Ανάλυση: Γιάννης Ελαφρός
Θέτοντας ερωτήματα για το ποιος πληρώνει και ποιος ελέγχει τις τράπεζες, ποιος χρωστάει και ποιος αποπληρώνει τα κόκκινα δάνεια, ποιος είναι πραγματικά φτωχός και ποιος μπορεί να «πτωχεύσει» όντας πάμπλουτος, ανακαλύπτουμε τι κρύβεται πίσω από την κρίση των τραπεζών, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια και την πολιτική κυβέρνησης και ΕΕ.
Τραπεζικά ζόμπι κατά εργαζομένων και λαού
Η συμφωνία κυβέρνησης και τραπεζιτών για τα «κόκκινα δάνεια» δεν έχει σκοπό να περισώσει την εργατική και λαϊκή κατοικία, αλλά να αντιμετωπίσει από τη σκοπιά του συστήματος το πρόβλημα των τραπεζών στην Ελλάδα, που έχουν το 44% περίπου των δανείων τους μη εξυπηρετούμενα. Πρόκειται για ένα τεράστιο ποσοστό, λαμβάνοντας υπόψη πως σε ευρωπαϊκό επίπεδο το αντίστοιχο ποσοστό δεν ξεπερνά κατά μέσο όρο το 5%. Οι τράπεζες στην Ελλάδα είναι βαριά άρρωστες και αυτό θέλει να «τακτοποιήσει» η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ πριν ολοκληρώσει τη θητεία της.
Γι’ αυτό και η «λύση» στην οποία κατέληξαν κυβέρνηση και τραπεζίτες (βλέπε αναλυτικά στη σελίδα 5) έχει ως βασικό στόχο και περιεχόμενο ακριβώς το «μάζεμα» αυτού του ποσοστού, από τη σκοπιά των συμφερόντων των τραπεζικών ιδρυμάτων. Υπογραμμίζουμε πως η όποια συμφωνία τελικά καταληχτεί θα τεθεί στην κρίση του γιούρογκρουπ και θα περιληφθεί στην επικείμενη αξιολόγηση! Από την οποία θα κριθεί όχι μόνο η επιστροφή ποσού ενός δις. ευρώ από τα κέρδη των κεντρικών ευρωπαϊκών τραπεζών από τα ελληνικά ομόλογα (από την κερδοσκοπία τους δηλαδή), αλλά και το εάν θα δοθεί πράσινο φως στις «αγορές». Έτσι, για να καταλάβουμε πόσο έχουμε βγει από τα μνημόνια και την εποπτεία…
Παρότι τα τραπεζικά ζόμπι ρουφούν πόρους από τη ζωντανή εργασία, δεν λένε να «ζωντανέψουν». Μπορεί να περνούν τα στρες τεστ της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (τα οποία είναι κατάλληλα διαμορφωμένα), αλλά το καλά κρυμμένο μυστικό του συστήματος είναι πως μεγάλο μέρος των ιδίων κεφαλαίων είναι εικονικά και προκύπτουν από λογιστικές αλχημείες (όπως με τον «αναβαλλόμενο φόρο»).
Το δημόσιο έχει χορηγήσει στις τράπεζες 45,4 δις. ευρώ, αλλά αυτές παραμένουν σε ιδιωτικά χέρια και τώρα σε πολυεθνικά funds. Στο λαό έμειναν τα χρέη, δημόσιο και ιδιωτικό…
Η κυβερνητική και συστημική προπαγάνδα παρουσιάζει συχνά το θέμα των κόκκινων δανείων ως ένα πρόβλημα προσωπικό (του κάθε δανειολήπτη), που βασικά οφείλεται σε… μπαταχτσήδες κλπ. Πρόκειται για κλασική προσπάθεια αποπολιτικοποίησης ενός σοβαρού κοινωνικού προβλήματος. Όχι βέβαια πως δεν υπάρχουν και τέτοιοι, αλλά είναι παιδιά της καπιταλιστικής κοινωνίας και του εμπορευματικού πολιτισμού που αναπτύσσει. Στην πραγματικότητα το πρόβλημα των τραπεζών και του ιδιωτικού χρέους είναι αποτέλεσμα της καπιταλιστικής κρίσης, ειδικά της βαθιάς δομικής κρίσης που ξέσπασε το 2008 και ακόμα ρίχνει τη βαριά σκιά της, καθώς και της ανελέητης επιδρομής κεφαλαίου, ΕΕ και κυβερνήσεων για το ξεπέρασμά της σε βάρος των εργαζομένων. Στο σημερινό φύλλο δεν φιλοδοξούμε να πιάσουμε σφαιρικά το θέμα, επιδιώκουμε όμως να φέρουμε ξανά στη συζήτηση ορισμένα βασικά στοιχεία της πραγματικότητας γύρω από τις τράπεζες και τα κόκκινα δάνεια, που όλα τα αστικά κόμματα (από τον ΣΥΡΙΖΑ μέχρι τη ΝΔ και από το ΚΙΝΑΛ μέχρι τις λοιπές… αντιδραστικές δυνάμεις) αποκρύβουν.
Πρώτο, τίνος είναι οι τράπεζες βρε παιδιά; Ας δούμε τη διαδρομή από το 2008 και μετά. Από το Νοέμβριο του 2008 μέχρι τον Δεκέμβριο του 2016 το ελληνικό δημόσιο διέθεσε για τις τράπεζες κεφάλαια ύψους 45,4 δισ. ευρώ, τα οποία προστέθηκαν στο δημόσιο χρέος που «πρέπει» να αποπληρώσουμε. Απ’ αυτά 31,9 δισ. διατέθηκαν στις συστημικές τράπεζες για την ανακεφαλαιοποίηση τους, ενώ άλλα 13,5 δισ. ευρώ πήγαν για την εκκαθάριση των υπολοίπων τραπεζών που έκλεισαν ή απορροφήθηκαν από τις προηγούμενες. Από αυτά το ελληνικό δημόσιο είχε πάρει πίσω 3,2 δισ. ευρώ (μέχρι το 2016), ενώ υπολογιζόταν πως θα μπορούσε να εισπράξει ακόμα 5,7 δισ, σύνολο το πολύ 8,9 δισ. Τα στοιχεία είναι από έκθεση (Δεκέμβριος 2016) του υπεράνω κάθε αντικαπιταλιστικής υποψίας Ελεγκτικού Συνεδρίου. Δηλαδή το δημόσιο έχει χάσει τουλάχιστον 36,4 δις. (πάνω από το 20% του ΑΕΠ) για να σώσει τις τράπεζες με λεφτά των φορολογουμένων (άρα κυρίως των εργαζομένων). Ωραία, μήπως κράτησε τουλάχιστον τις τράπεζες; Όχι βέβαια, αυτές ανήκουν σε ιδιώτες καπιταλιστές, και μάλιστα σήμερα είναι κυρίως πολυεθνικά funds που κάνουν κουμάντο.
Το Ελεγκτικό Συνέδριο σημειώνει πως ενώ το 2013 η δημόσια χρηματοδότηση των τραπεζών (επί κυβέρνησης Σαμαρά, ΝΔ-ΠΑΣΟΚ) είχε οδηγήσει σχεδόν στην πλήρη κρατικοποίηση τους, αυτό δεν αποτυπώθηκε και στη σύνθεση των διοικητικών τους συμβουλίων. Στην πράξη ο έλεγχος παρέμεινε στα χέρια των παλαιών μετόχων. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ προχώρησε στην πλήρη επανιδιωτικοποίηση των τραπεζών, με μεγάλη χασούρα για το δημόσιο. Άρα οι τράπεζες έχουν σωθεί και ξανασωθεί με δημόσιο χρήμα, αλλά συνεχίζουν να ανήκουν στο κεφάλαιο.
Δεύτερο, συνδέεται η έκρηξη των κόκκινων δανείων με την κρίση; Το 2007 μόνο το 3,6% του συνόλου των στεγαστικών δανείων ήταν σε καθυστέρηση και το 2008 το 4,6%. Το 2013 το ποσοστό μη εξυπηρετούμενων δανείων απογειώνεται στο 26,1%, το 2014 στο 28,6%, το 2015 στο 35,6% για να φτάσει το 2016 πάνω από το 40%. Αντίστοιχα στα καταναλωτικά δάνεια τα ξεπέρασε το 55% το 2016, από 51,2% το 2014. Μεταξύ των επιχειρηματικών το 2016 είχε «κοκκινήσει» το 44,6%. Τι συνέβη από το 2007 μέχρι το 2016; Προφανώς όχι κάποια εισβολή μπαταχτσήδων, αλλά μια τεράστια καπιταλιστική κρίση και τρία μνημόνια!
Στην αδυναμία πληρωμής των δανειακών δόσεων αποτυπώνεται κυρίως η απότομη χειροτέρευση της θέσης μεγάλων τμημάτων της εργατικής τάξης και του κόσμου της εργασίας, καθώς και μικρομεσαίων στρωμάτων. Εργαζόμενοι που απολύθηκαν ή που υπέστησαν δραστική μείωση μισθού και δεν μπορούσαν να πληρώσουν την (υπέρογκη λόγω στεγαστικής φούσκας) δόση του στεγαστικού ή ένα καταναλωτικό που είχαν πάρει. Επίσης μικρο-επαγγελματίες που είδαν τη δουλειά να πέφτει έξω, πολλές φορές έκλεισαν το μαγαζί ή τη δραστηριότητα, αλλά παρέμενε το επιχειρηματικό δάνειο, με υποθήκη του σπιτιού τους!
Τρίτο, ποιος χρωστάει τελικά στις τράπεζες; Η έννοια «κόκκινα δάνεια» είναι μια αταξική κατηγορία, που «κρύβει» έντεχνα αερο-δάνεια πολλών εκατομμυρίων προς μεγάλες καπιταλιστικές επιχειρήσεις, στεγαστικά, επιχορηγήσεις μικρών επαγγελματιών, καταναλωτικά δάνεια, που συχνά κάλυπταν βιοτικές ανάγκες ή κάποιο έκτακτο πρόβλημα (π.χ. υγείας). Ας δούμε την ακτινογραφία τους στα τέλη του 2016, η οποία σε μεγάλο βαθμό ισχύει και σήμερα. «Κόκκινα» στεγαστικά δάνεια είχαν περίπου 420.000 νοικοκυριά με συνολικό ύψος 26 δις. ευρώ, τα 350.000 απ’ αυτά είχαν ακάλυπτο στεγαστικό δάνειο από 10.000 έως 100.000 ευρώ. Καταναλωτικό δάνειο ή κάρτες χρωστούσαν 1,9 εκατομμύρια συνολικού ύψους 15 δισ. ευρώ (το 1,7 εκατ. χρωστούσε υπόλοιπο έως 20.000), 305.000 επαγγελματίες και πολύ μικρές επιχειρήσεις είχαν μη εξυπηρετούμενα δάνεια 15 δισ. ευρώ. Ο δανεισμός των μεσαίων και μεγάλων επιχειρήσεων συσσώρευε «κόκκινα» δάνεια ύψους 45 δισ. ευρώ! Άρα από τα 101 δις. ευρώ που ήταν τότε τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, τα 45 δις. οφείλονται σε δανεικά και αγύριστα μεγάλων και σχετικά μεγάλων καπιταλιστικών επιχειρήσεων! Αυτή η αναλογία υπάρχει περίπου και σήμερα, που η αξία των κόκκινων δανείων έχει μειωθεί στα 82 δις.
Τέταρτο, ποιους κυνηγούν οι τράπεζες; Ενώ τα στοιχεία δείχνουν πως μεγάλο μέρος των χρεών προέρχεται από μεγάλες εταιρείες και το κεφάλαιο, οι τράπεζες έχουν στο στόχαστρο και κυνηγούν τα λαϊκά νοικοκυριά, που χρωστούν στεγαστικό δάνειο ή έχουν υποθήκη το σπίτι τους. Αποτελούν σχετικά εύκολο στόχο. Δεν έχουν ούτε διασυνδέσεις με τα διευθυντικά στελέχη των τραπεζών για να παίρνουν διακανονισμούς, ούτε στρατιά δικηγόρων, ούτε βέβαια μπορούν να πτωχεύσουν το νοικοκυριό τους (παρότι ζουν μέσα στη φτώχεια) και να συνεχίσουν τη ζωή τους, σαν να μην έγινε τίποτα, όπως κάνουν οι καπιταλιστές. Εξάλλου έχουν και μια άλλη αδυναμία: έχουν ανάγκη το σπίτι που μένουν…
Στον αντίποδα υπάρχουν τα εταιρικά «κανόνια» που έσκασαν, είτε λόγω κρίσης και ανταγωνισμού, είτε λόγω λεηλασίας των εταιρειών από τους ίδιους τους ιδιοκτήτες τους, και προκάλεσαν μεγάλα φέσια στις τράπεζες. Μάλιστα, σε πολλές περιπτώσεις καθώς η εταιρεία πτώχευε έμεναν ορφανά και τα χρέη της, ενώ βέβαια ο προσωπικός πλουτισμός των μεγαλοεπιχειρηματιών παραμένει ανέγγιχτος. Μεγάλες καπιταλιστικές επιχειρήσεις, από τον Μαρινόπουλο έως τη Folli-Follie, άφησαν χρέη εκατοντάδων εκατομμυρίων στις τράπεζες, τα οποία διαγράφονται, σε βάρος του κοινωνικού συνόλου. Από τα 135 δισεκατομμύρια που είχαν χορηγήσει οι τράπεζες στις επιχειρήσεις το 45% (60 δις.) έχει χαθεί οριστικά. Δεν συμβαίνει βέβαια το ίδιο με τις εργατικές λαϊκές οικογένειες, που τα χρέη κυνηγούν ακόμα και τους απογόνους τους, καθώς τους κληρονόμους (γι’ αυτό και ο πολλαπλασιασμός των αρνήσεων κληρονομιάς).
Δανεικά και αγύριστα σε καπιταλιστές
Δάνεια στο σωρό, πάρτι στα αστικά ΜΜΕ, μισό δις. χρωστούν ΝΔ-ΠΑΣΟΚ
Στο στόχαστρο της Οικονομικής Εισαγγελίας έχουν μπει 54 επιχειρήσεις οι οποίες δανειοδοτήθηκαν αδρά, αλλά τα δάνειά τους «κοκκίνισαν» και οι υπεύθυνοί τους θολώνουν τα νερά. Από τις 54 εταιρείες μόνο οι 36 έχουν ενεργό ΑΦΜ και βέβαια διαθέτουν και… 18 εξωχώριες εταιρείες. Η διαδικασία προχωρά, φυσικά, πολύ αργά. Από τις εταιρείες κάποιες δεν έδειξαν διάθεση συνεργασίας, άλλες βρίσκονται σε πτώχευση, κάποιες λίγες δέχονται τον έλεγχο, ενώ ελάχιστες καταβάλλουν φόρο (μία εξ αυτών 3,8 εκατομμύρια ευρώ). Την ίδια ώρα αποκαλύπτονται και μεγάλες ευθύνες στελεχών των τραπεζών, καθώς χορηγούνταν δάνεια άνω των τριών εκατομμυρίων ευρώ, χωρίς εξασφαλίσεις! Το Κέντρο Ελέγχου Μεγάλων Επιχειρήσεων ερευνά περίπου 100 εταιρείες, με χορηγήσεις δανείων από το 2009 άνω των 3 δισ. ευρώ.
Μεγάλο πάρτι με τραπεζικές χορηγήσεις έγινε στο χώρο των ΜΜΕ, όπου οι τράπεζες ουσιαστικά στήριζαν ετοιμόρροπα μέσα, εξασφαλίζοντας βέβαια τη φανατική υποστήριξή τους. Για παράδειγμα, σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασε στην αρμόδια επιτροπή της βουλής ο αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος της τράπεζας Πειραιώς Γ. Πουλόπουλος είχαν δοθεί σε ΜΜΕ συνολικά 432 εκατ. ευρώ δάνεια, με 306 εκατ. εξασφαλίσεις και 194 εκατ. προβλέψεις! Οι καταρρεύσεις του ΔΟΛ, του Πήγασου, του Mega, του Alter και της Ελευθεροτυπίας παλιότερα άφησαν χρέη εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ στις τράπεζες.
Αθρόα όμως ήταν η δανειοδότηση και των άλλων μεγάλων στηριγμάτων του κεφαλαίου, των αστικών κομμάτων. Στις 31 Δεκεμβρίου του 2017 η οφειλή της ΝΔ στις τράπεζες είχε φτάσει τα 250 εκατ. ευρώ, ενώ του ΠΑΣΟΚ στα 225,9 εκατ. ευρώ! Αθροιστικά δηλαδή οι δύο παρτενέρ του παλιού δικομματισμού πλησιάζουν το μισό δις. κόκκινα δάνεια. Αποτελεί πρόκληση να ακούς από στελέχη αυτών των κομμάτων για μπαταχτσήδες μεταξύ των λαϊκών οικογενειών…
Στο δημόσιο οι τράπεζες, κανένα σπίτι σε τραπεζίτη
Όπως είδαμε προηγουμένως η αντιπαράθεση για το ζήτημα των τραπεζών και των κόκκινων δανείων είναι ταξική. Κάποιοι πληρώνουν και κάποιοι όχι, σε κάποιους ανήκουν οι τράπεζες και σε κάποιους όχι, παρότι αυτοί τις έχουν χρυσοπληρώσει. Παρότι τα λαϊκά νοικοκυριά συνήθως δίνουν στις τράπεζες (καταθέσεις), είναι το κεφάλαιο που παίρνει χαριστικά δάνεια, δανεικά και αγύριστα.
Με βάση όλα αυτά στις σημερινές συνθήκες το πρώτο βασικό σύνθημα που συνενώνει όλα τα μαχόμενα τμήματα του κινήματος είναι το «κανένα λαϊκό σπίτι στα χέρια τραπεζίτη!» Προστασία χωρίς εκπτώσεις και «κόφτες» της κατοικίας εργαζομένων, ανέργων, συνταξιούχων. Το σύνθημα αυτό πρέπει να γίνει υλική δύναμη, που θα ορθωθεί ως ασπίδα εργατικής λαϊκής αλληλεγγύης σε κάθε γειτονιά που θα επιχειρηθεί πλειστηριασμός και έξωση λαϊκής οικογένειας.
Η αντικαπιταλιστική αριστερά και το ταξικό εργατικό κίνημα αγωνίζονται για κούρεμα των δανείων των λαϊκών νοικοκυριών, οπωσδήποτε απαλλαγή από το δάνειο όταν έχει εξοφληθεί ήδη το κεφάλαιο. Σεισάχθεια και διαγραφή χρεών των μακροχρόνια ανέργων, χαμηλοσυνταξιούχων και φτωχών λαϊκών στρωμάτων. Όχι στην πώληση των «κόκκινων δανείων», ειδικά των στεγαστικών, από τις τράπεζες στις εταιρείες-γύπες.
Την κρίση να πληρώσει το κεφάλαιο. Δραστική αύξηση της φορολογίας και κατάργηση των φοροαπαλλαγών εφοπλιστών, εκκλησίας, βιομήχανων, τραπεζών και των κάθε λογής «επενδυτών». Να πληρώσουν οι μεγαλοφειλέτες επιχειρηματίες και από την προσωπική τους περιουσία (και τα μερίδια σε άλλες εταιρείες).
Να περάσουν στο δημόσιο οι τράπεζες, με εργατικό και κοινωνικό έλεγχο, αγώνας για εξυπηρέτηση κοινωνικών αναγκών και όχι για υπηρεσίες στο κεφάλαιο. Διαγραφή του χρέους, έξοδος από ευρωζώνη και ΕΕ.
