«Το νομοσχέδιο Χατζηδάκη επιτείνει αυτή την κουλτούρα παρανομίας και “προαιρετικοποίησης” του εργατικού δικαίου. Αυτήν τη στιγμή η εργατική νομοθεσία στους χώρους δουλειάς έχει καταστεί στη συνείδηση του εργαζόμενου σχεδόν προαιρετική. Επικυρώνεται πλέον η μετατροπή της αγοράς εργασίας σε μία ζούγκλα και του χώρου δουλειάς σε ένα κάτεργο, το οποίο ο εργαζόμενος θα προσπαθεί να αποφύγει. Γι’ αυτό και καταγράφονται υψηλά ποσοστά αποδοχής της εξ αποστάσεως εργασίας της πανδημίας», δηλώνει στο Πριν ο επιστημονικός συνεργάτης του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ Απόστολος Καψάλης.
Συνέντευξη στην Ιωάννα Καρδάρα
▶ O Κ. Χατζηδάκης ισχυρίζεται ότι το προς ψήφιση νομοσχέδιο είναι για την προστασία της εργασίας. Πώς θα το χαρακτηρίζατε εσείς;
Το νομοσχέδιο Βρούτση-Χατζηδάκη στις βασικές του διατάξεις ήταν σχεδόν έτοιμο από τις αρχές του 2020, για να συνεχίσει και να συμπληρώσει τον αντεργατικό νόμο 4635/2019. Η νέα κυβέρνηση έχει ξετυλίξει όλο το αντεργατικό οπλοστάσιο που έχει στη φαρέτρα της, ούσα συνεπής στη νεοφιλελεύθερη ιδεολογία της επίθεσης στα εναπομείναντα εργασιακά δικαιώματα. Άρα όλες του τις ρυθμίσεις θα πρέπει να τις δούμε σε συνδυασμό με αυτά που έχουν προηγηθεί στα μνημόνια αλλά κυρίως με αυτά που η ΝΔ έχει ήδη κάνει το καλοκαίρι του 2019, το φθινόπωρο του 2019 και με τα αντεργατικά μέτρα που πήρε μέσα στην καραντίνα. Είναι το τέταρτο αντεργατικό χτύπημα μέσα σε δύο χρόνια της κυβέρνησης που επιλέχθηκε να καλυφθεί με κάποιες αυτονόητες “θετικές” ρυθμίσεις οι οποίες όμως στο 100% πρόκειται για ενσωμάτωση συμβάσεων της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (εξάλειψη της βίας και της παρενόχλησης στο χώρο εργασίας ή κοινοτικές οδηγίες για τη συμφιλίωση του επαγγελματικού και του εργασιακού βίου). Κατά τα λοιπά αποτελεί επιδείνωση, συμπλήρωση των αντεργατικών ρυθμίσεων που έχει ήδη λάβει η κυβέρνηση αυτή στους τρεις προηγούμενους σταθμούς.
▶ Ποιες είναι οι βασικότερες αντεργατικές του διατάξεις;
Περιέχει αντεργατικές ρυθμίσεις και στο ατομικό και στο συλλογικό εργατικό δίκαιο. Όσον αφορά το συλλογικό συνεχίζει να απορυθμίζει τα συλλογικά εργασιακά δικαιώματα ακριβώς για να αποδυναμώσει τις αντιστάσεις των εργαζομένων σε όλα τα επίπεδα. Διατηρεί το απορρυθμισμένο δίκαιο των συλλογικών διαπραγματεύσεων το οποίο εισήγαγε ήδη από το 2019 και σε σχέση με τον συνδικαλιστικό νόμο μειώνει τα δικαιώματα των συνδικαλιστών, μειώνει την προστασία των συνδικαλιστών από το νόμο και δυσκολεύει κι άλλο την κήρυξη και την επιτυχία μιας απεργίας.
Από εκεί και πέρα διευκολύνονται και οι διώξεις σε βάρος των συνδικαλιστών και των απεργών εφόσον στην πραγματικότητα ποινικοποιείται η προσπάθεια να έχει επιτυχία η απεργία. Διώκοντας ποινικά όλες τις απαραίτητες ενέργειες για να είναι επιτυχημένη μια απεργιακή κινητοποίηση, όπως η περιφρούρηση των χώρων που θα πρέπει να απεργήσουν οι εργαζόμενοι, καθιστώντας την απεργία πολύ δύσκολη. Σε συνδυασμό δε με την αποκέντρωση των συλλογικών συμβάσεων και την κατάργηση των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων διευκολύνει την εμπέδωση ενός αυταρχικού νεοφιλελευθερισμού στην επιχείρηση. Μεριμνά ουσιαστικά για να μειωθούν κι άλλο τα θεμελιώδη δικαιώματα, να επεκταθεί δηλαδή κι άλλο η ελαστική απασχόληση και δεύτερον και κυριότερο να μην μπορεί να επιβληθεί στον εργοδότη ούτε καν αυτή η ελάχιστη εναπομείνασα νομιμότητα. Όταν λένε για απελευθέρωση των ατομικών συμβάσεων εργασίας και ελαστικοποίηση της εργασίας εννοούν την απελευθέρωση των απολύσεων και τυπική κατάργηση του 8ωρου το οποίο ουσιαστικά ναι μεν ξέρουμε όλοι ότι έχει καταργηθεί, αλλά πλέον και τυπικά είναι δυνατόν ο εργαζόμενος να μην μπορεί πλέον να προγραμματίσει τη δουλειά του ή να μην μπορεί να υπολογίζει σε ένα οκτάωρο εκεί που μέχρι τώρα το έκανε νόμιμα
Θα μπορεί δηλαδή ο εργοδότης να αυξομειώνει το χρόνο εργασίας σε περιόδους που έχει ανάγκες και να μην δίνει χρήματα περισσότερα στον εργαζόμενο όπως ψευδώς λέει ο κ. Χατζηδάκης, αλλά να τα αντιστρέφει πίσω με ρεπό (αν τα επιστρέψει ποτέ με ρεπό ή και με άλλου είδους διευθέτηση) ή με μειωμένο ωράριο σε κάποιες άλλες περιόδους του χρόνου). Αυτός είναι ένας προφανής στόχος μείωσης του άμεσου και του έμμεσου εργασιακού κόστους. Είναι σαφές θέλει να κάνει την παροχή της εργασίας πιο φθηνή για την εργοδοσία. Ταυτόχρονα κάνει και μία πολύ μεγάλη απορρύθμιση σε σχέση με την τήρηση αυτής της ευελιξίας. Την μεταθέτει σε ατομικό επίπεδο στο πλαίσιο μιας ατομικής συμφωνίας μεταξύ εργαζόμενου και εργοδότη. Υπάρχει μια τεράστια ασυδοσία ως προς την επιβολή διαφορετικών προγραμμάτων αυξομείωσης του χρόνου εργασίας. Επιπλέον δυσκολεύει σε πολύ μεγάλο βαθμό την τήρηση της νομιμότητας στην αγορά εργασίας, έστω αυτή την υποβαθμισμένη.
▶ Που στοχεύουν οι μεθοδεύσεις κατά του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας; (ΣΕΠΕ)
Το ΣΕΠΕ μετατρέπεται σε ανεξάρτητη αρχή που τυπικά θα είναι ανεξάρτητη αλλά στην πραγματικότητα θα ελέγχεται πρώτα από την κυβέρνηση
Το ΣΕΠΕ είχε δεχτεί επίθεση ήδη με προεδρικό διάταγμα τον Αύγουστο του 2019 που μετατράπηκε από ειδική γραμματεία σε απλή διεύθυνση κάτω από τη γενική γραμματεία του υπουργείου. Πλέον στο όνομα της πραγματικής ανάγκης για ανεξαρτητοποίηση της λειτουργίας και της αποστολής του ΣΕΠΕ επιτυγχάνει ένα ακόμη πλήγμα στην αποδυνάμωση και στην απαξίωση του φορέα που λέγεται Επιθεώρηση Εργασίας.
Αλλοιώνει το DNA της Επιθεώρησης Εργασίας. Είναι πάγιο αίτημα και των επιθεωρητών/τριων της εργασίας αλλά και των συνδικάτων η Επιθεώρηση εργασίας να μπορεί να ασκεί το λειτούργημά της χωρίς πιέσεις από το κράτος- κυβέρνηση και από τους εργοδότες. Εδώ η κυβέρνηση, ψευδώς λέγοντας ότι το προασπίζει αυτό, κάνει μεν ανεξάρτητη αρχή το ΣΕΠΕ, αλλά δεν το αναβαθμίζει ουσιαστικά. Δεν προβλέπει τίποτα τέτοιο.
Η λειτουργική του αυτονομία, προβλέπει έναν διοικητή και μια διοικούσα επιτροπή η οποία στην πραγματικότητα θα αποτελείται από τεχνοκράτες που με έμμεσο τρόπο θα μπορούν να καθορίζονται από εξωκοινωνικά κέντρα όπως ο υπουργός Εργασίας και η Βουλή. Τον μετατρέπει απλά σε έναν εισπρακτικό μηχανισμό που καταλαβαίνει κανείς ότι υπό το νέο καθεστώς αν περάσει το νομοσχέδιο οι επιθεωρητές και οι επιθεωρήτριες απλά θα πηγαίνουν να δουν την τυπική νομιμότητα σε έναν εργασιακό χώρο. Θα έχουν κάποιους στόχους δηλαδή, θα θυμίζει μια επιχείρηση manager παρά μια ανεξάρτητη αρχή, θα έχει μια στοχοθεσία, θα μπορεί να δίνει bonus στην επίτευξη των στόχων. Κάνει το διοικητή απόλυτο άρχοντα του ΣΕΠΕ χωρίς καμία υποχρέωση να διαβουλεύεται, όπως τώρα με τους κοινωνικούς φορείς , τα συνδικάτα.
Μειώνει τον ρόλο της παρέμβασης των αλληλέγγυων του εργαζόμενου και των συνδικάτων στη λειτουργία, τη στοχοθεσία και τις δράσεις του ΣΕΠΕ, μετατρέποντάς το ουσιαστικά σε μία απλή, άχρωμη, άοσμη και ουδέτερη εισπρακτική ανεξάρτητη αρχή.
Το ΣΕΠΕ είναι μία κατάκτηση εργατική ενώ με τα χρόνια ο επιθεωρητής και η επιθεωρήτρια έχουν αποκτήσει μία κουλτούρα μεροληψίας υπέρ του αδύνατου πόλου της εργασίας που είναι ο εργαζόμενος. Το μετατρέπει σε ανεξάρτητη αρχή, όπου στην πραγματικότητα τυπικά μεν θα είναι αυτοτελής και ανεξάρτητη αλλά στην πραγματικότητα θα ελέγχεται πρώτα από την κυβέρνηση και τον διοικητή κι επιπλέον δεν θα του επιτρέπει να μπορεί να έχει αυτή την ευαισθησία και τον ρόλο που έχει αυτή τη στιγμή σε μία διαλυμένη αγορά εργασίας με την παρανομία στους χώρους εργασίας να είναι απίστευτη και η τυπική, κανονική σε όλα της εργασιακή σχέση και εξέλιξη της είναι η εξαίρεση όχι ο κανόνας. Παράλληλα, το νέο νομοσχέδιο δεν αναφέρει πουθενά την έννοια του επιθεωρητή/τριας εργασίας. Την αναφέρει μόνο όταν αναφέρει κάποιο άρθρο του νόμου του 2011 που αλλάζει. Επομένως μαζί με την επίθεση στο ωράριο στο χρόνο εργασίας γενικώς η μεγαλύτερη απορρύθμιση που εισάγει το νομοσχέδιο Βρούτση- Χατζηδάκη είναι και αυτή η κατοχύρωση της παρανομίας στους χώρους δουλειάς, μέσα από την υποβάθμιση του ελεγκτικού ρόλου του ΣΕΠΕ.
▶ Σχετικά με την κατάργηση του 8ωρου με 10ωρα/50ωρα η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι θα καταγράφονται σε τράπεζα χρόνου. Τι σημαίνει αυτή η διάταξη στην πραγματικότητα;
Στην πράξη θα μπορούσε να πει κανείς ότι αυτό θα είναι υπέρ της ευελιξίας και της προσαρμογής του κάθε εργαζόμενου στις ιδιαίτερες ανάγκες. Αν θέλαμε όπως πραγματικά να διευκολύνουμε τον εργαζόμενο και όχι την εργοδοσία για να καλύψει αυτές τις ανάγκες πρώτον θα συζητάγαμε για μείωση του χρόνου εργασίας έστω σε κάποιους κλάδους, θα συζητάγαμε για ένα σύστημα στο οποίο τα συνδικάτα θα έχουν λόγο και ρόλο σε τέτοιου είδους διευθετήσεις ακόμη κι αν είναι ατομικές. Θα μπορούσε δηλαδή να υπάρχει και έλεγχος εργατικός. Εδώ κατοχυρώνεται η δυνατότητα να το επιβάλει ο εργοδότης χωρίς να μπορεί να το αρνηθεί ο εργαζόμενος.
Δεν θα εξαρτάται μόνο από μία πραγματική ανάγκη του εργαζόμενου να μειώσει λίγο τον χρόνο εργασίας για ένα προσωπικό του πρόβλημα αλλά θα ικανοποιεί στο 90% των περιπτώσεων την πρόθεση των εργοδοτών να μην πληρώνουν υπερωρίες. Είναι ένας τρόπος που διασφαλίζει στους εργοδότες να μειώνουν το κόστος εργασίας συνολικά και κυρίως το κόστος των υπερωριών. Πλέον δεν θα γίνονται υπερωρίες με αυτό τον τρόπο καταλαβαίνετε. Εδώ υπάρχει και μια υποκρισία. Μετά από άλλη μία καταστροφή στην εργασία και στην αγορά εργασίας στην Ελλάδα από το πέρασμα της πανδημίας η πολιτεία θα έπρεπε να λαμβάνει μέριμνα για να βοηθάει τους νέους να μπουν στην αγορά εργασίας. Όταν απελευθερώνεις τις υπερωρίες και τις κάνεις 150 στη διάρκεια του εξαμήνου για όλους τους κλάδους, μειώνεις το κόστος της 9ης και της 10ης υπερωρίας κάνοντάς την κανονική απασχόληση. Με αυτό τον τρόπο δεν δημιουργείς νέες θέσεις εργασίας.
Ουσιαστικά μέσω του νομοσχεδίου δυσκολεύει κι άλλο την πρόσβαση των νέων στην αγορά εργασίας. Σε αυτό πρέπει να προστεθεί και η απελευθέρωση των απολύσεων . Σε μία τέτοια συγκυρία προστατεύω την εργασία θα έπρεπε να σημάνει ρυθμίσεις ακριβώς αντίθετες από αυτές που περιλαμβάνει το νομοσχέδιο: να δυσκολέψουμε την απόλυση, να ακριβύνουμε τις υπερωρίες να δυσκολέψουμε τη διευθέτηση των ωρών εργασίας μήπως και το αόρατο χέρι της αγοράς δημιουργήσει θέσεις εργασίας. Εδώ κάνουμε ακριβώς το αντίθετο. Αυτό δεν έχει καμία λογική εκτός του ότι είναι συνεπές ως προς τη νεοφιλελεύθερη ιδεολογία την οποία η κυβέρνηση υπηρετεί ανεξάρτητα από τη συγκυρία.
▶ Ως επιστημονικός συνεργάτης στο ΙΝΕ/ΓΣΕΕ, ποιο είναι το κλίμα που έχει επικρατεί το τελευταίο διάστημα στους χώρους δουλειάς;
Αυτό το νομοσχέδιο επιτείνει αυτή την κουλτούρα παρανομίας και «προαιρετικοποίησης» του εργατικού δικαίου. Αυτή τη στιγμή η εργατική νομοθεσία στους χώρους δουλειάς έχει καταστεί στη συνείδηση του εργαζόμενου σχεδόν προαιρετική. Όλες αυτές οι απορρυθμίσεις που έχουν γίνει τα προηγούμενα χρόνια μαζί με αυτές που πρόκειται να περάσουν τώρα διαμορφώνουν ένα περιβάλλον αυταρχικού νεοφιλελευθερισμού στην επιχείρηση , όπου καλλιεργείται η συνείδηση ότι η εργατική νομοθεσία δεν είναι υποχρεωτική, ότι στην πραγματικότητα ο εργοδότης έχει τόση εξουσία μέσα από το διευθυντικό δικαίωμα που είναι πλέον ασύδοτο, που μπορεί να “νομοθετεί” δηλαδή να δημιουργεί ένα εργατικό δίκαιο ανά εργαζόμενο. Επικυρώνεται πλέον η μετατροπή της αγοράς εργασίας σε μία ζούγκλα και του χώρου δουλειάς σε ένα κάτεργο όπου ο εργαζόμενος θα προσπαθεί να αποφύγει, γι αυτό και καταγράφονται υψηλά ποσοστά αποδοχής της εξ αποστάσεως εργασίας της πανδημίας.
▶ Πώς βλέπετε να διαμορφώνεται το εργασιακό περιβάλλον μετά την πανδημία;
Θα εκτιναχθούν οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης. Μπορεί να έχουμε κι αύξηση της ανεργίας αλλά δεν θα έχουμε 5%. Το ποσοστό της ανεργίας εξαρτάται άλλωστε από πολλά στοιχεία. Θα πρέπει να κοιτάζουμε και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά όχι μόνο τα ποσοτικά. Η πραγματική αναδουλειά, η πραγματική όμως έλλειψη σταθερού και πλήρους ωραρίου στην απασχόληση θα εκτιναχθεί όπως και η παραβατικότητα. Δεν ξέρει κανείς επίσης πώς θα εξελιχθεί η μετανάστευση των νέων που είχε λίγο παγώσει λόγω πανδημίας. Τα πράγματα στην αγορά εργασίας είναι δυσοίωνα και για άλλον έναν λόγο, δεν έχουν αναπτύξει τα κινήματα και η αριστερά τη δουλειά στο εργατικό ζήτημα όπως σε όλα τα υπόλοιπα ευρύτερα δικαιώματα, υπάρχει μια υστέρηση στη συγκρότηση υλοποίηση μιας κινηματικής στρατηγικής για την προάσπιση της εργασίας. Επειδή αναμένεται να επιδεινωθεί η κατάσταση στην αγορά εργασίας και με ποσοτικούς και με ποιοτικούς όρους αν δεν δοθεί τάχιστα μία μέριμνα για τις κατάλληλες εργατικές αντιστάσεις δηλαδή ένας στρατηγικός σχεδιασμός για την ανασύνταξη και την ανάκτηση κάποιων εργασιακών δικαιωμάτων η κατάσταση θα χειροτερέψει κι άλλο σε απίστευτα επίπεδα.
