Ανάλυση
Δημήτρης Σταμούλης
Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ συνεχίζοντας και κλιμακώνοντας την αντιασφαλιστική πολιτική των ΝΔ-ΠΑΣΟΚ προωθεί την αντιδραστική μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος. Συμφωνία για πάγωμα συντάξεων μέχρι το 2022, στόχος η μείωση του ποσοστού του ΑΕΠ από 17% στο 13% μέχρι το 2027. Η σύνταξη γίνεται εμπόρευμα. Ήδη 844.233 συνταξιούχοι ζουν με συντάξεις από 300 έως 800 ευρώ!
Η προσωπική διαφορά και το μεγάλο τσεκούρι
Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ και ο Αλ. Τσίπρας με κομπασμό πανηγυρίζουν επειδή κατάφεραν να μην περικόψουν τις συντάξεις, όπως οι ίδιοι είχαν αποφασίσει, με αφετηρία την 1/1/2019. Μάλιστα διαλαλούν ότι θα δώσουν και… αύξηση 20 ευρώ σε 500.000 συνταξιούχους, σε μια προσπάθεια να αποδείξουν ότι ο νόμος Κατρούγκαλου είναι τελικά… ευεργετικός για τους απόμαχους της δουλειάς! Κι όμως, η ίδια η έκθεση της Κομισιόν έγραφε ότι η αυτή η κυβέρνηση με την περικοπή των συντάξεων που είχε αποφασίσει, θα μείωνε τις βασικές συντάξεις 1,4 εκ. συνταξιούχων κατά μέσο όρο κατά 14%, οδηγώντας κάποιους από αυτούς στο κατώφλι της φτώχειας. Tι ισχύει τελικά;
Πώς «πέτυχε» η κυβέρνηση να αποτρέψει ένα τόσο σκληρό μέτρο και να πείσει ΕΕ και δανειστές ότι μπορεί και χωρίς αυτό το «τσεκούρι»;
H μη περικοπή της προσωπικής διαφοράς, σύμφωνα με τις Βρυξέλλες, προϋποθέτει την τήρηση της συμφωνίας για πάγωμα των συντάξεων μέχρι και το 2022 για να συνεχιστεί η μείωση των δαπανών του ασφαλιστικού από το 17% του ΑΕΠ το 2016 στον μέσο όρο της ΕΕ (13%) ως το 2027.
Το βασικό ωστόσο είναι ότι η κυβέρνηση «πέτυχε» να διαμορφώσει ένα «ματωμένο» πλεόνασμα που φέτος θα διαμορφωθεί στο 3,98% του ΑΕΠ ή στα 7,38 δισ. ευρώ και το 2019 στο 3,6% του ΑΕΠ ή σε 6,9 δισ. ευρώ. Με τις συνολικές δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού 2019 να είναι μειωμένες κατά 1,3 δισ. ευρώ και τα καθαρά έσοδα αυξημένα κυρίως λόγω ΦΠΑ και φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων, δηλαδή άγριας φορομπηξίας μισθωτών και συνταξιούχων.
Σωρευτικά στις συντάξεις από το 2010 μέχρι σήμερα έχουν επιβληθεί 23 περικοπές, οι απώλειες ξεπερνούν τα 87 δισ. ευρώ και πολλοί συνταξιούχοι επιβιώνουν με εισοδήματα κατά 50% μικρότερα
Σε λίγους από… 20 ευρώ
όταν έκλεψαν 87 δισ.
Από την εξέλιξη που είχε το «σίριαλ» που σκηνοθέτησε η κυβέρνηση γύρω από το θέμα της περικοπής ή όχι των συντάξεων των εν ενεργεία συνταξιούχων μέσω της λεγόμενης προσωπικής διαφοράς, είναι προφανές ότι επιδίωξή της ήταν να εστιάσει το «παιχνίδι εντυπώσεων» ενόψει και των επερχόμενων βουλευτικών εκλογών, σε ένα μικρό κομμάτι του «κάδρου» του ασφαλιστικού συστήματος και όχι στη συνολική του εικόνα. Διότι μπορεί χιλιάδες συνταξιούχοι να γλίτωσαν μια επιπλέον περικοπή (έως και 18% μείον), αλλά θα πρέπει να θυμίσουμε ότι οι συνταξιούχοι έχουν δει αυτά τα οκτώ χρόνια των μνημονίων να περικόπτονται δεκάδες φορές οι συντάξεις τους.
Η αντιδραστική μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος που προώθησε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ με το νόμο Κατρούγκαλου εντάσσεται στη στρατηγική επιδίωξη του κεφαλαίου για μείωση του «μη μισθολογικού κόστους», σε συνδυασμό με το ξεθεμελίωμα όλων των δικαιωμάτων που είχαν κατακτήσει οι εργαζόμενοι για κοινωνική ασφάλιση, δημόσια περίθαλψη, πρόνοια, σύνταξη, φαρμακευτική κάλυψη, δηλαδή των βασικών και ζωτικών τομέων για την αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης. Οι τομές που προωθούνται συνίστανται στη συρρίκνωση-ελαχιστοποίηση των κοινωνικών παροχών (συντάξεις, υγεία, πρόνοια), επέκταση της ιδιωτικής ασφάλισης και των επαγγελματικών Ταμείων, μετατροπή του ασφαλιστικού συστήματος από κοινωνικό-αναδιανεμητικό, σε ατομικό και ανταποδοτικό, παρά τις «αντι-Πινοσέτ» κορώνες του ΣΥΡΙΖΑ στην κόντρα του με την ΝΔ.
Βιώνουμε ήδη την επώδυνη διαδικασία όπου η ασφάλιση, από κοινωνική γίνεται ατομική, με ιδιωτικο-οικονομικά κριτήρια για τους εργαζόμενους του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, τους αγρότες, τους ελεύθερους επαγγελματίες και αυτοαπασχολούμενους, την τεράστια κοινωνική πλειοψηφία.
Ειδικά σε ό,τι αφορά τα σημάδια που αφήνει ο ν. Κατρούγκαλου, αξίζει να σημειωθεί ότι η μέση σύνταξη των μισθωτών διαμορφώνεται πλέον στα 619,6 ευρώ. Τον Ιούλιο του 2015, η αντίστοιχη μέση σύνταξη του ΙΚΑ ήταν 655 ευρώ. Ακόμη μεγαλύτερο, αν και τα στοιχεία δεν είναι απόλυτα συγκρίσιμα, είναι το αποτύπωμα που αφήνει ο νέος τρόπος υπολογισμού στις νέες συντάξεις. Είναι ενδεικτικό ότι η μέση νέα σύνταξη που απονεμήθηκε για πρώτη φορά από τον ΕΦΚΑ τον περασμένο Ιούλιο σε συνταξιούχους του πρώην ΙΚΑ, διαμορφώθηκε στα 575,13 ευρώ. Συνολικά, το μέσο εισόδημα από συντάξεις (σύστημα «Ήλιος», Οκτώβριος 2018) διαμορφώθηκε στα 895,44 ευρώ. Το μέσο εισόδημα μόνο από κύριες συντάξεις, γήρατος, αναπηρίας και θανάτου διατηρήθηκε στα 723,33 ευρώ, ενώ από επικουρικές συντάξεις στα 172,11 ευρώ. Το μέσο μηνιαίο εισόδημα σε όσους δικαιούνται μια κύρια και μια επικουρική σύνταξη διαμορφώθηκε στα 895,44 ευρώ. Περίπου 604.000 συνταξιούχοι εισπράττουν κύρια σύνταξη έως 500 ευρώ, με τον μέσο όρο να διαμορφώνεται στα 370 ευρώ. Άλλοι 704.383 εισπράττουν από 500 έως 1.000 ευρώ σύνταξη, δηλαδή κατά μέσον όρο 680 ευρώ τον μήνα. Αντίστοιχα στις επικουρικές, η πλειονότητα βρίσκεται στα ποσά έως 200 ευρώ. Αν υπολογίσει κανείς το εισόδημα από όλες τις συντάξεις (κύριες, επικουρικές, μερίσματα κ.λπ.) τότε διαπιστώνει πως 411.003 εισπράττουν έως 500 ευρώ και 695.442 εισπράττουν από 500 έως 1.000 ευρώ. Η συντριπτική πλειονότητα των συνταξιούχων, 844.233 άτομα, ζει με εισόδημα από συντάξεις που κυμαίνονται από 300 έως 800 ευρώ!
Και αυτή δεν είναι η «τελική» εικόνα, αλλά θα εξελιχθεί σε πολύ χειρότερη. Επομένως αυτή η πολιτική κατά του δημόσιου ασφαλιστικού συστήματος και των ασφαλιστικών εργατικών δικαιωμάτων μετατρέπει τις συντάξεις σε φιλοδωρήματα.
Είναι πραγματικά συγκλονιστικό ότι σωρευτικά στις συντάξεις από το 2010 μέχρι σήμερα έχουν επιβληθεί 23 περικοπές, με τις απώλειες να ξεπερνούν τα 87 δισ. ευρώ (σύμφωνα με ορισμένους υπολογισμούς) ενώ πολλοί συνταξιούχοι έχουν δει τα εισοδήματά τους να μειώνονται περισσότερο από 50%.
Η αρχή έγινε το 2010, πριν την υπογραφή του πρώτου Μνημονίου, όταν ψηφίστηκε η περικοπή των δώρων, 13ης και της 14ης κύριας σύνταξης. Το 2011 όλοι οι συνταξιούχοι κάτω των 60 ετών υπέστησαν μειώσεις από 6% έως 10%. Επιβλήθηκε ειδική εισφορά αλληλεγγύης συνταξιούχων από 3% έως 13% για ποσά συντάξεων από 1.400 ευρώ και άνω. Παράλληλα, ξεκίνησαν και κλιμακωτές περικοπές στις επικουρικές συντάξεις από 3% έως 10%. Ακολούθησαν περικοπές στις κύριες συντάξεις των νέων συνταξιούχων. Οι μικρότεροι των 55 ετών υπέστησαν 40% μείωση για ποσά άνω των 1.000 ευρώ, ενώ οι ηλικίες 54-60 ετών υπέστησαν μείωση 20% για ποσά άνω των 1.200 ευρώ. Ταυτόχρονα, ξεκίνησαν μειώσεις από 15% έως και 30% για ποσά άνω των 150 ευρώ και στις επικουρικές συντάξεις. Αναδρομικά, από τον Ιανουάριο του 2012, επιβλήθηκαν νέες μειώσεις σε όσες συντάξεις είχαν απομείνει «υψηλές». Με τον ίδιο νόμο, μειώθηκαν εκ νέου και οι επικουρικές, από 10% ως 20%.
Το 2014 έγιναν οριζόντιες μειώσεις κατά 5,2% σε όλες τις επικουρικές, μειώθηκαν οι κατώτατες συντάξεις σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, καθώς και τα ποσά των πρόωρων συντάξεων κατά 10% για τον ιδιωτικό τομέα. Σε 250.000 συνταξιούχους μειώθηκαν μέχρι 40% οι επικουρικές. Το ΕΚΑΣ καταργήθηκε σε σχεδόν 160.000 χαμηλοσυνταξιούχους, ενώ τα μερίσματα ΜΤΠΥ μειώθηκαν έως και 45%.
Το 2016 επιβλήθηκε ο νόμος Κατρούγκαλου συνέπεια του οποίου θα είναι όλοι οι νέοι συνταξιούχοι να λαμβάνουν συντάξεις μικρότερες κατά 30% -τουλάχιστον- λόγω του νέου τρόπου υπολογισμού. Επίσης τέθηκαν αυστηρότερα κριτήρια στις συντάξεις χηρείας, με νέο ηλικιακό όριο στα 55 έτη. Επίσης επιβλήθηκαν περικοπή κατά 60% στις συντάξεις όσων εργάζονται παραλλήλως, μειώσεις σε όσους συνταξιοδοτούνται πρόωρα, περικοπές από 15%-20% στα εφάπαξ, δραματική μείωση των νέων αναπηρικών συντάξεων (από Μάιο 2016).
Η λεηλασία των συνταξιούχων συνεχίστηκε με την αύξηση της εισφοράς σε όλες τις κύριες συντάξεις υπέρ της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης από 4% σε 6%. Για τον ίδιο λόγο θεσπίστηκε εισφορά 6% σε όλες τις επικουρικές συντάξεις, καθώς και εισφορά 14% επί του καθαρού δηλωτέου εισοδήματος 650.000 αγροτών.
Όταν λοιπόν έχουν συμβεί όλα αυτά με τη συναίνεση των κυβερνήσεων όλων των αποχρώσεων, είναι υποκρισία για την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και για την μνημονιακή «αντιπολίτευση» ΝΔ-ΚΙΝΑΛ (ΠΑΣΟΚ) η όψιμη συμπόνια τους για τους συνταξιούχους.
Μήπως όμως έρχονται καλύτερες ημέρες για το ασφαλιστικό σύστημα; Αποκαλυπτική είναι η έρευνα των Ρομπόλη-Μπέτση που εκτιμούν ότι ενώ ο παραγόμενος πλούτος ως το 2070 θα αυξάνεται κατά μέσο όρο κατά 1,51%, η Ελλάδα και οι άλλες χώρες της ΕΕ, θα μεταφέρουν σταδιακά ολοένα και λιγότερους πόρους στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης από τους κρατικούς προϋπολογισμούς. Ειδικά, στην Ελλάδα οι συντάξεις θα διαμορφωθούν στα 850-900 ευρώ μεικτά, με όριο φτώχειας τα 441 ευρώ! Όσον αφορά στη συνταξιοδοτική δαπάνη της Ελλάδας, θα μειωθεί από 17,1% το 2017 στο 12,7% (μέσος όρος της περιόδου 2018-2070), σημειώνοντας υποχώρηση 25,7%. Ενώ ο δείκτης της κρατικής χρηματοδοτικής συμμετοχής στην Ελλάδα για την περίοδο 2018-2070 θα είναι 6,1% του ΑΕΠ, μικρότερος κατά 33,7% από το επίπεδο το 2017 (9,2%).
Αποκλειστικά δημόσιο ασφαλιστικό σύστημα για όλους
Αυξήσεις τώρα σε μισθούς και συντάξεις, μείωση των χρόνων εργασίας
Απέναντι στην υποκρισία της κυβέρνησης και της ΝΔ και την αντιασφαλιστική πολιτική που προωθούν, το μαχόμενο εργατικό λαϊκό κίνημα πρέπει να προβάλλει ένα πλαίσιο διεκδίκησης που θα διεκδικεί τον πλούτο που παράγουν οι εργαζόμενοι. Βασικές πλευρές:
– Καθολικό δικαίωμα στην δημόσια ποιοτική κοινωνική ασφάλιση και δημόσια δωρεάν ποιοτική περίθαλψη για όλους χωρίς προϋποθέσεις.
– Αποκλειστικά δημόσιο ασφαλιστικό σύστημα, που θα λειτουργεί με κριτήριο τις κοινωνικές ανάγκες. Η ασφάλιση δεν είναι εμπόρευμα. Όχι σε ανταποδοτικό κεφαλαιοποιητικό σύστημα.
– Το κόστος της ασφάλισης να βαραίνει τους εργοδότες και το κράτος, τόσο για τους εργαζόμενους όσο και για τους ανέργους.
– Ανώτατο συνταξιοδοτικό όριο στα 30 χρόνια εργασίας χωρίς όριο ηλικίας ή στα 60 έτη ηλικία (58-55 για τις γυναίκες, τα Βαρέα/ανθυγιεινά, κλπ).
– Αυξήσεις στους μισθούς, επαναφορά 13ου-14ου μισθού και σύνταξης στο δημόσιο. Συλλογικές συμβάσεις εργασίας παντού! Δουλειά για όλους, σταθερή, πλήρης και ασφαλισμένη. Κατάργηση της μαύρης-ανασφάλιστης εργασίας, και όλων των μορφών ευέλικτης και ελαστικής εργασίας.
– Η περίοδος ανεργίας να μετρά ως χρόνος ασφάλισης. Πλήρης ασφάλιση και περίθαλψη για μερική απασχόληση, ελαστική και εκ περιτροπής εργασία, μαθητεία και κατάρτιση, απασχόληση με βάουτσερ ή προγράμματα «κοινωφελούς εργασίας», χρόνια στράτευσης.
– Καμιά σύνταξη κάτω από το βασικό μισθό.
– Να καταργηθούν όλοι οι αντιασφαλιστικοί νόμοι (Σιούφα, Ρέππα, Πετραλιά, Κατρούγκαλου κ.λπ.) και οι ρυθμίσεις των μνημονίων.
– Να επιστραφούν στα ασφαλιστικά ταμεία τα αποθεματικά που υπεξαίρεσαν τράπεζες, εργοδότες, κράτος: 70 δισ. ευρώ έως το 2010, δομημένα ομόλογα και PSI, πρώτο εξάμηνο 2015 από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ για αποπληρωμή ΔΝΤ.
-Τέλος στο αίσχος των καθυστερήσεων έκδοσης και απονομής συντάξεων και εφάπαξ.
Αγώνας για απαλλαγή από ευρωμνημόνια και δεσμά
Για να επιβληθούν όλα αυτά τα μέτρα, το εργατικό λαϊκό κίνημα και η αντικαπιταλιστική Αριστερά παλεύει για να απαλλαγεί η κοινωνική ασφάλιση και η ζωή μας απ’ ό,τι εμποδίζει την ικανοποίηση των αναγκών μας: Από τη μηχανή του χρέους, που καταβροχθίζει τον πλούτο που παράγουμε και τα αποθεματικά των ταμείων. Απαιτείται πλήρης διαγραφή του χρέους. Από τους «ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς», στο βωμό των οποίων θυσιάζονται οι κοινωνικές δαπάνες κι οι ασφαλιστικές ανάγκες. Απαιτείται αύξηση των κοινωνικών δαπανών με επιβάρυνση της εργοδοτικής πλευράς και όχι των μισθών.
Από τους νόμους των αγορών και των τραπεζών, που εξανεμίζουν τα αποθεματικά των ταμείων στο όνομα της υψηλότερης «απόδοσης». Να πεταχτούν έξω οι τράπεζες και οι αγορές από τα ταμεία, έξω τα ταμεία από το χρηματιστηριακό τζόγο. Καμιά νέα «ανακεφαλαιοποίηση» των τραπεζών με τον ιδρώτα του λαού, εθνικοποίησή τους με εργατικό έλεγχο και χωρίς αποζημίωση.
Να απαλλαγούμε από τις απαιτήσεις των εργοδοτών, των «επενδυτών» και της «ανάπτυξης», που θέλουν μια τυπικά ή ουσιαστικά ανασφάλιστη εργασία, με τη μείωση της εισφοράς τους ή κάλυψή της από το κράτος (δηλ. απ’ τους ίδιους τους εργαζόμενους μέσω της φορολογίας).
Οι ανάγκες μας δεν χωρούν στην μέγγενη του ευρώ και της ΕΕ, που βρίσκονται πίσω από κάθε αντιασφαλιστικό μέτρο. Απαιτείται μη εφαρμογή των αντιασφαλιστικών κατευθύνσεων της ΕΕ, ρήξη, έξοδος και αποδέσμευση από το ευρώ και την ΕΕ.
Απαλλαγή από τα τέσσερα μνημόνια και κάθε κυβέρνηση που τα προωθεί.
