Γιώργος Παπαγκίκας
Εντυπωσιακό αυθαίρετο στην «καρδιά» της πόλης
Η μνημειώδης αδιαφάνεια και η προβληματική αρχιτεκτονική μορφή του έργου υπηρετούν μια αντιδραστική πολιτική στόχευση
Η νέα μορφή της πλατείας Ομονοίας παρουσιάζεται ως ένα μεγάλο success story της δημαρχίας Μπακογιάννη και πολύς λόγος γίνεται για αυτήν. Εντούτοις, λίγοι αναφέρουν ότι πρόκειται ουσιαστικά για ένα εντυπωσιακό αυθαίρετο. Η άδεια εργασιών που υπάρχει αφορά απλή συντήρηση του προϋπάρχοντος σχεδίου. Οι διαδικασίες για επιλογή και υλοποίηση νέου σχεδιασμού θα προϋπέθεταν αρχιτεκτονικό διαγωνισμό, καθώς και μια σειρά πολεοδομικών έλεγχων και εγκρίσεων, καμία από τις οποίες δεν υπάρχει.
Η νέα μελέτη και η κατασκευή αποτελούν ιδιωτικές χορηγίες, με κύρια συμμετοχή των ιδιοκτητών προσκείμενων ξενοδοχείων. Ουσιαστικά η δημοτική αρχή περιορίζεται σε ρόλο διευκόλυνσης, επικοινωνιακής υποστήριξης και ακύρωσης κάθε νόμιμης διαδικασίας, ενώ οι κάτοικοι της πόλης, αλλά και οι υπόλοιποι εκλεγμένοι εκπρόσωποί τους δημοτικοί σύμβουλοι, κρατούνται στην άγνοια. Ταυτόχρονα, οι αρμόδιες υπηρεσίες δήμου και πολεοδομίας απαξιώνονται και καταργούνται.
Με αυτή τη μέθοδο εγκαινιάζεται ένα νέο στάδιο στην ιδιωτικοποίηση του τρόπου παραγωγής της πόλης. Δυστυχώς, ανέκαθεν οι κάτοικοι και χρήστες της ελάχιστα είχαν λόγο στο πώς αυτή σχεδιάζεται. Η συγκεκριμένη περίπτωση αφαιρεί και τη δυνατότητά της επίγνωσης των μελλοντικών τους δημόσιων χώρων.
Στη νέα διαμόρφωση, ένα σιντριβάνι διαμέτρου 30 μέτρων, πλαισιωμένο με μια «υγειονομική ζώνη» γρασιδιού, αντικαθιστά τους ανοιχτούς χώρους διέλευσης αλλά και παραμονής, ακυρώνοντας τη λειτουργία και την έννοια της πλατείας, μετατρέποντάς τη σε ένα απλό αντικείμενο-εικόνα. Υπάρχει έτσι και μια άμεση ιδιωτικοποίηση του ίδιου του δημόσιου χώρου. Ένας κεντρικός ζωντανός χώρος της πόλης, προηγουμένως ελλιπώς κατασκευασμένος και υποβαθμισμένος, μετατρέπεται σε απονεκρωμένο θέαμα-διακοσμητικό ντεκόρ της τουριστικής βιομηχανίας. Παράλληλα δεν υπάρχει καμία δέσμευση για τη μη επιστροφή των κατασκευών περίκλειστων τραπεζοκαθισμάτων των πέριξ καταστημάτων.
Η μνημειώδης αδιαφάνεια και η προβληματική αρχιτεκτονική μορφή υπηρετούν μια αντιδραστική πολιτική στόχευση. Η άρρητη επιδίωξη είναι ο νέος σχεδιασμός να λειτουργήσει για την εκδίωξη των θαμώνων και χρηστών του σημείου, κυρίως των φτωχών και των μεταναστών που «χαλάνε» την εικόνα του χώρου-τουριστικού εμπορεύματος. Από την άλλη, υπαρκτά προβλήματα όπως η φτώχεια, η εγκληματικότητα και η τοξικοεξάρτηση, εμφανή και στους χώρους της Ομόνοιας, σε καμία περίπτωση δεν μειώνονται, αντίθετα απλά ανακατανέμονται στην πόλη. Υπάρχει όμως και επιδείνωσή τους, καθότι η εκδίωξη δεν είναι παρά ένα κατασταλτικό μέτρο που δυσχεραίνει την κατάσταση όσων την υφίστανται, ενώ παράλληλα πρόκειται για μια επιχείρηση απόκρυψης του προβλήματος που κάνει την πραγματική αντιμετώπιση όλο και πιο μακρινή. Σε αυτή τη συντηρητική συνθήκη προστίθεται και η πρωτοφανής άρνηση της νέας δημοτικής αρχής για παραχώρηση του συγκεκριμένου χώρου για αντιρατσιστική-αντιφασιστική συγκέντρωση στις 21/3.
Θα πρέπει τέλος να αναφέρουμε ότι πρόκειται για άλλο ένα έργο βιτρίνας για την ενίσχυση της «πόλης-εμπόρευμα θεάματος». Περισσότερα έργα μικρότερης κλίμακας, σε χώρους κατοικίας και λαϊκές γειτονιές, θα μπορούσαν να λειτουργήσουν πολύ πιο βελτιωτικά για τη ζωή και την καθημερινότητα πολύ περισσότερων κατοίκων και εργαζόμενων. Παράλληλα, αξίζει να σημειώσουμε ότι ένα σιντριβάνι, ιδίως αυτής της κλίμακας, αποτελεί μια από τις πιο ενεργοβόρες αλλά και κοστοβόρες από πλευράς λειτουργίας και συντήρησης σχεδιαστικές επιλογές.
Η αρχιτεκτονική έχει πολιτικό ρόλο και αποτελεί τμήμα πολιτικών σχεδίων. Βεβαίως διαθέτει περιορισμένες δυνατότητες απέναντι σε κοινωνικά προβλήματα σαν αυτά που προσπαθεί να αποκρύψει ο νέος σχεδιασμός της πλατείας Ομονοίας. Ενάντια τους μπορεί να σταθεί αποτελεσματικά μόνο ένας αγώνας που βάζει στο στόχαστρο και το οικονομικό και πολιτικό σύστημα που τα γεννά. Αναπόσπαστο κομμάτι ενός τέτοιου αγώνα θα πρέπει να είναι η διεκδίκηση του δικαιώματος στην πόλη, δηλαδή όχι μόνο μιας αξιοβίωτης μορφής της, αλλά και του λόγου στο πώς αυτή δημιουργείται και αναπαράγεται. Ένα πραγματικά προοδευτικό αρχιτεκτονικό όραμα θα γεννηθεί από τέτοιους αγώνες και θα λειτουργεί στην υπηρεσία τους.
ΚΑΤΩ
ΕΞΟΡΥΞΕΙΣ Κώστας Παπαγεωργίου
Πανελλαδική πορεία το Σάββατο 28 Μαρτίου στην Αθήνα
Μπλόκο στην καταστροφή του περιβάλλοντος και τη λεηλασία των τοπικών κοινωνιών
Την ώρα που η πολεμική προετοιμασία, οι ιμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί για τις ΑΟΖ και η άθλια αντιμεταναστευτική-ρατσιστική πολιτική της κυβέρνησης απέναντι στους πρόσφυγες βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη, με ασυνήθιστα γρήγορους ρυθμούς ολοκληρώνεται η παραχώρηση για έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων (πετρελαίου και φυσικού αερίου) του 1/3 περίπου της ηπειρωτικής και θαλάσσιας επικράτειας της χώρας.
Κυβερνήσεις και πολυεθνικές του πετρελαίου, στο όνομα της δήθεν «ανάπτυξης», εκβιάζουν τις τοπικές κοινωνίες για να αποσπάσουν τη συναίνεσή τους. Ξέρουν καλά πως τα σχέδιά τους φέρνουν μόνο υποβάθμιση της δημόσιας υγείας, διάλυση της τοπικής οικονομίας, ανεξέλεγκτη ρύπανση του περιβάλλοντος αλλά και καταστολή για όσους εναντιώνονται.
Τα κινήματα σε όλη την χώρα και οι συλλογικότητες που ξεπηδούν δίνουν τα τελευταία χρόνια σημαντικές μάχες για τη γη και την ελευθερία. Από τις επιτροπές ενάντια στις εξορύξεις υδρογονανθράκων μέχρι τα κινήματα ενάντια στα φαραωνικά δίκτυα παραγωγής αιολικής ενέργειας μπορεί σήμερα να συγκροτηθεί ένα πανελλαδικό ρεύμα μαχητικής διεκδίκησης για την προστασία της φύσης απέναντι στη λογική του κέρδους. Να πούμε «όχι» σε μια νέα εποχή της οικονομίας των ορυκτών καυσίμων άνθρακα, τη στιγμή που ο πλανήτης βουλιάζει με την κλιματική αλλαγή και την περιβαλλοντική καταστροφή.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Πανελλαδικός Συντονισμός Πρωτοβουλιών ενάντια στις εξορύξεις υδρογονανθράκων διοργανώνει πανελλαδική πορεία το Σάββατο 28 Μαρτίου, στις 6 μ.μ., από τα Προπύλαια με τη συμμετοχή πρωτοβουλιών απ’ όλη την Ελλάδα.
Οι δυνάμεις του ΝΑΡ, η αντικαπιταλιστική πτέρυγα των περιφερειακών και δημοτικών κινήσεων, οι μαχητικές δυνάμεις του εργατικού και λαϊκού κινήματος εκφράζουν τη στήριξή τους στο κίνημα ενάντια στις εξορύξεις υδρογονανθράκων με κριτήριο τις ανάγκες της κοινωνικής πλειοψηφίας και του δικαιώματός της σε μια αξιοβίωτη ζωή, σε ένα προστατευμένο περιβάλλον, μέσα από την αμφισβήτηση του καταναλωτισμού, του ενεργοβόρου καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και της κατοχής των πηγών ενέργειας από το κεφάλαιο. Για ίση πρόσβαση στην ενέργεια, ενάντια στη γενικευμένη ενεργειακή φτώχεια και στην ασυλλόγιστη κατανάλωση των σκουπιδιών της καπιταλιστικής αγοράς.