τρομερές επιπτώσεις στις ζωές των ανθρώπων, η πανδημία έδειξε ότι η επικινδυνότητά του δεν περιορίζεται στην οικονομία αλλά μπορεί να επιφέρει καταστροφές υγειονομικές-περιβαλλοντικές σήμερα, ίσως και πολεμικές αύριο. Μπροστά στην τριπλή κρίση (οικονομική-υγειονομική-περιβαλλοντική) του καπιταλισμού και σε μία εκ νέου βίαιη επιβάρυνση του κόσμου της εργασίας και ειδικά της νεολαίας, η συζήτηση για μια διαφορετική εναλλακτική κοινωνία είναι πιο επίκαιρη από ποτέ. Η πανδημία αποτέλεσε ένα μάθημα ότι στην κοινωνία που ο στόχος είναι το κέρδος, η ανθρώπινη ζωή θα υποτιμάται, ότι εκεί που οι πολλοί χάνουν, οι λίγοι θα κάνουν την κρίση ευκαιρία για να αυξήσουν και άλλο τις πελώριες περιουσίες τους. Ήταν ένα μάθημα ότι για να μπορέσει η ανθρώπινη κοινωνία να ζήσει αξιοπρεπώς, καλύπτοντας ακόμα και τις βασικές της ανάγκες, χρειάζεται να βαδίσει ένα δρόμο έξω από τον αδηφάγο ολοκληρωτικό καπιταλισμό της εποχής μας, έξω από το κριτήριο του κέρδους που κατακλύζει κάθε πτυχή της ζωής μας. Τα τελευταία 10 χρόνια η ταξική πάλη συμπυκνώθηκε απότομα και στην Ελλάδα και διεθνώς. Γραμμές συγκρούστηκαν, σχέδια δοκιμάστηκαν και ο κόσμος της εργασίας ακόμα και αν δεν έχει ακριβή απάντηση του ποια είναι η εναλλακτική, μπορεί να δει ποια δεν είναι εναλλακτική αλλά μια από τα ίδια. Ο ΣΥΡΙΖΑ του «θα σκίσω τα μνημόνια» έγινε ο ΣΥΡΙΖΑ του «το κράτος έχει συνέχεια» και το λαϊκό «Όχι» του δημοψηφίσματος έγινε «Ναι» μέσα σε μια μέρα. Η πορεία όμως ενός τέτοιου, στενά προσδεδεμένου με την ΕΕ και το κεφάλαιο, σχεδίου ήταν προδιαγεγραμμένη. Όπως αντίστοιχα ήταν αναμενόμενο ότι το βρετανικό Brexit, στο πλαίσιο ενός αστικού σχεδίου, δεν θα σήμανε και πολλά για τις συνθήκες ζωής του λαού της Βρετανίας. Παρ’ όλα αυτά, τέτοιου είδους σχέδια, στην όψη μισο-ρηξιακά, στην ουσία πλήρως ενσωματωμένα στο κεφάλαιο, που διαρκώς αναγεννιούνται όπως δείχνει και το πρόσφατο παράδειγμα του ΜΕΡΑ-25, θα μπορούν να ηγεμονεύουν στην ευρύτερη εργατική και λαϊκή διαμαρτυρία, όσο δεν συγκροτείται μια άλλου τύπου στρατηγική απάντηση με κομμουνιστικό πρόγραμμα.
Η διεθνής εικόνα μας δείχνει πλήθος ριζοσπαστικών διεργασιών. Από τα πιο συνολικά κινήματα του «Occupy Wall Street», τις πλατείες που ξεχύθηκαν στην Ευρώπη, τα «Κίτρινα Γιλέκα», την Αραβική Άνοιξη, τις εξεγέρσεις σε πολλές γωνιές της Λατινικής Αμερικής μέχρι τους αγώνες που ξέσπασαν για πιο επιμέρους ζητήματα αλλά απέκτησαν διεθνή εμβέλεια όπως το «Black Lives Matter», αγώνες για το περιβάλλον, φεμινιστικά κινήματα κ.α. Όλες αυτές οι διεργασίες μένουν στα μισά του δρόμου μιας συνολικότερης ρήξης και αλλαγής όσο δεν υπάρχει μια πρωτοπόρα μερίδα εντός τους που να μπολιάσει τους αγώνες με μια πιο στρατηγική ματιά. Η κομμουνιστική πρωτοπορία δεν είναι προαπαιτούμενο για να υπάρξουν τέτοια κινήματα και η ύπαρξή τους είναι πολύ κρίσιμη και αναγκαία. Χωρίς όμως την κομμουνιστική πρωτοπορία δεν θα μπορέσουν ποτέ να μετασχηματιστούν, να γίνουν από κινήματα αντίστασης ή ακόμα και επιμέρους διεκδίκησης, κινήματα συνολικής αλλαγής της κοινωνίας και οικοδόμησης μιας νέας.
Ακόμα όμως και να υπάρξει μια τέτοια πρωτοπορία, γιατί να πειστεί και να ακολουθήσει την πρότασή της η νέα γενιά; Όπως δείχνουν και πρόσφατες έρευνες (όπως της Kapa Research για τις τάσεις των νέων 18-39 στην Ελλάδα) οι νέοι άνθρωποι δεν έχουν καμία εμπιστοσύνη στις κυβερνήσεις και τους θεσμούς, ενώ δεν βλέπουν καμία θετική προοπτική για το μέλλον τους. Αν αναλογιστεί κανείς και τη νέα έρευνα του ΙΝΕ της ΓΣΕΕ που αναφέρει ότι η Ελλάδα έχει την υψηλότερη εβδομαδιαία εργασία στην Ευρώπη και είναι η μοναδική χώρα στην ΕΕ με μειωμένο μισθό σε σχέση με το 2010, δείχνει ότι η αίσθηση του «No Future» που έχουν οι νέοι και οι νέες μόνο τυχαία δεν είναι. Ταυτόχρονα, όμως, πλειοψηφικά η νεολαία έχει τα πιο προοδευτικά, ριζοσπαστικά χαρακτηριστικά από όλες τις γενιές. Στρέφεται απέναντι στις διακρίσεις έθνους, φύλου ή φυλής, είναι ενάντια στον φασισμό και τη φιλο-πόλεμη ρητορική, έχει έντονες περιβαλλοντικές ανησυχίες. Κρίσιμο στοιχείο είναι η σχέση που έχει η νέα γενιά με τις τεχνολογίες, την επιστήμη και τη μόρφωση, που αναδεικνύουν τις δυνατότητες που έχει αυτός ο κόσμος να πάει αλλιώς. Οι εκρηκτικές δυνατότητες της εποχής είναι πολύ πιο ορατές γι’ αυτούς που τις δημιουργούν, γι’ αυτούς που ξέρουν ότι θα μπορούσαν να χειριστούν την παραγωγή και μόνοι τους, χωρίς τον βούρδουλα των αφεντικών, γι αυτούς που βλέπουν όλα τα απελευθερωτικά χαρακτηριστικά των σύγχρονων δυνατοτήτων να στενάζουν μέσα στον ασφυκτικό κορσέ της κερδοφορίας. Η νέα βάρδια της εργατικής τάξης μπορεί να παίξει αποφασιστικό ρόλο σε αυτό.
Η νεολαία μπορεί να παλέψει μέσα από τον συλλογικό δρόμο, να δείξει εμπιστοσύνη και να βάλει το κεφάλι της στον ντορβά της επαναστατικής πάλης, βλέποντας ένα σύγχρονο κομμουνιστικό φορέα που θα έχει ειλικρινή διάθεση να αλλάξει αυτόν τον κόσμο και όχι να προτείνει μισόλογα. Με αγωνιστές και αγωνίστριες που θα είναι πρώτοι στις μάχες και δεν θα τις αναβάλλουν μέχρι να ωριμάσουν οι συνθήκες, που με φρέσκο και σύγχρονο τρόπο θα προσπαθήσουν να σκιαγραφήσουν τη νέα κοινωνία και όχι απλά να αναμασούν το ένδοξο παρελθόν. Με μέλη που θα κάνουν πραγματική προσπάθεια να αποβάλλουν τα καπιταλιστικά κατάλοιπα των διαχωρισμών, των ανταγωνισμών και των διακρίσεων. Μια τέτοια προσπάθεια μπορεί να εμπνεύσει και να στρατεύσει τη νέα γενιά στην υπόθεση της κομμουνιστικής απελευθέρωσης.
Για ένα σύγχρονο πρόγραμμα και κόμμα
▸ Ανάγκη υπέρβασης των παλιών και ηττημένων απαντήσεων
Κομμουνιστικά κόμματα όμως υπάρχουν πολλά, τουλάχιστον κατ’ όνομα. Αξίζει η προσπάθεια για άλλο ένα; Δεν θεωρούμε πως το ΚΚΕ, παρά την αγωνιστικότητα των μελών του, με τη μονοδιάστατη θεωρητική και ιστορική του προσέγγιση, με την άρνησή του να συμβάλλει σε ένα κίνημα ανατροπής, με τη φοβικότητα του και την πολεμική του απέναντι σε οτιδήποτε αυθόρμητο δεν μπορεί να ελέγξει, με τη στασιμότητα μέχρι «να ωριμάσουν οι συνθήκες», μπορεί να παίξει το ρόλο ενός σύγχρονου επαναστατικού κομμουνιστικού κόμματος. Ούτε και τα παραδοσιακά κόμματα της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς, παρά τη συμβολή τους στους αγώνες, με τις ιδεολογικές τους αγκυλώσεις, τις αδιέξοδες γραμμές για το εργατικό κίνημα και την αναπαραγωγή αναλύσεων του παρελθόντος και τελικά τη μονοστοχία της μικροκομματικής συγκρότησης, εμπνέουν για μια πορεία προς ένα κομμουνιστικό κόμμα της εποχής μας.
Επιδίωξή μας είναι η επεξεργασία ενός προγράμματος σύγχρονα επαναστατικού, με θεωρητικό εργαλείο τη δημιουργική ανάπτυξη του μαρξισμού, που θα αντλεί ουσιαστικά συμπεράσματα από την εμπειρία των επαναστατικών κινημάτων χωρίς να τα αποθεώνει αλλά ούτε και να τα αφορίζει, που η κομμουνιστική απελευθέρωση θα είναι οδηγός της πολιτικής του γραμμής και της φυσιογνωμίας των μελών του. Ο σύγχρονος κομμουνιστικός φορέας επιδιώκουμε να έχει ισχυρό εργατικό πυρήνα, να είναι διεθνιστικός και να λειτουργεί στη βάση των αρχών της εργατικής δημοκρατίας, με πλέρια ανοιχτή συζήτηση και από κοινού υλοποίηση των αποφάσεων. Ακριβώς επειδή καταλαβαίνουμε τα όρια και τις αδυναμίες μας πιστεύουμε ότι η πανελλαδική συνάντηση στις 10-11 Ιούλη και η συζήτηση είναι η αρχή του δρόμου για το κόμμα και όχι το τέλος του. Η δημιουργία μιας νέας κομμουνιστικής οργάνωσης που θα επεξεργαστεί σε βάθος ένα σύγχρονο κομμουνιστικό πρόγραμμα και θα επιδιώξει ένα βάθεμα στην ταξική διάρθρωσή της, αποτελεί ένα ρεαλιστικό βήμα για το σήμερα.
Συμβολή στην αντεπίθεση της ανατρεπτικής αριστεράς
Οι διεργασίες για το σύγχρονο κομμουνιστικό πρόγραμμα και κόμμα επηρεάζουν και τη συζήτηση για την αναγκαία αριστερά. Όσο η συζήτηση για τη στρατηγική μένει στα συρτάρια, η αριστερά θα υποτάσσεται γρήγορα στη μέση συνείδηση του «μη χείρον βέλτιστον» αντί να επιδιώκει το ανέβασμά της.
Χωρίς επεξεργασίες για τον σημερινό καπιταλισμό, η αριστερά θα «κυνηγάει» να ανατρέψει το νεοφιλελευθερισμό και τις «αντιδημοκρατικές εκτροπές», χωρίς να καταλαβαίνει ότι είναι οργανικά στοιχεία του σύγχρονου καπιταλισμού και της κρίσης του. Θα αντιπαλεύει το 10ωρο, όχι για να διεκδικήσει τη ρεαλιστική δυνατότητα του 6ώρου αλλά για να μην χάσει τα «κεκτημένα», που ήδη έχει ανατρέψει το κεφάλαιο στους χώρους εργασίας. Θα φοβάται να μιλήσει για έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση, όταν αρκετές χώρες εντός της ήδη λοξοκοιτούν εκτός. Θα δυσκολεύεται να πάρει θέση στις διεθνείς αντιπαραθέσεις, όπου χρειάζεται να αναγιγνώσκονται οι εκατέρωθεν ανταγωνισμοί και συμφέροντα και θα καταλήγει να μιλάει για αλυτρωτισμό των Βορειομακεδόνων ή να βγάζει λάδι καταπιεστικά καθεστώτα στο όνομα του αντι-αμερικανισμού.
Η στασιμότητα της αντικαπιταλιστικής αριστεράς έχει τη δυνατότητα να αρθεί αν στον πυρήνα ενός σύγχρονου αντικαπιταλιστικού πόλου υπάρξει μια κομμουνιστική πρωτοπορία που θα μπορεί να τον τροφοδοτεί με τη στρατηγική ματιά στις κρίσιμες καμπές της ταξικής πάλης. Χωρίς την αυταρέσκεια ότι η αριστερά χρειάζεται «εμάς» για να βρει τη σωστή γραμμή αλλά με γνώση και φιλοδοξία, ότι ένα ουσιαστικό ανέβασμα στη συζήτηση εντός της αριστεράς για τη στρατηγική μπορεί να βελτιώσει τις προσεγγίσεις της επαναστατικής τακτικής και την επεξεργασία του αντικαπιταλιστικού προγράμματος.
