Κώστας Βουρεκάς
Κώστας Παπαγεωργίου
Το νομοσχέδιο που χαρακτηρίστηκε τερατούργημα από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις υποστηρίχθηκε από τον ΣΕΒ και τα λόμπι «πράσινης ανάπτυξης» και εξορύξεων. Σε πάνω από 110 άρθρα, δεν υπάρχει ούτε ένα που να ενισχύει την προστασία του περιβάλλοντος, η οποία αντιμετωπίζεται ως γραφειοκρατική αγκύλωση, ιδεοληψία και εμπόδιο στις ιδιωτικές επενδύσεις που πρέπει να παραμεριστεί.
Η ΝΔ ψήφισε τον νόμο – περιβαλλοντικό έγκλημα
Με 158 «ναι» από τους κυβερνητικούς βουλευτές ψηφίστηκε το νομοθετικό τερατούργημα της κυβέρνησης της ΝΔ για το περιβάλλον παρά την πανδημία και τη γενική κατακραυγή. Μαζικές συγκεντρώσεις πραγματοποιήθηκαν σε τουλάχιστον 15 πόλεις της χώρας, ζητώντας την απόσυρση του νομοσχεδίου. Περιβαλλοντικές οργανώσεις και κινήματα, συλλογικότητες, επιστημονικοί φορείς και πανεπιστημιακά ιδρύματα εξέφρασαν την αντίθεσή τους, ενώ μέχρι και ο Συνήγορος του Πολίτη και η Ένωση Διοικητικών Δικαστών τοποθετήθηκαν αρνητικά. Η συζήτηση στην ολομέλεια ήταν αποκαλυπτική για τις στοχεύσεις της κυβέρνησης.
Ο Κ. Μητσοτάκης τόνισε ότι «τα περιττά γραφειοκρατικά εμπόδια αίρονται» και επανέλαβε τον στόχο για «πλήρη απολιγνιτοποίηση» μέχρι το 2028. Στην ουσία, όμως, αποκάλυψε ότι πρόκειται για μια μεγάλης κλίμακας υπερ-ρύθμιση για τους επενδυτές και τις πράσινες μπίζνες του κεφαλαίου, με πλήθος μέτρων «χαλάρωσης» της περιβαλλοντικής προστασίας. Ο ΣΥΡΙΖΑ αποχώρησε από την ψηφοφορία, στεκόμενος υποκριτικά απέναντι στο κυβερνητικό του παρελθόν που περιλαμβάνει αδειοδοτήσεις σε περιοχές Νatura για έρευνες υδρογονανθράκων και ιδιωτικοποιήσεις στη διαχείριση των απορριμμάτων. Στο τελικό κείμενο δεν υπήρξαν μεγάλες αλλαγές. Οι πιο σημαντικές αφορούν την αφαίρεση της διάταξης που επέτρεπε ξενοδοχεία άνω των 100 κλινών σε Ψυρρή και Μεταξουργείο –αν και ο Κ. Χατζηδάκης υποστήριξε ότι θα επανακατατεθεί στο επόμενο νομοσχέδιο– και τη μείωση σε τρία από πέντε έτη της νομιμοποίησης των παράνομων σταθμών μεταφόρτωσης απορριμμάτων στην Αττική. Δύο αφαιρέθηκαν: Βριλησσίων (λόγω εσωκομματικών αντιδράσεων) και Πειραιά.
Νόμος η καταστροφή της φύσης
Το νομοσχέδιο με τίτλο «εκσυγχρονισμός περιβαλλοντικής νομοθεσίας», κατατέθηκε εσπευσμένα, υπό όρους που παραβιάζουν ακόμα και τις αρχές της τυπικής διαβούλευσης της αστικής δημοκρατίας. Αντιμετώπισε την αντίθεση του συνόλου των περιβαλλοντικών οργανώσεων, φορέων και συλλογικοτήτων, ακόμα και των μεγάλων περιβαλλοντικών ΜΚΟ, ενώ υποστηρίζεται από τον Σύνδεσμο Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών, τα λόμπι της «πράσινης ανάπτυξης» και των εξορύξεων. Το γεγονός αυτό δεν είναι καθόλου τυχαίο. Το νομοσχέδιο, σε ένα πιο γενικό επίπεδο ανάγνωσης, θα μπορούσαμε να πούμε ότι προωθεί συγκεκριμένους σχεδιασμούς και διέπεται από τη γενική λογική ότι η προστασία του περιβάλλοντος αποτελεί κάτι μεταξύ γραφειοκρατικής αγκύλωσης, ιδεοληψίας και προσκόμματος στην ανεμπόδιστη ανάπτυξη μέσω ιδιωτικών επενδύσεων.
Συνεπώς, δεν υπάρχει ούτε ένα άρθρο που να ενισχύει την περιβαλλοντική προστασία αλλά, αντίθετα, υπάρχουν δεκάδες διατάξεις μείωσης ή παράκαμψής της, στο πλαίσιο της προώθησης των επενδύσεων. Ο σχεδιασμός που προχωράει μέσω του νομοσχεδίου είναι οι μεγάλες επενδύσεις στον ενεργειακό τομέα και ειδικότερα στην αιολική ενέργεια και το φυσικό αέριο και η προώθηση μεγάλων «ολοκληρωμένων» επενδύσεων σε κλάδους όπως ο τουρισμός, με τη βοήθεια προνομιακών καθεστώτων χωροθέτησης. Με λίγα λόγια, σε ό,τι αφορά την περιβαλλοντική αδειοδότηση, το νομοσχέδιο επιβάλλει σύντομες έως ασφυκτικές προθεσμίες στις δημόσιες υπηρεσίες και ταυτόχρονα ιδιωτικοποιεί τη διαδικασία ελέγχου των περιβαλλοντικών μελετών, μέχρι την έκδοση της απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων των επενδύσεων, ενώ ταυτόχρονα επεκτείνει τη χρονική διάρκεια των συγκεκριμένων αδειοδοτήσεων. Επιταχύνει και αυτοματοποιεί το πρώτο στάδιο της αδειοδότησης των αιολικών πάρκων και εγκρίνει κατ’ αρχήν τη χωροθέτησή τους, χωρίς ουσιαστικό περιβαλλοντικό έλεγχο.
Δίνει περισσότερες δυνατότητες εγκατάστασης περιβαλλοντικά επιβαρυντικών δραστηριοτήτων στις περιοχές περιβαλλοντικής προστασίας και επιχειρεί την «τακτοποίηση» αυθαίρετων αλλαγών χρήσεων και οικοδόμησης στις περιοχές που προστατεύονται από τη δασική νομοθεσία. Από εκεί και πέρα, υπάρχουν δεκάδες διατάξεις που φωτογραφίζουν την επίλυση θεμάτων και τη διευκόλυνση συγκεκριμένων επενδυτικών και λοιπών δραστηριοτήτων, κατά κανόνα σε βάρος της περιβαλλοντικής και της πολεοδομικής προστασίας. Αναλυτικότερα, στο πεδίο της περιβαλλοντικής αδειοδότησης, το νομοσχέδιο επιδεινώνει ένα σύστημα το οποίο βασίζεται στις ρυθμίσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το οποίο έχει ήδη σοβαρές και δομικές αδυναμίες σε ό,τι αφορά την προστασία του περιβάλλοντος. Ίσως η βασικότερη από αυτές είναι ότι οι περιβαλλοντικές μελέτες που απαιτούνται για την αδειοδότηση μιας επένδυσης, χρηματοδοτούνται από τον ίδιο τον επενδυτή. Επομένως, το αντικείμενο της μελέτης δεν είναι η προστασία του περιβάλλοντος αυτή καθεαυτή αλλά η περιβαλλοντική αδειοδότηση της επένδυσης.
Κατά δεύτερον, η διαδικασία της λεγόμενης διαβούλευσης, είναι έτσι θεσμοθετημένη, ώστε να απέχει πολύ από μία διαδικασία ουσιαστικής και πραγματικής συμμετοχής της τοπικής και της ευρύτερης κοινωνίας στις αναπτυξιακές επιλογές που την αφορούν άμεσα και αποτελεί στην πραγματικότητα μια διαδικασία ενημέρωσης και δυνατότητας υποβολής αντιρρήσεων των φορέων της δημόσιας διοίκησης, των εκλεγμένων αρχών και κάποιων ειδικών. Οι τοπικές κοινωνίες συχνά καταλαβαίνουν τι θα συμβεί, στη φάση της εκκίνησης της κατασκευής των ήδη αδειοδοτημένων έργων.
Τέλος, υπάρχει ουσιαστική αδυναμία ελέγχου της τήρησης των περιβαλλοντικών όρων από την αρμόδια υπηρεσία των επιθεωρητών περιβάλλοντος. Το νομοσχέδιο, αντί να κινηθεί στην κατεύθυνση της επίλυσης των παραπάνω θεμάτων, απλά φροντίζει να επεκτείνει χρονικά τις περιβαλλοντικές άδειες των επενδύσεων και να περιορίσει τον χρόνο ελέγχου των περιβαλλοντικών μελετών από τις αρμόδιες δημόσιες υπηρεσίες. Επιπλέον, σαν να μην αρκούσε το γεγονός ότι οι επενδυτές χρηματοδοτούν οι ίδιοι τις περιβαλλοντικές μελέτες, τώρα θα χρηματοδοτούν απευθείας και τον ιδιωτικό έλεγχο αυτών των μελετών, μέχρι την έκδοση της περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Ενώ η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, η οποία μάλιστα ήδη εξελίσσεται σε κλιματική κρίση, ο τρόπος με των οποίο αναπτύσσονται –ειδικά η αιολική ενέργεια– ως επιδοτούμενο πεδίο ιδιωτικής κερδοφορίας σε δημόσια γη, προκαλεί σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα.
Βασικό θεσμικό εργαλείο για τη χωροθέτηση των αιολικών πάρκων στην Ελλάδα είναι το ειδικό χωροταξικό για τις ΑΠΕ, το οποίο σχεδιάστηκε με βασικό στόχο να διευκολύνει τους επενδυτές της «πράσινης ανάπτυξης» να προσημειώσουν τις θέσεις χωροθέτησης των επενδύσεών τους. Το χωροταξικό αυτό δεν προέβλεψε καθόλου ζώνες αποκλεισμού των αιολικών πάρκων σε επίπεδο χώρας, ούτε λ.χ. στις περιοχές του δικτύου Natura, ούτε στους βασικούς διαδρόμους των μεταναστευτικών πτηνών αλλά ούτε και τις επιπτώσεις, όταν εγκαθίστανται πολλά αιολικά πάρκα στην ίδια περιοχή, οι οποίες υπερβαίνουν το απλό άθροισμα των ξεχωριστών περιβαλλοντικών επιπτώσεων κάθε αιολικού πάρκου.
Το ειδικό χωροταξικό για τις ΑΠΕ είναι σήμερα σε διαδικασία αναθεώρησης. Παρομοίως, σε διαδικασία μελέτης είναι σήμερα και οι περισσότερες περιοχές του δικτύου Natura, μελέτες οι οποίες θα καταλήξουν σε καθορισμό ζωνών κλιμακούμενης προστασίας εντός τους, με συγκεκριμένες επιτρεπόμενες χρήσεις. Αντί το υπουργείο να περιμένει την ολοκλήρωση αυτών των απαραίτητων μελετών, οι οποίες τουλάχιστον θεωρητικά θα οδηγήσουν στην περιβαλλοντικά σωστή χωροθέτηση των αιολικών πάρκων, επιταχύνει το πρώτο στάδιο της αδειοδότησής τους, το οποίο, μάλιστα, το συνδέει με κάποια κατοχύρωση της χωροθέτησής τους.
Επιπλέον, καθώς η κυβέρνηση αντιλαμβάνεται τις μελέτες, οι οποίες θα οδηγήσουν σε καθορισμό συγκεκριμένων ζωνών περιβαλλοντικής προστασίας με συγκεκριμένες και περιορισμένες επιτρεπόμενες χρήσεις στις περιοχές του δικτύου Natura, ως κίνδυνο για τις επενδύσεις, σπεύδει να προσθέσει δυνατότητα ασύμβατων με την προστασία του περιβάλλοντος χρήσεων γης στις περιοχές αυτές — συμπεριλαμβανομένης και της χρήσης έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων.
Οι περιβαλλοντικές μελέτες για ένα έργο χρηματοδοτούνται από τους επενδυτές, γίνονται από ιδιώτες, θα ελέγχονται από ιδιώτες! Το αποτέλεσμα είναι δεδομένο…
Ένα ακόμα σημαντικό κεφάλαιο του νομοσχεδίου είναι αυτό που έχει να κάνει με τους δασικούς χάρτες και την «τακτοποίηση» ασύμβατων χρήσεων σε περιοχές που προστατεύονται από τη δασική νομοθεσία. Οι περιοχές αυτές περιλαμβάνουν δάση και χορτολιβαδικές εκτάσεις, φρυγανώδεις εκτάσεις που περικλείονται από δάση, τους ορεινούς όγκους σε υψόμετρο υψηλότερο από τα δάση, εκτάσεις που κηρύσσονται αναδασωτέες κ.ά. Οι περιοχές αυτές, επίσης, περιλαμβάνουν οποιαδήποτε περιοχή υπήρξε δάσος, με βάση τις πρώτες αεροφωτογραφίες της χώρας το 1945, και οποιαδήποτε περιοχή δασώθηκε στη συνέχεια. Οι εκτάσεις που προστατεύονται από τη δασική νομοθεσία δεν αποτυπώθηκαν ποτέ σε δασικούς χάρτες, με ευθύνη όλων των διαδοχικών κυβερνήσεων, οι οποίες ήθελαν να αποφύγουν τη σαφή αποτύπωση εκτεταμένων εξωαστικών περιοχών με αυστηρό καθεστώς προστασίας. Η τρέχουσα διαδικασία ανάρτησης δασικών χαρτών αποδεικνύει αυτό που όλοι γνώριζαν, ότι, δηλαδή, υπάρχει ένα πλήθος αυθαίρετων κτισμάτων σε περιοχές που προστατεύονται από την δασική νομοθεσία. Τα κτίσματα ανήκουν σε διάφορες κατηγορίες, πρόκειται ακόμα και για ολόκληρους οικισμούς, οι οποίοι όμως λόγω της συνταγματικής προστασίας δεν μπορούν να «τακτοποιηθούν». Το νομοσχέδιο στοχεύει στην «τακτοποίηση» των περισσότερων με τρόπο παρόμοιο με την γνωστή τακτοποίηση αυθαιρέτων, απλώς με πιο αυστηρούς όρους, βαρύτερα πρόστιμα και αντισταθμιστικά μέτρα, όπως δενδροφυτεύσεις σε άλλες περιοχές. Η «τακτοποίηση» αυτή, με τους όρους που πάει να γίνει, κινδυνεύει –σπάζοντας το ταμπού της συνταγματικής απαγόρευσης– να οδηγήσει σε μια νέα γενιά δασικών αυθαιρέτων.
Στα σκουπίδια ακόμα και οι νόμοι τους
Από το στόχαστρο της κυβέρνησης δεν λείπει η διαχείριση των απορριμμάτων. Θεσμοθετείται η κατάργηση, επί της ουσίας, των διαδικασιών μελέτης και έγκρισης του περιφερειακού σχεδιασμού από ενοχλητικές και χρονοβόρες γνωμοδοτήσεις, με παράκαμψη των περιφερειακών συμβουλίων και ανεξέλεγκτη υπερσυγκέντρωση κρίσιμων αρμοδιοτήτων στην κυβέρνηση. Αντίστοιχα, «για λόγους δημοσίου συμφέροντος», ο υπουργός μπορεί να αποφασίζει για «οποιοδήποτε πρόσφορο μέτρο για την επίλυση του προβλήματος, περιλαμβανομένης και της μεταφοράς των Αστικών Στερεών Αποβλήτων σε μία ή περισσότερες νομίμως λειτουργούσες εγκαταστάσεις διαχείρισης αποβλήτων», φωτογραφίζοντας έτσι το νέο έγκλημα του Γραμματικού, την επέκταση της Φυλής κ.α., ενώ δημιουργούνται ανώνυμες εταιρείες για τη διαχείριση στερεών αποβλήτων στα νησιά. Νομιμοποιείται σε 21 δήμους η παράνομη λειτουργία Σταθμών Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων (ΣΜΑ), σε χώρους ακόμα και εντός οικιστικού ιστού, χωρίς εγκεκριμένους περιβαλλοντικούς όρους, δημιουργώντας μόνιμες εστίες ρύπανσης. Πρόκειται, μάλιστα, για ρύθμιση που δεν πέρασε από δημόσια διαβούλευση, καθώς θα ξεσήκωνε αντιδράσεις. Τέλος, ανοίγοντας διάπλατα τις πόρτες για ιδιωτικοποίηση της καθαριότητας, δίνεται το δικαίωμα σε ιδιωτικές μη μεταφορικές εταιρείες που δεν έχουν τον απαραίτητο μηχανολογικό εξοπλισμό (απορριμματοφόρα, ανοιχτά φορτηγά κ.λπ.) να αναλαμβάνουν την αποκομιδή και μεταφορά απορριμμάτων, ογκωδών αντικειμένων κ.α., ενοικιάζοντας τα οχήματα των δήμων!
Η λεηλασία κλιμακώνεται παρά την πανδημία
Εν μέσω πανδημίας, νομοθέτησαν την καταστροφή της φύσης για χάρη των «επενδύσεων». Φαίνεται ότι δεν κατάλαβαν τίποτα από τον κορονοϊό. Για τον κόσμο της εργασίας, η επίθεση στο περιβάλλον δεν αποτελεί ακόμα ένα πρόβλημα, αλλά σχετίζεται άμεσα με την επιβίωσή του, με κάθε πτυχή της ζωής του. Tα αποτελέσματα της καταστροφικής τους ανάπτυξης χτυπούν άνισα και ταξικά, με τις συνέπειές να θίγουν τα φτωχότερα στρώματα. Τα δάκρυα της τωρινής κυβέρνησης –και όλων των προηγούμενων– είναι κροκοδείλια. Από τη μια δήθεν «ανησυχούν» για την κλιματική αλλαγή και από την άλλη προωθούν τις έρευνες για τις εξορύξεις πετρελαίου και φυσικού αερίου. Ιδιωτικοποιούν την ενέργεια και κόπτονται να διασφαλίσουν τα συμφέροντα των μονοπωλίων των υδρογονανθράκων ή τις πράσινες μπίζνες των βιομηχανικών ΑΠΕ.
Είναι σήμερα επιτακτική ανάγκη να αναδειχθεί η περιβαλλοντική διάσταση στις καθημερινές παρεμβάσεις των οργάνων του λαϊκού-εργατικού-οικολογικού κινήματος. Οριζόντιος συντονισμός και κοινές δράσεις των συλλογικοτήτων που πάλευαν και παλεύουν για την προστασία του περιβάλλοντος από τις Σκουριές μέχρι την Κρήτη και από τα Άγραφα μέχρι τα νησιά του Αιγαίου, την Ήπειρο, τη Μεσοχώρα, τον Βόλο, τη Φυλή και το Γραμματικό, ενάντια στις εξορύξεις, τις ΒΑΠΕ, τα μεγαφράγματα, τις χωματερές. Για να απαιτηθούν άμεσα μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος και της υγείας των πολιτών, να μπει φραγμός στην εκπομπή των αερίων του θερμοκηπίου και στην όξυνση της κλιματικής κρίσης, στην ασυδοσία των πολυεθνικών, να πληρώσουν οι καπιταλιστές για την καταστροφή που προκαλούν!
