Δημήτρης Σταμούλης
Καθώς το 3ο μνημόνιο επιβάλλει τόσο τον περιορισμό του μεριδίου της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού (ΔΕΗ) στη λιανική, όσο και της ισχύος της στο Σύστημα σε 50% μέχρι το 2020, επί ποινή 5% ως 10% του ετήσιου τζίρου της, είναι φανερό ότι η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ προτίθεται να ολοκληρώσει τον κύκλο της «απελευθέρωσης», που ξεκίνησε πριν 15 χρόνια, με διάλυση της ΔΕΗ και μετατροπή της ηλεκτρικής ενέργειας από κοινωνικό αγαθό σε είδος πολυτελείας.
Με το νέο διαγωνισμό επιχειρείται το ξεπούλημα των λιγνιτικών μονάδων σε Μελίτη και Μεγαλόπολη, με συμμετοχή έξι επιχειρηματικών σχημάτων (Μυτιληναίος, Κοπελούζος, Βιοχάλκο, ΓΕΚ-ΤΕΡΝΑ, τσέχικες και κινέζικες εταιρείες). Για να έχουμε μια εικόνα της απόλυτης απαξίωσης της δημόσιας περιουσίας, και του πενιχρού τιμήματος που προσφέρουν οι ιδιώτες, να θυμίσουμε ότι η Μυτιληναίος στον πρώτο διαγωνισμό είχε προσφέρει μόλις 25 εκατ. ευρώ για τη Μελίτη, όταν η κατασκευή της είχε κοστίσει 570 εκατ. Οι λεγόμενοι επενδυτές έχουν πέσει σαν τα κοράκια στη δημόσια περιουσία. «Οι ιδιώτες επιχειρηματίες δεν επενδύουν κεφάλαια για πανάκριβες μονάδες παραγωγής, όπως οι λιγνιτικές ή τα υδροηλεκτρικά, παρά μόνο για μονάδες με φυσικό αέριο που επιβιώνουν μέσω των μηχανισμών της αγοράς ενέργειας που έχουν στηθεί κατά τέτοιον τρόπο για να απομυζούν τη ΔΕΗ και να κερδίζουν οι ιδιώτες», λέει στο Πριν η Γιώτα Σταθά, μέλος του ΔΣ του Συλλόγου Διπλωματούχων Μηχανικών Ομίλου ΔΕΗ. Και μετά τα λιγνιτικά, έπονται τα υδροηλεκτρικά, καθώς όπως εξηγεί, «έτσι θα μπορούν να ρυθμίζουν την τιμή της αγοράς με μοναδικό σκοπό τους, το κέρδος».
Ίσως υποσυνείδητα ο λαός αντιλαμβάνεται τις επιδιώξεις όλων αυτών των κυρίων… Ενέργκα. Γι’ αυτό, παρά την σκανδαλώδη πολιτική αβανταρίσματος των ιδιωτών πάροχων, μέχρι το Γενάρη, η ΔΕΗ έχει απολέσει μόλις το 5,2% των ρολογιών της, κατέχοντας και στην προμήθεια το 80,42%.
Λεηλασία της ΔΕΗ και των καταναλωτών…
Διακαής πόθος των πιο μεγάλων εγχώριων -αλλά και πολλών διεθνών- καπιταλιστικών ομίλων που δραστηριοποιούνται στον κρίσιμο τομέα της ενέργειας ήταν και είναι η λεηλασία της ΔΕΗ, της επιχείρησης που χτίστηκε εδώ και 7 περίπου δεκαετίες ουσιαστικά από τον ελληνικό λαό. Το σπάσιμο της ΔΕΗ, σε ΔΕΔΔΗΕ (Διαχειριστής Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας) και ΑΔΜΗΕ (Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας), η μετοχοποίηση και το σταδιακό ξεπούλημα σε ιδιώτες, οι διάφοροι μηχανισμοί που επιβλήθηκαν στην αγορά και τώρα η ιδιωτικοποίηση των λιγνιτικών, ουσιαστικά στόχο έχουν να δώσουν όλο και μεγαλύτερα μερίδια της ενεργειακής «πίτας» στο ιδιωτικό κεφάλαιο.
Σε ποια κατάσταση βρίσκεται ωστόσο σήμερα η ΔΕΗ, η εγχώρια αγορά ενέργειας, αλλά και τα νοικοκυριά που την καταναλώνουν; Η οικονομική κατάστασή της βρίσκεται σε οριακή κατάσταση, και για το 2018 εκτιμάται ότι θα έχει διεύρυνση ζημιών. Γι’ αυτό άλλωστε μειώθηκε η έκπτωση συνέπειας από 15% σε 10% και έχουν αρχίσει ήδη στη ΔΕΗ και μιλούν για νέα αύξηση τιμολογίων! Κι όλα αυτά, όταν τα τελευταία 8 μνημονιακά χρόνια η ΔΕΗ εξοικονόμησε από μειώσεις μισθών και εθελούσιες απολύσεις περίπου 5,5 δισ. ευρώ!
Ας δούμε όμως τους βασικούς μύθους με τους οποίους περιβάλλουν την αναγκαιότητα της «απελευθερωμένης αγοράς ενέργειας» οι κυβερνώντες και οι πάσης φύσης θιασώτες της.
Μύθος πρώτος, ότι «δεν έχει προχωρήσει η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας». Η αγορά ενέργειας στη χώρα μας είναι πλήρως απελευθερωμένη εδώ και χρόνια. Σε ό,τι αφορά στην παραγωγή, τα 6,919 MW, δηλαδή το 42% της συνολικής καθαρής ισχύος στο διασυνδεδεμένο σύστημα, ανήκει σε ιδιώτες, ενώ στη ΔΕΗ ανήκει το 58%, δηλαδή 9,846 MW. Όσον αφορά στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), το 99% της εγκατεστημένης ισχύος ανήκει σε ιδιώτες, οι οποίοι μόνο από το τέλος ΑΠΕ (βλ. ΕΤΜΕΑΡ), πήραν από τις τσέπες των καταναλωτών το 2013-2018 πάνω από 5 δισ. ευρώ.
Μέσω του Μηχανισμού Ανάκτησης Μεταβλητού Κόστους (ΜΑΜΚ), η ΔΕΗ έδωσε στους ιδιώτες, από το 2011 έως το 2014 που καταργήθηκε, 812 εκατ. ευρώ και μέσω των Αποδεικτικών Διαθεσιμότητας Ισχύος (ΑΔΙ) που εφαρμόστηκαν το 2005-2014, άλλα 392 εκατ. ευρώ.
Ο Μεταβατικός Μηχανισμός Αποζημίωσης Ευελιξίας (ΜΜΑΕ) που ίσχυσε για 12 μήνες (έναρξη: Μάιος 2016), ζημίωσε με άλλα 122 εκατ. ευρώ την ΔΕΗ. Ουσιαστικά, αυτοί οι μηχανισμοί-απότοκοι της «απελευθέρωσης» της αγοράς ενέργειας, κατάφεραν η ΔΕΗ να επιδοτήσει με εκατ. ευρώ τις μονάδες των ιδιωτών, χωρίς αυτοί να αναλάβουν το παραμικρό ρίσκο!
Και φτάνουμε στο σκάνδαλο των ΝΟΜΕ, με στόχο η ΔΕΗ να χάσει μερίδια στην αγορά και να περιοριστεί στο 50%, και που ως σήμερα της έχουν κοστίσει 310 εκατ. ευρώ. Μάλιστα για το 2019 θα αντιστοιχούν στο 115% της παραγωγής της ΔΕΗ η οποία θα πρέπει να εξασφαλίσει επιπλέον ενέργεια από την αγορά για να καλύψει τις δημοπρατούμενες ποσότητες και θα επωμισθεί αυτή το επιπλέον κόστος.
Τα ΝΟΜΕ (οικονομικά προϊόντα ενέργειας) είναι ένας ακόμα μηχανισμός που επιβάλλει στη ΔΕΗ να πουλάει σε φθηνότερη τιμή απ’ αυτήν που μπορούν να αγοράσουν οι ιδιώτες από τη χονδρεμπορική αγορά. Εδώ, σκανδαλωδώς, η ΔΕΗ πουλάει ενέργεια χωρίς να εισπράττει απόδοση, αποσβέσεις και χρηματοοικονομικό κόστος! Το ευτράπελο είναι ότι από το 2016, επιτράπηκε στους ιδιώτες προμηθευτές να… εξάγουν τη φθηνή ενέργεια, αντί να την πουλάνε στο εσωτερικό προκειμένου να αυξήσουν τα μερίδιά τους έναντι της ΔΕΗ, λόγος για τον οποίο υποτίθεται καθιερώθηκαν τα ΝΟΜΕ!
Μύθος δεύτερος, ότι υπάρχει ανάλογη θετική εμπειρία από την Ευρώπη. Όπως μας εξήγησε η Γ. Σταθά, «η εμπειρία της απελευθέρωσης της αγοράς της ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη απέδειξε ότι ο “ανταγωνισμός” τους είναι κυριαρχία λίγων κολοσσών της ενέργειας με ολιγοπωλιακό καθεστώς». Στην Ευρώπη μετά από 15 και πλέον χρόνια απελευθέρωσης-απορρύθμισης της αγοράς, μόνον ο λεγόμενος όμιλος Magritte (RWE, E.ON, GDF Suez, ΕNEL ENI, Gas Natural, Vattenfall) κατέχει πλέον του 50% της συνολικής ευρωπαϊκής παραγωγής. Η ολιγοπωλιακή αγορά έχει εκτοξεύσει τα τιμολόγια στην ΕΕ, ενώ ταυτόχρονα έχει επιδεινωθεί οι υπηρεσίες καθώς και η αξιοπιστία των δικτύων.
Μύθος τρίτος, ότι ο ανταγωνισμός θα φέρει μείωση τιμολογίων και ανακούφιση των καταναλωτών. Εδώ τα στοιχεία μιλούν από μόνα τους. Τα χρέη στη ΔΕΗ έχουν φτάσει σε δυσθεώρητα ύψη. Από 531,7 εκατ. ευρώ σε όλα τα επίπεδα τάσης στις 31/2/2010 σήμερα έφτασαν στα 2,536 δισ. ευρώ, χωρίς δημοτικά τέλη και όσους είναι σε διακανονισμό. Αν προσθέσει κανείς και αυτά τα ποσά, τα χρέη είναι πάνω από 3 δισ. ευρώ! Την τελευταία δεκαετία καταγράφεται αύξηση των τιμολογίων ηλεκτρισμού περίπου 157% σε απόλυτες τιμές. Σε ό,τι αφορά τους οικιακούς καταναλωτές, η Eurostat δείχνει ότι το πρώτο εξάμηνο του 2018 σε σχέση με το προηγούμενο εξάμηνο για την κατηγορία των οικιακών καταναλώσεων από 1.000 έως 2.500 κιλοβατώρες η τελική τιμή ανέβηκε στο 0,1914 ευρώ/ κιλοβατώρα από 0,1660 ευρώ. Από τις συνολικά 7,1 εκατ. συνδέσεις, οι 2,3 εκατ. έχουν κάποια οφειλή στη ΔΕΗ.
Οι ιδιώτες αγοράζουν πάμφθηνη ενέργεια από τη ΔΕΗ και την πουλούν στο εξωτερικό
Μύθος τέταρτος, ότι το «άνοιγμα» της αγοράς θα φέρει νέες θέσεις εργασίας. Καταρχήν, δεν πρόκειται για επένδυση κεφαλαίου, ούτε δημιουργία νέων υποδομών και θέσεων εργασίας από τους ιδιώτες, αλλά για υφαρπαγή έτοιμων πανάκριβων υποδομών και επενδύσεων που δημιούργησε η ΔΕΗ με προοπτική εικοσιπενταετίας. Τόσο στη ΔΕΗ, πολύ περισσότερο στις ιδιωτικές εταιρείες ενέργειας, κυριαρχούν οι μειωμένοι μισθοί, οι εργολάβοι, οι ελαστικές σχέσεις εργασίας και η ένταση της εκμετάλλευσης. Στη ΔΕΗ οι μόνιμοι αντικαταστάθηκαν από εργολαβικούς εργαζόμενους, με χαμηλότερες αμοιβές. Σύμφωνα με το «Σχέδιο Πυξίδα», της McKinsey για τη ΔΕΗ, για να γίνει βιώσιμη, απαιτούνται μείωση προσωπικού κατά 50% (5.860 «αποχωρήσεις») και αύξηση τιμολογίων.
Μύθος πέμπτος, ότι θα μειωθεί η ενεργειακή εξάρτηση της χώρας και θα ενισχυθεί η «ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού». Η εμπειρία της βαρυχειμωνιάς του Δεκέμβρη 2016-Γενάρη 2017 είναι αποκαλυπτική. Η Ελλάδα έφτασε στα ενεργειακά όριά της, κινδυνεύοντας για μέρες με μπλακ άουτ, καθώς υπήρχε σοβαρό πρόβλημα προμήθειας φυσικού αερίου από Βουλγαρία ή Αλγερία. Αποτέλεσμα ήταν να «μπουν» όλες οι λιγνιτικές μονάδες της ΔΕΗ, να λειτουργήσουν οι μονάδες φυσικού αερίου της ΔΕΗ με πετρέλαιο, να αδειάσουν τα υδροηλεκτρικά, ενώ οι ιδιώτες επέλεξαν να εξάγουν όση ενέργεια παρήγαγαν -με τις ευλογίες της ΕΕ!- στην Τουρκία, για να αποκομίσουν τεράστια κέρδη! Επομένως για ποια «ασφάλεια εφοδιασμού» μιλάνε;
Το ηλεκτρικό ρεύμα δεν είναι εμπόρευμα, αλλά κοινωνικό αγαθό για όλο το λαό
Όλο το εγχώριο αστικό πολιτικό προσωπικό, προεξάρχουσας της σημερινής κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, η ΕΕ και το κεφάλαιο θεωρούν ότι το ηλεκτρικό ρεύμα είναι εμπόρευμα, και όχι κοινωνικό αγαθό που πρέπει να είναι φθηνό και προσιτό για όλο το λαό. Η αντικαπιταλιστική και κομμουνιστική Αριστερά αντιτάσσει μια ριζικά διαφορετική αντίληψη, πέρα και έξω από τους «νόμους της αγοράς», την «ανταγωνιστικότητα» και τους «επενδυτές-λιγούρηδες».
Οι ενεργειακές ανάγκες, όπως η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, θέρμανσης κ.α., θα πρέπει να καλύπτονται με σεβασμό στον άνθρωπο και το περιβάλλον και με γνώμονα την αμφισβήτηση του καταναλωτικού μοντέλου, της ενεργοβόρου ανάπτυξης και του καπιταλιστικού εν τέλει τρόπου παραγωγής. Οι πηγές ενέργειας θα πρέπει να ανήκουν σε δημόσια-συλλογική ιδιοκτησία και όχι στα χέρια του κεφαλαίου. Η λειτουργία τους και η τιμολογιακή τους πολιτική να σχεδιάζεται με βάση τις λαϊκές ανάγκες και όχι τα συμφέροντα του κεφαλαίου. Να μειωθεί η χρήση των πεπερασμένων ενεργειακών πόρων και να θεσπιστεί αυστηρή τήρηση των ορίων εκπομπών αερίων ρύπων στην ατμόσφαιρα, και όχι αυτοί οι ρύποι να γίνονται «προϊόν» προς εμπορία, όπως κάνει σήμερα ο καπιταλισμός. Όχι στις μπίζνες της «πράσινης οικονομίας» με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας από τις βιομηχανικές ΑΠΕ που αποβλέπουν στην κερδοφορία των ιδιωτών και καταστρέφουν το φυσικό περιβάλλον (βλ. Άγραφα, Εύβοια, Κατάρα κ.α.), προκαλώντας ανεπανόρθωτες ζημιές με τα συνοδευτικά έργα, και μεταφέροντας από την άλλη το υψηλό κόστος τους στο λαό. Ο λαός να αντισταθεί στις εξορύξεις και τους κινδύνους που επιφέρουν με τους οικονομικούς ανταγωνισμούς πολυεθνικών εταιρειών και κρατών, αλλά και στην οικολογική και τεκτονική ισορροπία.
Κρίσιμα είναι επίσης και μια σειρά αιτήματα που μπορούν να αλλάξουν την καθημερινή ζωή των εργαζομένων και του λαού. Κανένα σπίτι χωρίς ρεύμα, νερό, τηλέφωνο. Όχι φόροι στο πετρέλαιο θέρμανσης και στο φυσικό αέριο. Μειώσεις και όχι αυξήσεις τιμολογίων της ΔΕΗ, του νερού, του ΟΤΕ. Όχι στις επιπλέον χρεώσεις στους λογαριασμούς. Όχι στην ιδιωτικοποίηση-εμπορευματοποίηση-ξεπούλημα ΔΕΗ και ΕΥΔΑΠ-ΕΥΔΑΘ. Δημόσιες επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας και λειτουργία τους με βάση τις λαϊκές ανάγκες.
Οι δήμοι να παρέχουν όλα τα τεχνικά μέσα τους για να εξασφαλίσουν με έμπρακτο τρόπο ότι δεν θα μείνει κανένα σπίτι χωρίς νερό και ρεύμα.
Άμεσα να προταχθούν από το μαχόμενο ταξικό κίνημα αιτήματα όπως η επανεθνικοποίηση της ΔΕΗ και εθνικοποίηση συνολικά του τομέα παραγωγής ενέργειας. Η ΔΕΗ και συνολικά ο, υπό εργατικό έλεγχο, τομέας ενέργειας να λειτουργεί για τον λαό, όχι για τους ιδιώτες παραγωγούς.
