Μια όχι και τόσο «έκτακτη περίσταση Ανάλυση: Γιώργος Τσαντίκος Ως συνέπεια της υγειονοµικής και οικονοµικής κρίσης που πλήττει τον διεθνή καπιταλισµό, αναπτύσσεται η δυναµική µιας διεθνούς διαταραχής σε επίπεδο διατροφής, καθώς µειώνεται ή διακόπτεται η παραγωγή, σπάνε οι εφοδιαστικές αλυσίδες και πολλά κράτη αποφασίζουν να κρατήσουν τα προϊόντα, αντί να τα εξάγουν. Βαθιές οι αιτίες της διατροφικής αρρυθµίας του σύγχρονου καπιταλισµού. Ζωτικά ερωτήµατα, ταξικές απαντήσεις Η πιθανότητα μιας διατροφικής κρίσης, που θα ακολουθήσει ως «παρελκόμενο» την υγειονομική κρίση αλλά και ως μια έτσι και αλλιώς μόνιμη απειλή για την ανθρωπότητα στα χρόνια του «ύστερου καπιταλισμού», είναι ορατή. Οι διάφορες διακυμάνσεις της δεν έχουνε να κάνουν μόνο με την περιπτωσιολογική αντιμετώπιση των αιτιών της πανδημίας, τις διάφορες «καραμπόλες» και αλυσιδωτές αντιδράσεις που τις γνωρίζουμε πλέον, είτε ως ελαφρυντικά των ευθυνών του συστήματος είτε ως την ταξικότατη επίδραση της πανδημικής έξαρσης στο λαό, αλλά με μια πραγματικότητα που υπήρχε και πριν την πανδημία: Η εποχή της αφθονίας εξαιρεί όλο και περισσότερους-ες, όχι απλά από μια επίπλαστη έστω ευημερία, αλλά από τα βασικά και στοιχειώδη απαιτούμενα για τη ζωή — ενίοτε, ούτε καν την επιβίωση… Η ταξικότητα των επιπτώσεων φαίνεται και στον τρόπο που αντιμετωπίζουν κυβερνήσεις σε ΗΠΑ και ΕΕ το θέμα. Στις ΗΠΑ, για τους επιτελικούς του Τραμπ το ζήτημα είναι «να μη γίνει η πανδημία αφορμή για την εξάπλωση του κράτους πρόνοιας», ενώ η ΕΕ ακολουθεί το μόνιμα αντιλαϊκό πολιτικό της πρόγραμμα, προκαλώντας αντιδράσεις ακόμα και στους φανατικούς θιασώτες της. Επειδή όμως η ιστορία είναι αμείλικτη και συνηθίζει να επιστρέφει συνεχώς με ερωτήματα που ρέπουν ενίοτε στην τραγική ειρωνεία, τώρα, πέντε χρόνια μετά το δημοψήφισμα που θα «έφερνε τον Αρμαγεδδώνα», αυτά επανέρχονται, σε πολύ διαφορετικές διαστάσεις βεβαίως: Ποιος θα παράγει και ποιος θα διανέμει τα τρόφιμα, ποια θα είναι η ποιότητά τους και βέβαια, ποιος θα (μπορεί να τα) αγοράζει, είναι μερικά από αυτά. Oι επιπτώσεις της πανδημίας είναι ταξικότατες. Τα πολλά επίπεδα της απειλής μιας διατροφικής κρίσης δεν διαμορφώνονται μόνο από τις σημερινές συνθήκες. Πριν από μόλις 12 χρόνια, το 2008, η διατροφική κρίση έγινε κάτι σαν «επεισόδιο πιλότος» της κρίσης του καπιταλισμού, με παράγοντες όπως η αλλαγή της ισορροπίας καλλιεργειών/βιοκαυσίμων και η κατακόρυφη αύξηση των τιμών στην αγορά. Πέρα όμως από τη μόνιμη κερδοσκοπική τάση του συστήματος σε βάρος του λαού και τις πραγματικές ή τεχνητές ελλείψεις που αμφισβητούν για ακόμα μια φορά τη δυνατότητα του καπιταλισμού να ικανοποιήσει ακόμα και τις βασικότερες ανάγκες, υπάρχει και η «γραμμή» που διαπερνάει τη νέα κρίση: Από την αρχή ως το τέλος τους, οι επιπτώσεις της πανδημίας είναι ταξικότατες. Τη στιγμή που οι φτωχοί πεθαίνουν ξανά αβοήθητοι στον δυτικό κόσμο, οι εκατέρωθεν του Ατλαντικού εξουσίες, σε ΗΠΑ και ΕΕ, αποφασίζουν με γνώμονα βασικά ή αποκλειστικά την τήρηση «δημοσιονομικών κανόνων», μοιάζοντας πολύ με την ορχήστρα του Τιτανικού μετά τη «συνάντηση» με το παγόβουνο. Το World Food Programme σε πρόσφατη έκθεσή του (30 Μαρτίου 2020), αναφέρει ότι πέρα από τα 900 εκατ. ανθρώπων που υφίστανται τις χρόνιες επιπτώσεις του υποσιτισμού ή χρειάζονται άμεση βοήθεια για να μην πεθάνουν από την πείνα, η υγειονομική κρίση μπορεί να οδηγήσει σε σιτιστική κρίση, αν δεν ληφθούν μέτρα. Ανάμεσα στα πέντε σημεία που επισημαίνει, βρίσκονται το σπάσιμο της αλυσίδας τροφοδοσίας, οι ελλείψεις και η αύξηση των τιμών. Οι ουρές αυτοκινήτων σε «τράπεζες τροφίμων» στις ΗΠΑ, περιγράφουν με ακρίβεια την εικόνα της εναπόθεσης των βασικότερων αρμοδιοτήτων και υποχρεώσεων στην «ελεημοσύνη του κεφαλαίου». Οι κυρίαρχες πολιτικές επιλογές πνίγουν τους λαούς και τους αφήνουν αβοήθητους στο έλεος κάθε έκτακτης περίστασης, που τείνει πια να γίνει μόνιμη. Η ευθύνη του καπιταλισμού δεν σταματάει στις επιπτώσεις, ξεκινά από τις γενεσιουργές αιτίες. Η Ίγκερ Άντερσεν, διευθύντρια του περιβαλλοντικού προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών, αναφέρει ότι «η συνεχιζόμενη καταστροφή από τις ανθρώπινες δραστηριότητες των οικοτόπων και της άγριας ζωής μάς έφερε στη δυσάρεστη και επισφαλή θέση να βρισκόμαστε πολύ κοντά σε ζώα και φυτά, τα οποία φιλοξενούν ασθένειες που εύκολα μπορούν να περάσουν στους ανθρώπους». Η εξάπλωση ενός ιού που προκαλεί πανδημία δεν έχει να κάνει μόνο με τα περιπτωσιολογικά και με τα συνομωσιολογικά ή και πραγματικά σενάρια αλλά και με το γεγονός ότι η θρασεία εξάπλωση της ανθρώπινης δραστηριότητας εις βάρος της φύσης, η όλο και πιο γειτνιάζουσα στην άγρια φύση αλυσίδα παραγωγής και ο ασύδοτος έλεγχος της τροφοδοσίας από τους αγροδιατροφικούς κολοσσούς, κάνουν πιο πιθανές τις «αστοχίες» που μπορούν να οδηγήσουν σε μια πανδημική κρίση και ακόμα πιθανότερες και σοβαρότερες, τις επιπτώσεις της. Παραγωγή µε βάση τις ανάγκες ▸ Στα χέρια των παραγωγών προς όφελος του λαού, σε ρήξη µε τα συµφέροντα τσιφλικάδων, καπιταλιστών και ΕΕ Η απαίτηση της μετάβασης από τις διαπιστώσεις και την ανάλυση στη δράση, μεγαλώνει όλο και περισσότερο, ειδικά όταν το θέμα είναι τόσο καίριο όπως η κάλυψη των διατροφικών αναγκών, πλήρως και με ποιότητα. Το «μαζί τα φάγαμε», που γίνεται στις μέρες μας «θα γίνετε 300 κιλά», όταν ακούγεται από κυβερνητικά στόματα, αποσκοπεί στη διαρκή μετατόπιση της ευθύνης στους πολίτες. Η απουσία τροφίμων και ειδών, έγινε επίσης μέσο προπαγάνδας κατά το δημοψήφισμα του 2015 και όχι μόνο από την τότε αντιπολίτευση. Επτά γεωπόνοι από την Ήπειρο έχουν υπογράψει ένα κείμενο προτάσεων για την ανάγκη και τον τρόπο κάλυψης των διατροφικών αναγκών (ολόκληρο στην ιστοσελίδα), αλλά και τους λόγους που εξαρθρώνουν την παραγωγική διαδικασία και οδηγούν τους ίδιους τους παραγωγούς στη φτώχια. Η πολιτική της ΕΕ, στις διάφορες εκδοχές της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, έχει ήδη αποτελέσματα και στην Ελλάδα: Συγκέντρωση γης σε λίγους, εκποίηση συνεταιριστικών επιχειρήσεων, διάλυση συνεταιριστικών και συνδικαλιστικών οργάνων, ερήμωση της γης και μείωση του γεωργικού πληθυσμού. Στο κείμενό τους αναφέρουν μεταξύ άλλων ότι έχει διαμορφωθεί ένα νέο επιτελικό στρώμα συνεταιριστικής γραφειοκρατίας στην ύπαιθρο και ότι, τη θέση της διαλυμένης ΑΤΕ, έχει πάρει το τραπεζικό κεφάλαιο που διαφημίζει «επενδυτικά πακέτα». Οι γεωπόνοι τονίζουν ότι «η δυνατότητα αυτονομίας στην παραγωγή τροφίμων αποτελεί αναγκαίο παράγοντα όχι μόνο για τη διατροφή του λαού αλλά και για την ελευθερία του. Η πλήρης καπιταλιστικοποίηση της αγροτικής παραγωγής πέρασε με τον ιδεολογικό μανδύα του “δεν παράγουμε τίποτα”, κάτι σαν “το μαζί τα φάγαμε” ή τη λογική της “ατομικής ευθύνης” για τη διάδοση του κορονοϊού». Υπάρχει όμως η δυνατότητα κάλυψης των αναγκών; Σύμφωνα με έρευνα της ΠΑΣΕΓΕΣ, λίγο πριν διαλυθεί και αυτή, μπορεί να καλυφθεί ένα ποσοστό κοντά στο 94% των αναγκών σε αγροτικά προϊόντα του λαού της χώρας. Τα τελευταία 20 χρόνια, η αγροτική παραγωγή της Ελλάδας έχει αλλάξει άρδην. «Η παραγωγή και η διαχείριση των αγροτοκτηνοτροφικών προϊόντων ελέγχεται από μια χούφτα καπιταλιστών στην Ελλάδα και από αγροτοδιατροφικούς κολοσσούς σε παγκόσμιο επίπεδο που διαπλέκονται μεταξύ τους», αναφέρουν οι γεωπόνοι και συμπληρώνουν ότι «στην Ελλάδα τα τελευταία 20 χρόνια έχει διαμορφωθεί πιο έντονα στον αγροτοδιατροφικό τομέα το μπλοκ που ισχυροποιείται-κερδίζει και αποτελείται από: το αγροτοδιατροφικό κεφάλαιο, το οποίο αποτελεί μια από τις ναυαρχίδες του ελληνικού κεφαλαίου, των ντόπιων καπιταλιστών με τα καταστήματα εμπορίας τροφίμων, το κύκλωμα μεγαλέμπορων- βιομηχάνων (ζωοτροφών, λιπασμάτων, φαρμάκων), τους μεγαλοαγροτοκτηνοτρόφους, τη νέα “συνεταιριστική” γραφειοκρατία αλλά και όλο το πολιτικό και επιστημονικό προσωπικό που τους στηρίζει». Ως απάντηση σε όλη αυτή την κατάσταση, η Αγροτοδιατροφική Επιτροπή της ΑΝΤΑΡΣΥΑ καταθέτει 12 στόχους πάλης για το «τώρα» και το «μετά»: 1 Άμεση κάλυψη του χαμένου εισοδήματος των φτωχών και μεσαίων αγροτοκτηνοτρόφων και αυτοαπασχολούμενων που πλήττονται από την πανδημία και όχι των μεγαλοαγροτών, βιομηχάνων και τυποποιητών. Απαγόρευση των απολύσεων σε όλες τις βιομηχανίες και εταιρείες του αγροτοδιατροφικού κλάδου-συλλογικές συμβάσεις εργασίας παντού για όλους τους εργαζόμενους. 2 Κατώτερες εγγυημένες τιμές που να καλύπτουν το κόστος παραγωγής και να εξασφαλίζουν ικανοποιητικό εισόδημα στους αγροτοκτηνοτρόφους με χτύπημα της αισχροκέρδειας βιομηχάνων, μεγαλεμπόρων και σούπερ μάρκετ. 3 Κατάργηση ΦΠΑ σε καλλιεργητικά εφόδια, τρόφιμα και φάρμακα. Κάλυψη από το κράτος ασφαλιστικών εισφορών σε ΕΦΚΑ και ΕΛΓΑ. Άτοκα μακροπρόθεσμα δάνεια σε φτωχομεσαίους αγρότες και στα καταστήματα αγροτοκτηνοτρογικών εφοδίων που έχουν πληγεί. Κίνητρα για την εγκατάσταση στην ύπαιθρο. Κατάργηση του «μητρώου αγροτών». 4 Αφορολόγητο πετρέλαιο, ριζική μείωση του αγροτικού ηλεκτρικού ρεύματος, καμιά διακοπή σε αγροτικές και κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις. Όχι στην εμπορευματοποίηση του νερού. 5 Αυστηρός έλεγχος ποιότητας τροφίμων. Όχι στα νοθευμένα τρόφιμα και τα μεταλλαγμένα προϊόντα. Άμεση χρηματοδότηση μέτρων περιβαλλοντικής προστασίας. 6 Όχι στα μέτρα περιορισμού ή κατάργησης των λαϊκών αγορών από κυβέρνηση, δήμους και περιφέρειες. Ουσιαστική στήριξη των συνεταιρισμών της φτωχομεσαίας αγροτιάς. 7 Απαγόρευση εισαγωγής αμνοεριφίων για το Πάσχα και μέτρα προστασίας της ντόπιας παραγωγής. 8 Πλήρη δημόσια ασφάλιση της παραγωγής. Άμεση καταβολή των αποζημιώσεων για τις πρόσφατες καταστροφές (πάγο, πλημμύρες) αλλά και των αποζημιώσεων του 2019
Η ΑΝΤΑΡΣΥΑ προβάλλει 12 στόχους πάλης για την ενίσχυση των μικρομεσαίων παραγωγών, για φτηνά ποιοτικά τρόφιμα για τον λαό
9 Να ξαναδοθούν τα δώρα Χριστουγέννων-Πάσχα και το επίδομα άδειας στους συνταξιούχους με αύξηση της αγροτικής σύνταξης. 10 Ταμείο ανεργίας χωρίς όρους και προϋποθέσεις για τους εργάτες γης των καλλιεργειών που έχουν πληγεί μέχρι την επόμενη καλλιεργητική περίοδο. 11 Δωρεάν μέτρα προφύλαξης και απολυμάνσεις για όλους. Ενίσχυση με προσωπικό και εξοπλισμό των κέντρων υγείας και των νοσοκομείων. Δωρεάν μαζικά τεστ για τον κορονοϊό. 12 Όχι στις περικοπές των επιδοτήσεων και τους περιορισμούς της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής της ΕΕ για το 2014-2020. Ανατροπή της ΚΑΠ. Ακρίβεια στις πόλεις, πλήγµα στην κτηνοτροφία Η χρονική σύµπτωση της κρίσης µε τις µέρες του Πάσχα, οι οποίες είναι κρίσιµες για τους αγροκτηνοτρόφους, επιβάλλει εξαιρετικά χαµηλές τιµές για αυτούς στα αµνοερίφια, ενώ την ίδια στιγµή πρακτικά οι ίδιοι εξαιρούνται από τα µέτρα στήριξης. Ο Σύνδεσµος Ελλήνων Κτηνοτρόφων αναφέρει ότι οι τιµές είναι 40-50% κάτω από τις περσινές. Ταυτόχρονα, άλλα «ευαίσθητα» προϊόντα, γνωρίζουν αλµατώδεις ανατιµήσεις. Μετά το φιάσκο των µασκών και των αντισηπτικών –αλλά και των… ιντερνετικών καµερών– των οποίων οι τιµές αυξήθηκαν µέχρι και 500% µέσα σε 15 µέρες, ακολουθούν τα οπωροκηπευτικά: δηµοσιεύµατα που επικαλούνται στοιχεία από την κεντρική λαχαναγορά στην Αθήνα, αναφέρουν ότι οι τιµές έχουν αυξηθεί έως και 200% σε οπωροκηπευτικά, ρύζι, ενώ παρατηρούνται και κάποιες ελλείψεις σε εισαγόµενα προϊόντα, από χώρες που έχουν πληγεί πολύ από την πανδηµία κ.ο.κ. Πέρα από τις διακυµάνσεις στις τιµές όµως, που είναι και εποχικές αλλά και το επίκαιρο «ρεπορτάζ αγοράς» για το τραπέζι του Πάσχα, υπάρχει και το άµεσο µέλλον. Όσο οι εξαγωγές παραµένουν «παγωµένες» και τα προϊόντα πετιούνται, όπως πχ στη θερµοκηπιακή παραγωγή στην Κρήτη, αυξάνεται η πιθανότητα να παρουσιαστούν ελλείψεις στο προσεχές µέλλον, για προϊόντα που αυτή τη στιγµή είναι σε επάρκεια. Στις συνθήκες αυτές το ερώτηµα «ποιος θα µπορεί να αγοράσει» προβάλλει όλο και πιο επιτακτικό, καθώς ακόµα και τα, πενιχρά στην ουσία, κυβερνητικά µέτρα, ακόµα δεν έχουν εφαρµοστεί, ούτε καν για τους εργαζόµενους των επιχειρήσεων που έχουν κλείσει αναγκαστικά. Ούτε λόγος φυσικά για τους απλήρωτους, τους ανέργους, ακόµα και τους ανθρώπους που συνεχίζουν να εργάζονται σε επικίνδυνες συνθήκες, κακοπληρωµένοι.
