Γιώργος Μουρμούρης
▸ Σε έναν πραγματικό εφιάλτη έχει μετατραπεί το ατελείωτο lockdown για τους δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες που βρίσκονται στην Ελλάδα. Υποχρεωτικός εγκλεισμός στα στρατόπεδα χωρίς φροντίδα, αόρατοι και αβοήθητοι μέσα στις μεγαλουπόλεις και ανυπέρβλητα γραφειοκρατικά εμπόδια.
Τη μέρα της μαρμότας ζουν δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες οι οποίοι, έναν χρόνο μετά το ξέσπασμα της πανδημίας στην Ελλάδα και το πρώτο lockdown, παραμένουν ξεχασμένοι και πιο «αόρατοι» από ποτέ σε καμπ και μεγαλουπόλεις. Με τις σχετιζόμενες με τη χορήγηση ασύλου διαδικασίες ουσιαστικά να έχουν παγώσει και τις διακρίσεις σε βάρος τους σε επίπεδο πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων να έχουν «χτυπήσει κόκκινο», η φετινή Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη των Φυλετικών Διακρίσεων, στις 21 Μάρτη, βρίσκει τους ανθρώπους που είναι σε ευρωπαϊκό έδαφος είτε για να ξεφύγουν από τον πόλεμο είτε για μια καλύτερη ζωή, πιο εξαθλιωμένους από ποτέ.
«Στον καταυλισμό δεν έχει γίνει ούτε ένα εμβόλιο για τον κορονοϊό», λέει στο Πριν ο Αμίρ, ένας νεαρός πρόσφυγας από το Αφγανιστάν που διαμένει στη δομή της Ριτσώνας. Πράγματι, σε ολόκληρη τη χώρα οι πρόσφυγες και μετανάστες των καμπ, αν και κατ’ εξοχήν ευάλωτη ομάδα, παραμένουν ανεμβολίαστοι. Χιλιάδες άνθρωποι μεγάλης ηλικίας, ταλαιπωρημένοι μετά από χρόνια στερήσεων και άθλιων συνθηκών υγιεινής, δεν βρίσκονται στη λίστα προτεραιότητας ούτε καν για τις περισσευούμενες δόσεις, αυτές που για να μην πεταχτούν χορηγούνται εκτός σειράς σε αστυνομικούς και στρατιωτικούς.
Εμβόλια δεν έχουν χορηγηθεί ούτε στο προσωπικό που μπαινοβγαίνει στους καταυλισμούς και έρχεται σε επαφή με τους πρόσφυγες, με προφανή τον κίνδυνο μια ξαφνική συρροή κρουσμάτων να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή των διαμενόντων στις δομές και όχι μόνο.
«Υπάρχουν ελλείψεις στα φάρμακα και δυσκολία στην πρόσβαση στην περίθαλψη», προσθέτει ο Αμίρ, με αποτέλεσμα πολλές φορές οι πρόσφυγες να αναγκάζονται να καλύψουν τα σχετικά έξοδα από την τσέπη τους, αν βεβαίως έχουν τέτοια δυνατότητα.
Πρόσφατα, κατά την επέλαση της «Μήδειας», τα κοντέινερ των προσφύγων καλύφθηκαν από χιόνι με πολλούς οικίσκους, σύμφωνα με καταγγελία του Συντονισμού για το Προσφυγικό-Μεταναστευτικό (ΣΥΠΡΟΜΕ), να μένουν χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα. Στα τέλη Νοέμβρη, μια 27χρονη γυναίκα έχασε τη ζωή της από ανακοπή καρδιάς. Εκ των υστέρων, βρέθηκε θετική στον κορονοϊό. Το ασθενοφόρο, σύμφωνα με καταγγελίες, καθυστέρησε τουλάχιστον μία ώρα μέχρι να την παραλάβει.
«Στον καταυλισμό δεν έχει γίνει ούτε ένα εμβόλιο», λέει ο Αμίρ που βρίσκεται στην Ριτσώνα
Αν στα καμπ η εξαθλίωση των αιτούντων άσυλο κρύβεται πίσω από τα συρματοπλέγματα, στις πόλεις οι πρόσφυγες εν μέσω του παρατεταμένου lockdown παραμένουν κυριολεκτικά αόρατοι. Ήδη από το καλοκαίρι του 2020 εκατοντάδες άνθρωποι βρίσκονταν στους δρόμους, προερχόμενοι είτε από τα νησιά είτε από εξώσεις από σπίτια και δομές φιλοξενίας.
Το πρόγραμμα «Ήλιος», το οποίο αντικατέστησε το πρόγραμμα «Εστία», βρίσκεται βεβαίως εν εξελίξει όμως αφενός αφορά έναν πολύ μικρότερο αριθμό προσφύγων, αφετέρου διαρκώς τίθενται σοβαρά γραφειοκρατικά εμπόδια στους πρόσφυγες. Σημειωτέον δε, ότι στο πλαίσιο του «Ήλιος» η ευθύνη της εξεύρεσης διαμερίσματος και σύναψης συμβολαίου βαραίνει τους ίδιους τους (αναγνωρισμένους) πρόσφυγες, με ό,τι συνεπάγεται αυτό, ενώ το επίδομα ξεκινά να καταβάλλεται τρεις μήνες αργότερα.
Και για τους πρόσφυγες και μετανάστες που διαμένουν σε διαμέρισμα όμως, το ατελείωτο lockdown αποτελεί έναν πραγματικό εφιάλτη. Και αυτό γιατί βρίσκονται αντιμέτωποι με το φάσμα της ανεργίας, της φτώχειας και της αστυνομικής αυθαιρεσίας, όπως βεβαίως και οι ντόπιοι, με επιβαρυντικούς παράγοντες όμως την έλλειψη και αδυναμία απόκτησης πολλών αναγκαίων εγγράφων καθώς και τη ρατσιστική στόχευση των ελέγχων της ΕΛΑΣ σε βάρος τους.
Ο Σουχέλ, μετανάστης από το Μπαγκλαντές, λέει στο Πριν ότι το τελευταίο διάστημα έχασε όποιες ευκαιρίες προέκυψαν για δουλειά λόγω των δυσκολιών στην ανανέωση της άδειας παραμονής. Τους προηγούμενους μήνες δε στην ευρύτερη περιοχή της Βικτώριας, σύμφωνα με μαρτυρίες κατοίκων της περιοχής, η αστυνομία πραγματοποιούσε ελέγχους για άδειες μετακίνησης (το «γνωστό» sms και οι υπόλοιπες σχετικές βεβαιώσεις) κατά οφθαλμοφανή προτεραιότητα σε όσους φυσιογνωμικά προσιδίαζαν σε αλλοδαπούς.
Η αθλιότητα για πρόσφυγες και μετανάστες σε ολόκληρη την επικράτεια μοιάζει, πιο πολύ από ποτέ, να μην έχει οποιονδήποτε ορίζοντα βελτίωσης. Και αυτό κυρίως οφείλεται στα ανυπέρβλητα γραφειοκρατικά εμπόδια ως προς τη διαδικασία απόκτησης των απαραίτητων εγγράφων, όπως άδειες παραμονής, καθώς και ως προς την πορεία υποβολής και εξέτασης των αιτήσεων ασύλου, που επέφερε το lockdown συνδυαστικά με τη ρατσιστική πολιτική κυβέρνησης και ΕΕ.
Κανονικότητα οι παράνομες επαναπροωθήσεις
Την ίδια στιγμή που οι πρόσφυγες και μετανάστες, οι οποίοι έχουν πατήσει στο έδαφος της Ευρώπης-φρούριο ανεβαίνουν τον δικό τους «Γολγοθά», σε Έβρο και Αιγαίο οι παράνομες και επικίνδυνες απαγωγές-επαναπροωθήσεις αποτελούν πλέον κανονικότητα. Καταγγελίες για ξυλοδαρμούς, βασανιστήρια, ληστείες και απελάσεις από στελέχη σωμάτων ασφαλείας στην ελληνική πλευρά του Έβρου βλέπουν διαρκώς το φως της δημοσιότητας, τουλάχιστον από το 2018.
Τον Μάρτιο του 2020, ο στρατός έλαβε θέσεις μάχης απέναντι στους πρόσφυγες που προσπάθησαν να περάσουν τα σύνορα, με την Διεθνή Αμνηστία να κάνει λόγο για τουλάχιστον δύο νεκρούς από ελληνικά πυρά. Στο Αιγαίο υπάρχουν πλέον μαρτυρίες αλλά και οπτικοακουστικό υλικό από πολλές περιπτώσεις εξαναγκασμού των προσφύγων να επιβιβαστούν σε πλαστικές σχεδίες οι οποίες ακολούθως ρυμουλκούνται προς τα τουρκικά χωρικά ύδατα. Καταγγελίες εμπλέκουν στις παράνομες επαναπροωθήσεις και την ευρωπαϊκή Frontex, παρουσιάζοντας σε όλο του το αποκρουστικό μεγαλείο το μακάβριο πρόσωπο της Ευρώπης-φρούριο.