Δημήτρης Σταμούλης
Βατερλό «επιχειρηματικότητας»
«Απέκτησα μια μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στο Εθνικό Σύστημα Υγείας (…) μέσα σε αυτή την κρίση, αναδείχθηκαν και οι δυνατότητές του, αλλά και οι αδυναμίες του. Έχω βάλει, λοιπόν, ένα στοίχημα με τον εαυτό μου, όχι μόνο τώρα αλλά και μακροπρόθεσμα: να αποκτήσουμε ένα Εθνικό Σύστημα Υγείας το οποίο θα είναι σημείο αναφοράς…». Αυτά δήλωνε τον περασμένο Απρίλιο ο Κ.Μητσοτάκης, την περίοδο των υποκριτικών κυβερνητικών «χειροκροτημάτων» προς τους υγειονομικούς του δημόσιου συστήματος υγείας που σήκωσε το βάρος της κρίσης. Ωστόσο η εμπειρία των μηνών που ακολούθησαν απέδειξε περίτρανα πόσο «εμπιστεύτηκαν» ο πρωθυπουργός και η κυβέρνηση το δημόσιο ΕΣΥ: έκαναν ελάχιστες προσλήψεις γιατρών και νοσηλευτών, άνοιξαν καθυστερημένα και αριθμητικά κατώτερες των αναγκών, ΜΕΘ, μα κυρίως αβάνταραν, πλήρωσαν και εξακολουθούν να πληρώνουν, και σήμερα, αδρά το ιδιωτικό «επιχειρείν» της υγείας.
Αυτοί οι δέκα μήνες της πανδημίας απέδειξαν ότι κρίσιμοι τομείς της οικονομικής και κοινωνικής ζωής που έχουν παραδοθεί ή διαχειρίζονται καπιταλιστικοί όμιλοι και ιδιωτικές εταιρείες, οδηγήθηκαν σε… Βατερλώ. Αλίμονο αν οι δεκάδες χιλιάδες ασθενείς της Covid-19 περίμεναν να σωθούν από τους κλινικάρχες τύπου… Σαραφιανού που δεν ήθελε να αναλάβει περιστατικά κορωνοϊού επειδή διαθέτει ένα… ασανσέρ. Εκατοντάδες τρόφιμοι ιδιωτικών γηροκομείων μολύνθηκαν και δεκάδες από αυτούς έχασαν τη ζωή τους, με τους ιδιοκτήτες τους να προσπαθούν να κρατούν κρυφά τα κρούσματα. Αλλά το πιο καραμπινάτο σκάνδαλο που καταρράκωσε το… αξιόμαχο της «ιδιωτικής πρωτοβουλίας», στο δεύτερο κύμα πανδημίας, είναι ο κλάδος των ταχυμεταφορών.
Οι μεγάλες εταιρείες, παρόλο που είχαν τον χρόνο, από το πρώτο κύμα, να «ανεβάσουν ταχύτητα», να οργανωθούν, να βελτιώσουν μισθούς και ποιότητα εργασιών, να κάνουν προσλήψεις, να αυξήσουν το στόλο τους, συνέχισαν στο… ρελαντί, προσδοκώντας σε γρήγορο και εύκολο κέρδος. Η Black Friday και οι γιορτές με την εκτίναξη των παραγγελιών και το ξεζούμισμα των εργαζομένων στις αποθήκες των μεγάλων λιανεμπόρων, ήρθαν και «μπούκωσαν» τις μεγάλες εταιρείες κούριερ, με τραγελαφικό αποτέλεσμα τις εκατοντάδες χιλιάδες ανεκτέλεστες αποστολές, καθυστερήσεις παραδόσεων ακόμα και 15 ημερών, επιστράτευση ακόμα και… ραδιοταξί για να συνδράμουν στο έργο της επίδοσης των παραγγελιών. Και ως από μηχανής θεός, η κυβέρνηση έσπευσε με το λεγόμενο click-away να «ανακουφίσει» τις εταιρείες για να διώξουν…ανέμελα όσο περισσότερες αποστολές μπορούν.
Στις ταχυμεταφορές, επιχειρησιακές συλλογικές συμβάσεις ισχύουν μόνο στα καταστήματα των μητρικών και όχι στα franchise που πληρώνουν με τον κατώτερο μισθό της εθνικής σύμβασης, ενώ ο κλάδος έχει όλες τις κρατικές απολαβές ως… πληττόμενος!
Η ιδιωτική πρωτοβουλία… χρεοκόπησε μέσα σε λίγες μέρες
«Δεδομένων των ιδιαζουσών συνθηκών που επέφερε το δεύτερο lockdown, η Black Friday αλλά και η επερχόμενη εορταστική περίοδος, ο όγκος των αποστολών που καλούμαστε να διαχειριστούμε έχει αυξηθεί περισσότερο από οποτεδήποτε στο παρελθόν (…) δοκιμάζονται οι υποδομές τόσο των ηλεκτρονικών καταστημάτων όσο και των ταχυμεταφορών», δικαιολογήθηκε η ΕΛΤΑ Courier για το… κρασάρισμα των εταιρειών «αργομεταφορών» το τελευταίο διάστημα. Σε ανάλογο ύφος, η ACS επικαλείται «πρωτοφανή επίπεδα» στον όγκο των αποστολών, και «έκτακτες συνθήκες της αγοράς» για να ζητήσει «κατανόηση».
Η ιδιωτική πρωτοβουλία… χρεοκόπησε μέσα σε λίγες μέρες, τουλάχιστον στα μάτια των «πελατών» τους. Κι εκεί που μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι προσπάθησαν να μας πείσουν την περασμένη άνοιξη για το… μεγαλείο τους, καθώς έσπευσαν να προσφέρουν λίγες κλίνες ΜΕΘ, μερικούς αναπνευστήρες και γάντια ή μάσκες μιας χρήσης στο ΕΣΥ, φτιασιδώνοντας το «προφίλ» τους, ήρθε το ναυάγιο μιας σειράς κλάδων όπου κυριαρχούν ιδιώτες και μεγάλες καπιταλιστικές επιχειρήσεις, όπως ταχυμεταφορές, ιδιωτική υγεία, τηλεπικοινωνίες.
Ταχυμεταφορές. Όντως όπως εκτιμούν και οι εταιρείες του κλάδου, σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο όπου δεν υπήρχαν περιοριστικά μέτρα στην αγορά, το ποσοστό της αύξησης των αποστολών φτάνει στο 80% ενώ σε σχέση με την περίοδο της άνοιξης υπάρχει αύξηση κατά 22,5%. Συνέπεια αυτών είναι οι τρομακτικές καθυστερήσεις παράδοσης δεμάτων από τις εταιρείες του κλάδου. Αυτή τη στιγμή περίπου 4,5 εκατομμύρια παραγγελίες βρίσκονται σε εκκρεμότητα προς παράδοση στις εταιρείες κούριερ από ελληνικά e-shops. Πώς προετοιμάστηκαν όμως οι εταιρείες του κλάδου για αυτό που έτσι κι αλλιώς θα ερχόταν;
Η ACS ισχυρίστηκε ότι από την αρχή του πρώτου lockdown έως σήμερα αγόρασε και μίσθωσε 170 βαν και φορτηγά και προσέλαβε πάνω από 500 άτομα. Μιλάμε όμως για μια εταιρεία που κατέγραψε τη μεγαλύτερη κερδοφορία στον όμιλο Quest του προέδρου του ΣΕΒ Φέσσα, με καθαρά κέρδη 8,2 εκατ. στο 9μηνο. Και για έναν κλάδο όπου είτε δεν υπάρχουν συλλογικές συμβάσεις, είτε όπου υπάρχουν, ισχύουν μόνο στα καταστήματα των μητρικών και όχι στα franchise που πληρώνουν με τον κατώτερο μισθό της εθνικής σύμβασης. Και που είχε όλες τις κρατικές απολαβές ως… πληττόμενος κλάδος!
Ωστόσο η εικόνα που επικρατεί στα περισσότερα καταστήματά της δεν επιβεβαιώνει ότι, ακόμα κι αν έγιναν τα παραπάνω, βελτιώθηκε η κατάσταση. Αυτό που κυριαρχεί στον κλάδο είναι η ανοργανωσιά, οι άθλιες συνθήκες εργασίας, χωρίς τα στοιχειώδη προληπτικά μέτρα ασφάλειας και υγιεινής, τα καθημερινά 13ωρα ακόμα και επί 7 μέρες, σε υποτυπώδεις υποδομές, με πενιχρά μέσα. Σημαντική παράμετρος αποτελεί η δομή των ιδιωτικών εταιρειών κούριερ, οι οποίες προτίμησαν βέβαια τον εύκολο και φτηνό τρόπο εξάπλωσης και κυριαρχίας τους σε πανελλαδικό επίπεδο μέσω franchise καταστημάτων, δηλαδή πρακτόρων-«συνεργατών», χωρίς ενιαία δομή και οργάνωση, με λίγο προσωπικό, και περιορισμένο στόλο. Ακόμα και στις κεντρικές αποθήκες των εταιρειών, η κατάσταση είναι τραγική και τα δέματα θυμίζουν… μπάζα πεταμένα σε χωματερές.
Σύμφωνα με μαρτυρία του Ι.Κ. στο Πριν, εργαζόμενου σε υποκατάστημα μεγάλης εταιρείας στη Νέα Ιωνία, τα δέματα καταφθάνουν χωρίς πρόγραμμα, όταν γεμίσουν τα φορτηγά, και όταν έρθουν στο υποκατάστημα, τοποθετούνται κακήν κακώς σε καρότσια… σούπερ μάρκετ, με μόνο κριτήριο τον ΤΚ. Για τους υπαλλήλους δεν υπάρχει ωράριο, πολλοί ξεκινάν από τις 6 το πρωί και φτάνουν ως αργά το απόγευμα, στοιβαγμένα 10-15 άτομα στο χώρο διαλογής, χωρίς μάσκες. Οι εργαζόμενοι στην υποδοχή αναζητούν στα… τυφλά το δέμα του πελάτη, από καρότσι σε καρότσι, αυξάνοντας το χρόνο αναμονής και τις ουρές έξω από τα καταστήματα.
Λόγω του φόρτου εργασίας, πολλές εταιρείες επιστρατεύουν ακόμα και ραδιοταξί κ.α. Όπως είπε στο Πριν ο Ν.Ν. οδηγός ταξί, δεν υπάρχουν συμβάσεις με τις εταιρείες κούριερ, αλλά στο τέλος της ημέρας πληρώνονται ανάλογα με τα δέματα. Ένα ταξί μπορεί να μοιράσει έως και 60 δέματα τη μέρα σε όμορες περιοχές. Οι αμοιβές τους έχουν μειωθεί κατά 50% σε σχέση με το πρώτο lockdown! Π.χ. η Γενική Ταχυδρομική την άνοιξη πλήρωνε 2,5 ευρώ/ δέμα, ενώ σήμερα δίνει μόλις 1,2-1,5 ευρώ όπως και η ACS. Αλλά και το σύστημα επίδοσης δεν παραπέμπει σε «επενδύσεις εκατομμυρίων» όπως ισχυρίζονται οι εταιρείες. Π.χ. για την αποστολή με ταξί δεν ενημερώνεται ο πελάτης, δεν στέλνονται sms ειδοποίησης, πολλά πακέτα επιστρέφονται από τους πελάτες, οι οποίοι πρέπει να πληρώνουν τους μετρητοίς αφού το ταξί δεν έχει… ασύρματο POS.
Ιδιωτικοί όμιλοι υγείας. Οι ιδιωτικές κλινικές μέχρι πρότινος δεν είχαν μπει καθόλου στη μάχη κατά της Covid-19. Η «συνεργασία» με τον ΕΟΠΥΥ, με βάση την κυβερνητική μεθόδευση, ήταν αποκλειστικά για νοσηλεία non covid περιστατικών, με παχυλή ημερήσια αποζημίωση. Από την πρωτοφανή υγειονομική και ανθρωπιστική κρίση, οι σύγχρονοι «μαυραγορίτες της υγείας» έβγαζαν κέρδος! Όταν γέμισαν οι ΜΕΘ στη Θεσσαλονίκη, η κυβέρνηση όχι μόνο δεν προχώρησε σε επιστράτευση , αλλά στις κλινικές που δήθεν επίταξε με παχυλή αποζημίωση, έστειλε ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό από δημόσια νοσοκομεία της πόλης για να τα λειτουργήσουν. Η ΟΕΝΓΕ μάλιστα κατήγγειλε ότι μετακινήθηκαν ειδικευόμενοι γιατροί προς ιδιωτική κλινική που δεν περιλαμβάνεται στις λεγόμενες «επιταγμένες»!
Από την πρωτοφανή υγειονομική και ανθρωπιστική κρίση, οι σύγχρονοι «μαυραγορίτες της υγείας» έβγαζαν κέρδος
Το… μεγαλείο και οι «αξίες» των επιχειρηματιών της υγείας αποκαλύφθηκαν μεγαλοπρεπώς από τον ίδιο τον πρόεδρός των ιδιωτικών κλινικών, Σαραφιανό, παραμονή της επίταξης-μαϊμού: «Παίρνω όλους τους ιδιοκτήτες κλινικών και όλοι με ένα στόμα λένε, όχι δεν δεχόμαστε». Φαιδρή δικαιολογία; «Να μην μπερδέψουμε ασθενείς με Covid και ασθενής non Covid». Ενώ ο ίδιος δικαιολογήθηκε ότι έχει ένα… ασανσέρ για τους ασθενείς!
Τηλεπικοινωνίες. Το black out στην πλατφόρμα Webex της τηλεκπαίδευσης που το υπουργείο Παιδείας έστησε πρόχειρα με την ιδιωτική Cisco, αποτέλεσε πλήγμα όχι μόνο για την κυβέρνηση αλλά και για το προφίλ του πολυεθνικού κολοσσού της πληροφορικής. Αλλά εκείνη την περίοδο κράσαρε και το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο κατά τις πιστοποιήσεις εκπαιδευτικών στο σύστημα πριν ξεκινήσει το μάθημα. Οι συχνές διακοπές σύνδεσης σε εταιρικά και οικιακά δίκτυα, το χάσμα μεταξύ των πραγματικών ταχυτήτων ίντερνετ και αυτών που διαφημίζουν οι πάροχοι, ακόμα και το γεγονός ότι youtube και Netflix κατέβασαν τις ταχύτητες του streaming για να ανακουφιστεί από «υπερφόρτωση» το δίκτυο, απέδειξαν πόσο ήταν… έτοιμες να αντιμετωπίσουν την κρίση της πανδημίας οι τηλεπικοινωνιακές εταιρείες που πλέον είναι στο σύνολό τους ιδιωτικές στην Ελλάδα.
Ο «θάνατος του εμποράκου» με ένα… click away
Τα μέτρα που εξήγγειλε ο Κ. Μητσοτάκης στη βουλή για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις αντανακλούν τους φόβους της κυβέρνησης για το πώς την αξιολογούν πλέον όλο και ευρύτερα τμήματα της κοινωνικής βάσης της ΝΔ, υπό το βάρος της τρομακτικής συρρίκνωσης της αγοραστικής κίνησης. Χαρακτηριστικά είναι τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ που δείχνουν πτώση 13,1 δισ. ευρώ στον τζίρο των επιχειρήσεων της χώρας, λόγω της πανδημίας, το γ’ τρίμηνο φέτος σε σχέση πέρσι.
Μέτρα όπως η μείωση κατά 80% του ενοικίου για Ιανουάριο και Φεβρουάριο 2021, η Επιστρεπτέα Προκαταβολή 5 και 6 και η συνέχιση της ΣΥΝ-εργασίας είναι απλώς «τυράκια» αμφίβολης αποτελεσματικότητας. Ωστόσο τα τελευταία μέτρα για το click-away και το γεγονός ότι την τελευταία στιγμή τελικά συμπεριλήφθηκαν και τα εμπορικά κέντρα, αναμορφώνουν πλήρως το λιανεμπόριο, και ωθούν σε παραπέρα συγκέντρωση σε όλο και λιγότερα «χέρια» της αγοράς και των κερδών, και στον αφανισμό της ελληνικής «ανορθογραφίας» των πολυάριθμων «μικρομεσαίων».
Ο Αδ. Γεωργιάδης ήταν σαφής: «Το ηλεκτρονικό εμπόριο ήρθε για να μείνει», δήλωσε και με κυνισμό συμφώνησε ότι οι μεγάλες επιχειρήσεις θα είναι οι κύριοι ωφελημένοι του μέτρου: «Είναι λογικό γιατί τα μεγάλα καταστήματα είναι πιο οργανωμένα»! Σαν έτοιμοι από ποτέ, άλλωστε, εφάρμοσαν το μέτρο του click-away μεγάλοι εμπορικοί όμιλοι, όπως Αττικά Πολυκαταστήματα, Hondos Center, Inditex (Zara, κ.α.). Ενώ μεγάλα εμπορικά κέντρα όπως Mall Athens και Golden Hall, λάνσαραν και το νέο μέτρο του drive-through, δηλαδή την παραλαβή προπληρωμένων προϊόντων με αυτοκίνητο!
Η γκρίνια για τα κυβερνητικά μέτρα εκφράστηκε ανάγλυφα ακόμα και από μεγάλους εμπορικούς συλλόγους και συνομοσπονδίες με φιλοκυβερνητικές ηγεσίες, όπως η ΓΣΕΒΕΕ, ο Εμπορικός Σύλλογος Αθηνών, ακόμα και η ΕΣΕΕ, που εκτιμούν ότι μόνο το «10% των επιχειρήσεων μπορεί να εφαρμόσει το μέτρο του click-away, ότι είναι ανεφάρμοστο στα χιλιάδες συνοικιακά καταστήματα, καθώς και ότι όλος ο όγκος των πωλήσεων της εορταστικής περιόδου θα συγκεντρωθεί και θα οδηγηθεί στα ταμεία των μεγάλων επιχειρήσεων του λιανικού εμπορίου που διαθέτουν e-shop. Από την άλλη, η επιβίωση των χιλιάδων μικρών, μεσαίων εμπορικών επιχειρήσεων και των αυτοαπασχολούμενων είναι πλέον οριακή προς όφελος βέβαια του μεγάλου εμπορικού κεφαλαίου. Κι αυτό γιατί χιλιάδες τέτοια καταστήματα είναι κλειστά επί δύο μήνες, ενώ στον αντίποδα, οι λίγοι ισχυροί του εμπορίου, όπως σούπερ μάρκετ, κερδίζουν ολοένα και περισσότερα σε μερίδια αγοράς και κέρδη, ή οι μεγάλες εμπορικές αλυσίδες θα ανακάμψουν πιο γρήγορα και από καλύτερες θέσεις, όταν θα έρθει η επανεκκίνηση της αγοράς.