Παναγιώτης Ξοπλίδης
Η εξέγερση στις ΗΠΑ δεν αποτελεί απλώς μια έκρηξη οργής αλλά ένα κίνημα με πολιτικά χαρακτηριστικά. Οι πρώτες νίκες του, πάντως, προς το παρόν κινούνται περισσότερο στο ιδεολογικό και πολιτισμικό επίπεδο. Η ταξική σύγκρουση μπορεί να είναι ο κινητήριος μοχλός, αλλά δεν αποτυπώνεται ακόμα με διεκδικήσεις και πολιτικούς στόχους.
Στο παρελθόν οι Δημοκρατικοί είχαν καταφέρει να ενσωματώσουν μια σειρά κινήματα στις ΗΠΑ, με τη λογική του «μικρότερου κακού». Η παρουσία του Τραμπ θεωρητικά κάνει πιο εύκολη μια τέτοια προοπτική φέτος, όμως η αλήθεια είναι πως το κόμμα αρχικά αιφνιδιάστηκε από τα όσα ακολούθησαν τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ. Πλέον, επιλέγει το δρόμο της επικοινωνίας με το κίνημα. Σε αυτό το πλαίσιο, σε πολλές πόλεις, τα δημοτικά συμβούλια αποφασίζουν αποκαθήλωση των εμφυλιοπολεμικών αγαλμάτων, την ίδια στιγμή προωθούνται προτάσεις μεταρρύθμισης της αστυνομίας από δήμους μέχρι το Κογκρέσο, ενώ ο Μπάιντεν –που αρχικά πρότεινε βελτίωση της εκπαίδευσης των αστυνομικών ώστε να… «πυροβολούν στα πόδια»– συνάντησε την οικογένεια του Φλόιντ.
Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια η άνοδος της προοδευτικής τάσης εντός των Δημοκρατικών, όπως εκφράστηκε από την υποψηφιότητα Σάντερς, έδωσε ελπίδες για μια πραγματική μεταρρύθμιση. Όμως, το πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ έχει πολλές δικλείδες ασφαλείας και δεν είναι τυχαίο ότι ο Σάντερς τέθηκε εκτός μάχης πολύ νωρίς στις προκριματικές του 2020, ενώ το 2016 είχε δώσει μάχη μέχρι το τέλος, με τη Χίλαρι Κλίντον να κερδίζει στο χρίσμα. Το οξύμωρο είναι ότι η ήττα του Σάντερς κρίθηκε σε σημαντικό βαθμό από τη «μαύρη ψήφο» στις πολιτείες του Νότου. Η πλειοψηφία των μαύρων είναι τόσο περιθωριοποιημένη, ώστε να μην συμμετέχει καθόλου στις εκλογές, ενώ ειδικά εντός των Δημοκρατικών έχει διαμορφωθεί ένα σκληρό κατεστημένο που εκφράζει τα συμφέροντα της ελίτ των Αφροαμερικανών, με τον Ομπάμα δημόσια να δηλώνει την αντίθεσή του στην «αριστερή στροφή», βοηθώντας έτσι καθοριστικά στην επικράτηση Μπάιντεν.
Ο Σάντερς είχε ως βασικό όχημα της εκστρατείας του τους Δημοκράτες Σοσιαλιστές (DSA), μια σοσιαλδημοκρατική οργάνωση που εντός της πολιτικής γεωγραφίας των ΗΠΑ κατατάσσεται στην Αριστερά. Παρά τη διατήρηση της αυτονομίας της, η DSA έχει ενταχθεί σχεδόν απόλυτα στο Δημοκρατικό Κόμμα μέσω των εκλογών σε κάθε επίπεδο. Μέσα σε λίγα χρόνια αύξησε τα μέλη της από λίγες χιλιάδες στις 70.000, καταφέρνοντας ουσιαστικά να συμπυκνώσει πολιτικά τα τρία μεγάλα κινήματα της προηγούμενης δεκαετίας: Το Occupy που εξέφρασε τη λευκή προοδευτική νεολαία, κυρίως των πανεπιστημίων, το «Fight for 15 dollars» που έδωσε μάχες κυρίως σε εργασιακούς χώρους Λατίνων και μεταναστών και το πρώτο κύμα του Black Lives Matter την περίοδο 2013-2016. Τα ενεργά μέλη της προέρχονται κυρίως από τα δύο πρώτα κινήματα και η επιρροή τους αποτυπώθηκε από τα ποσοστά του Σάντερς σε αυτές τις ηλικιακές και φυλετικές ομάδες. Αντίθετα, η συμμετοχή μαύρων είναι πολύ μικρότερη και η δεύτερη έκρηξη του BLM θα είναι στοίχημα για τη δυνατότητα της DSA να αυξήσει την επιρροή της στη μαύρη κοινότητα με στόχο την αλλαγή των συσχετισμών εντός των Δημοκρατικών.
Στην πράξη, παρά την ήττα του Σάντερς, η στρατηγική αυτής της πτέρυγας παραμένει η ίδια, θεωρώντας ότι μπορεί να πετύχει ό,τι κατάφερε το Tea Party στους Ρεπουμπλικάνους, με την ιδεολογική και πολιτική μετατόπισή τους προς την ακροδεξιά. Παρά το γεγονός ότι ακόμα και το μετριοπαθές πρόγραμμα του Σάντερς δεν χωρά στον σύγχρονο καπιταλισμό, η διαχρονική διαπάλη εντός της αμερικανικής Αριστεράς γύρω από το ερώτημα «μέσα ή έξω από τους Δημοκρατικούς» φαίνεται πως έχει κριθεί, λόγω της οργανωτικής επιτυχίας της DSA, περιθωριοποιώντας τις μικρότερες οργανώσεις της ριζοσπαστικής αριστεράς.
Είναι νωρίς για να κάνουμε λόγο για αλλαγή στον πολιτικό χάρτη, όμως η εμφάνιση του λαϊκού παράγοντα στο προσκήνιο δείχνει πως η ταξική σύγκρουση θα οξυνθεί
Το τροτσκιστικό ρεύμα βρίσκεται σε κατάσταση αποσάθρωσης μετά την αυτοδιάλυση της ISO και την διάσπαση της CWI, μην μπορώντας να αντέξει την πίεση από το ρεύμα Σάντερς-DSA. Το μαοϊκό ρεύμα διατηρεί την αυτοτέλειά του με μικρές οργανώσεις, προσπαθώντας να επικοινωνήσει με το παρελθόν των Μαύρων Πανθήρων που ιδεολογικά εμπνέονταν από τον μαοϊσμό. Ωστόσο, μια επανεμφάνισή τους περισσότερο κινείται σε επίπεδο συμβολισμών, όταν για την αμερικανική αριστερά η σύνδεση φυλετικού-ταξικού είναι ζητούμενο. Σημαντική επιρροή έχει το κίνημα των αποκαλούμενων Antifa, που ενοποιεί οργανώσεις βάσης της αυτονομίας και της άκρας αριστεράς. Η στοχοποίησή του από τον ίδιο τον Τραμπ έχει να κάνει με τις τακτικές αντιβίας, οι οποίες έχουν μαζική απήχηση, ειδικά στα πιο περιθωριοποιημένα στρώματα της μαύρης κοινότητας. Πάντως, το βασικό στοιχείο αυτής της εξέγερσης δεν είναι η βία, αλλά η μαζικότητα. Είναι νωρίς, σε κάθε περίπτωση, για να κάνουμε λόγο για αλλαγή στον πολιτικό χάρτη των ΗΠΑ, αλλά η εμφάνιση του λαϊκού παράγοντα στον δρόμο δείχνει πως η ταξική σύγκρουση θα οξυνθεί.