του Γιώργου Τσαντίκου
Τα αγροτικά μπλόκα, όσο και να βρίσκεται σε εξέλιξη η προσπάθεια να «κακοχαρακτηριστούν» μαζικά και αδιάκριτα, έχουν ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό φέτος: οι νέοι αγρότες αποτελούν ένα μεγάλο κομμάτι των ανθρώπων που αντιστέκονται στο (αντι)ασφαλιστικό νομοσχέδιο της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, αλλά και στην υπερφορολόγηση του αγροτικού κόσμου. Πρόκειται για ένα δυναμικό που βλέπει καθαρά πλέον ότι ο στόχος των ευρω-πολιτικών για τους παραγωγούς, ειδικά στην Ελλάδα, είναι η εξαφάνισή τους, η συγκέντρωση της γης, των μέσων παραγωγής σε μεγαλοκτηνοτρόφους και εταιρίες. Στόχος αυτών των πολιτικών η οριστική οικονομική και κοινωνική καταδίκη της μεγάλης πλειοψηφίας των αγροτών στη φτώχια, στα μεροκάματα πείνας, στην απώλεια κάθε αυτονομίας και ευρύτερα, στην υποβάθμιση της ποιότητας, αλλά και της ποσότητας, των προϊόντων που διατίθενται στην αγορά. Οι συζητήσεις και οι αντιδράσεις είναι ενδεικτικές της διάθεσης των αγροτών όχι μόνο να ακούσουν προτάσεις και να προβληματιστούν πάνω σε θέματα που μέχρι τώρα περνούσαν όχι αψήφιστα, αλλά σίγουρα όχι με την ένταση και την αγανάκτηση των σημερινών κινητοποιήσεων. Κάτι διαφορετικό συμβαίνει αυτή τη φορά, παρότι οι ηγεμονεύουσες δυνάμεις «αλληθωρίζουν» μόνιμα προς την κατεύθυνση της ευκαιριακής εκλογικής αλίευσης της δυσαρέσκειας, με ένα μέτωπο που συγκροτούν τριτοβάθμια όργανα όπως πχ της αυτοδιοίκησης. Η ΚΕΔΕ και η ΕΝΠΕ για παράδειγμα, δυσκολεύονται να μιλήσουν για τους εργάτες των πεντάμηνων που χάνουν τη ζωή τους και απειλούν με μηνύσεις τις πρωτοβουλίες των πενταμηνιτών, οι πρόεδροί τους όμως, κομματικά στελέχη της ΝΔ, είναι λαλίστατοι στα μπλόκα. Και όμως, αυτό που συζητάει η πλειοψηφία των αγροτών, οι νέοι αγρότες, οι μικρομεσαίοι, είναι αυτό που φοβούνται οι γραφειοκρατικές ηγεσίες που το καλοκαίρι έκαναν εκστρατείες υπέρ του «Ναι» στο δημοψήφισμα: ότι οι πολιτικές της ΕΕ έχουν οδηγήσει σε ένα τραγικό αδιέξοδο τους αγρότες, τους κτηνοτρόφους, τους ψαράδες και ότι πλέον, «προεκλογικού τύπου», επετειακές κινητοποιήσεις, οι οποίες θα βρεθούν με ξεφουσκωμένα λάστιχα ένα πρωί χάρη στους καλοθελητές, δεν τους καλύπτουν πια. Το ερώτημα των αναβαθμισμένων κινητοποιήσεων, η διεκδίκηση αποφασιστικών, ριζοσπαστικών λύσεων, συζητιέται στα πηγαδάκια και στις ανοιχτές κουβέντες που γίνονται στα μπλόκα, ακόμα και όταν οι πλειοψηφούσες δυνάμεις, ακόμα και η ΠΑΣΥ, επιθυμούν φανερά να «μαζέψουν» την αγανάκτηση και να συζητήσουν, στην καλύτερη περίπτωση, μόνο επιδερμικά-συνθηματικά τα αιτήματα όπως η αποδέσμευση από την ΕΕ. Έτσι και αλλιώς πάντως, φαίνεται ότι αυτή τη φορά, όσο πιο μπροστά και δυναμικά μπούνε αυτά τα αιτήματα και η ενότητα δομηθεί επάνω σε αυτά, τόσο πιο μακριά θα φτάσουν οι κινητοποιήσεις, με σοβαρή προοπτική να είναι νικηφόρες.
Οι προτάσεις για το ασφαλιστικό και τη φορολογία ξεσηκώνουν τους αγρότες
Στο μπλόκο της Λαψίστας, λίγο έξω από τα Γιάννενα στο δρόμο προς το τελωνείο της κακαβιάς και μόλις ένα χιλιόμετρο μακριά από την ιδιωτική πλέον «Δωδώνη», οι συγκεντρωμένοι την περασμένη Πέμπτη το πρωί είχαν κλείσει το δρόμο, στο πλαίσιο των κινητοποιήσεων και περίμεναν να μάθουν τις εξελίξεις στην Αγρότικα όπου το απόγευμα της ίδιας μέρας, θα γινόταν μεγάλη πανελλαδική κινητοποίηση με συμμετοχή και από τα Γιάννενα.
Ήδη, από μια βδομάδα πριν, χιλιάδες συνάδελφοί τους βρίσκονταν στην ίδια περίπου θέση στα Τέμπη, στις Μικροθήβες, στη Νίκαια Βόλου, στη διασταύρωση της Βάρης-Κορωπίου με την Αττική οδό στην Αθήνα, στον Προμαχώνα, ακόμα και σε νησιά του Αιγαίου και στην Κρήτη. Την ίδια ώρα, εκτυλισσόταν η συγκέντρωση στη Θεσσαλονίκη, στην Αγρότικα, όπου και πάλι έδρασαν οι δυνάμεις καταστολής, απέναντι στους συγκεντρωμένους. Ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Βαγγέλης Αποστόλου αυτή τη φορά δεν αποτόλμησε να βρεθεί έστω χωροταξικά κοντά στους αγρότες, καθώς η συγκέντρωση ματαίωσε τα εγκαίνια. Τόσο η συγκέντρωση στην Θεσσαλονίκη πάντως, όσο και τα μπλόκα και η «ακτινογραφία» τους φέρνουν στην επιφάνεια τις πολλές αντιφάσεις που έχει το κίνημα των αγροτών, το οποίο συγκροτείται με δίκαια αιτήματα που αφορούν τη μεγάλη πλειοψηφία των μικρών και μεσαίων του χώρου. Στη συγκέντρωση χαιρέτισε ο Γιάννης Λαθήρας, εκπρόσωπος της πρωτοβουλίας σωματείων και συμμετείχε η ΑΝΤΑΡΣΥΑ. Το γενικό πρόσταγμα ωστόσο, έχει το μέτωπο που έχουν συγκροτήσει οι μεγαλοαγρότες, με πλειοψηφούσες στις επιτροπές μπλόκων συνήθως τις απόψεις των αγροτοσυνδικαλιστών της ΝΔ, σε συμμαχία με όποιο φορέα στον οποίο πλειοψηφεί η ΝΔ, από συνδικαλιστικούς-επιστημονικούς μέχρι αυτοδιοικητικούς. Ενδεικτικό είναι ότι τη στιγμή που ο Κυριάκος Μητσοτάκης από τη Βουλή έδινε ουσιαστικά το σύνθημα «μαζευτείτε», τα κατά τόπους αυτοδιοικητικά στελέχη όπως ο περιφερειάρχης Κώστας Μπακογιάννης στη Στερεά είχε ήδη ξεκινήσει τη «συγκομιδή» αγανάκτησης για λογαριασμό του κόμματός του με συνεργάτες του να επισκέπτονται τα μπλόκα. Αυτό το κομμάτι αντιμετωπίζει το θέμα από τη σκοπιά του επιχειρηματία κυρίως, με προβληματισμό για τα ασφαλιστικά ζητήματα. Εννοείται ότι ανά περιοχή, οι συγκροτήσεις και οι συμμαχίες αλλάζουν, καθώς μπορεί να συναντήσει κανείς από τις «καμουφλαρισμένες» ακροδεξιές απόψεις τύπου «έξω οι πολιτικοί», να εκφράζονται από ανθρώπους οι οποίοι έχουν πολιτική δράση, αλλά καμώνονται ότι αφήνουν την «κομματική ταυτότητα» στο σπίτι. Σε κάποιες περιπτώσεις, απαγορεύτηκε η παρέμβαση συνδικαλιστικών φορέων, ακόμα και θεσμικών όπως Εργατικά Κέντρα (μια τέτοια περίπτωση υπήρξε στη Θήβα), ενώ έντονες είναι οι αντίρροπες δυνάμεις και μέσα στα ίδια τα μπλοκ, ανάλογα με τη θέση που κρατούν τώρα ή κράτησαν στο παρελθόν τα πρόσωπα που ξεχωρίζουν σε κάθε μπλόκο, σε διάφορες πολιτικές ή συνδικαλιστικές θέσεις (π.χ. πρώην αγροτοσυνδικαλιστές, μέλη του ΠΑΣΟΚ, νυν αυτοδιοικητικοί στη Λοκρίδα). Διακριτή και ισχυρή κατά τόπους είναι η παρέμβαση του ΚΚΕ μέσω των αγροτικών συλλόγων που ελέγχει ανά την Ελλάδα, κυρίως στην κεντρική χώρα. Οι αγρότες της ΠΑΣΥ συμμετέχουν μεν στις κινητοποιήσεις, οριοθετούνται όμως χωροταξικά, με τα τρακτέρ τους να βρίσκονται λίγο πιο μακριά από τα υπόλοιπα των μπλόκων και με παρεμβάσεις που κάνουν αυτόνομα (κλεισίματα δρόμων κ.λπ.) χωρίς τη συμμετοχή των υπολοίπων (βλ. περιπτώσεις στην Φθιώτιδα). Στα μπλόκα της ΠΑΣΥ υπάρχει πιο σαφής ο αντι-ΕΕ προσανατολισμός. Υπάρχουν όμως και οι περιπτώσεις που το ΚΚΕ «τσουβαλιάζει» με κάθε ευκαιρία δυνάμεις της αριστεράς όπως την ΑΝΤΑΡΣΥΑ, μαζί με τη ΧΑ κ.λπ, όπως έγινε με ανακοίνωση στην Πρέβεζα. Η μεγάλη πλειοψηφία των μικρών και μεσαίων που θίγεται ασφαλιστικά και φορολογικά, ακολουθεί τις κινητοποιήσεις, με ρόλο παρατηρητή περισσότερο. Οι λόγοι είναι πολλοί και στην πλειοψηφία τους… ταξικότατοι. Υπάρχουν αγρότες που κυριολεκτικά δεν έχουν τη βενζίνη να πάνε στα μπλόκα ή στις κινητοποιήσεις. Υπάρχουν κυρίως νεότεροι σε ηλικία αγρότες, που αυτή την περίοδο κάνουν διάφορες παραπληρωματικές δουλειές για να εξασφαλίσουν κάποιο εισόδημα, καθώς η οικονομική τους κατάσταση καταλήγει σήμερα, μετά από σχεδόν 20 χρόνια εφαρμογής πολιτικών «αποψίλωσης» του αγροτικού χώρου, να είναι κάτι περισσότερο από άθλια. Εκεί μπαίνει και το «ταξικό πρόσημο» των μέτρων που διατυμπανίζουν οι κυβερνητικοί επιτελείς, το οποίο όμως είναι πρόσημο… αφαίρεσης και διαίρεσης για τους φτωχομεσαίους αγρότες. Μια υπόθεση εργασίας για παράδειγμα είναι ποιος ακριβώς δικαιούται να τιτλοφορείται «επαγγελματίας αγρότης» σήμερα, επιχείρημα που χρησιμοποιείται πολύ συχνά για την υπεράσπιση των μέτρων. Το ενδιαφέρον εδώ είναι ότι με αυτά τα κριτήρια «επαγγελματίες αγρότες», είναι βασικά οι μεγαλοαγρότες, εκείνοι που λαμβάνουν τη μερίδα του λέοντος από τις ευρωπαϊκές επιδοτήσεις, εκείνοι που ακόμα και με αυτά τα μέτρα θα είναι σε καλύτερη θέση από τη μεγάλη πλειοψηφία, που θα καταλήξει να εργάζεται σε αυτούς, αντί μισθών πείνας. Αλήθεια, πόσο «απατεώνα» μπορεί να χαρακτηρίσει μια κυβέρνηση έναν τέτοιο εργαζόμενο και πόσο φτηνό, χυδαίο και απαράδεκτο είναι το επιχείρημα «αγρότης με Καγιέν» που χρησιμοποιείται και πάλι συλλήβδην, από την κυβερνητική πλευρά; Αυτός ο κόσμος όμως, είναι και ο φορέας της μεγαλύτερης οργής, που συζητάει περισσότερο δεκτικά ζητήματα όπως η αποδέσμευση από την ΕΕ. ακριβώς γιατί αντιλαμβάνεται από πρώτο χέρι τι σημαίνει να είσαι στόχος των αλλαγών που ακόμα και όταν βαφτίζονται με «δύσκολα» ονόματα, το αποτέλεσμά τους είναι εύκολα κατανοητό, με σκληρό τρόπο.
Οι δυνάμεις της ΑΝΤΑΡΣΥΑ παρεμβαίνουν στα περισσότερα από τα μπλόκα, καθώς και στις κινητοποιήσεις των αγροτών. «Με την αντιαγροτική αυτή καταιγίδα, η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ με την έμπρακτη συναίνεση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ- Ποταμιού επιδιώκει να βγάλει γρήγορα και χωρίς αντιστάσεις τη βρώμικη δουλειά του 3ου Μνημονίου και της νέας-χειρότερης ΚΑΠ της ΕΕ (2015-2021)» αναφέρει μεταξύ άλλων σε ανακοίνωσή της.
Οι προτάσεις για το ασφαλιστικό και τη φορολογία, οι οποίες ξεσηκώνουν τους αγρότες, ειδικά στην περίπτωσή τους, δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν ως ξεκομμένες και αποσπασματικές από αυτό που συμβαίνει εδώ και τρεις δεκαετίες. Οι σημερινοί αγρότες, από τους εξαθλιωμένους παλιούς παραγωγούς μέχρι τους νεότερους, πτυχιούχους που είδαν την προοπτική της καλλιέργειας και της παραγωγής ως μια διέξοδο, στο ξεκίνημα του μνημονιακού τούνελ, υφίστανται τα αποτελέσματα των πολιτικών που ξεκίνησαν από την ΕΟΚ και κορυφώθηκαν με τις διαδοχικές ΚΑΠ και τις αποφάσεις της ΕΕ. Στόχος, ήταν και είναι η μείωση του αγροτικού πληθυσμού, η συγκέντρωση των μέσων παραγωγής σε όλο το δυνατόν λιγότερα χέρια, με όσο το δυνατόν μικρότερες απολαβές για τους αγροτοκτηνοτρόφους, η αναδιανομή της παραγωγής με συμφωνίες τοπικές, διεθνικές, ακόμα και παγκόσμιες, όπως αυτές στο γενικό πλαίσιο της TTIP, η απόλυτη εξάρτηση από τις τράπεζες, όχι απλώς με την έννοια της (ανύπαρκτης πλέον) χρηματοδότησης, αλλά και με τη «συμβολαιακή γεωργία» κ.α. Τα τρία μνημόνια με διαφορετικό τρόπο το καθένα, φρόντισαν να προσφέρουν σε τιμές ευκαιρίας ολόκληρα εργοστάσια-πυλώνες της αγροτικής οικονομίας στην Ελλάδα, σε ιδιώτες και να εξαρτήσουν ακόμα περισσότερο, με δυσμενέστερους όρους τους αγρότες από τις τράπεζες, με την κατάργηση της Αγροτικής Τράπεζας και την προσφορά του φιλέτου της επίσης στους ιδιώτες.
Μετά τη μαζική συγκέντρωση στην Θεσσαλονίκη, οι αγρότες επέστρεψαν στα μπλόκα, με τις πρώτες ενδείξεις να υποδηλώνουν διάθεση για κορύφωση. Στα τελωνεία των Κήπων και του Προμαχώνα έχουν γίνει εκ περιτροπής αποκλεισμοί με ανοιχτό το ενδεχόμενο να αυξηθούν οι ώρες του κλεισίματος. Κάτι αντίστοιχο συζητούν να κάνουν με τις προσβάσεις στο αεροδρόμιο «Ελ. Βενιζέλος» οι αγρότες στα Μεσόγεια, ενώ σε καίρια σημεία του οδικού δικτύου (Τέμπη, Ισθμός, Εύηνος, Κουλούρα, Κερδύλλια, Χρυσούπολη) με «βαρόμετρο» την κατάσταση που επικρατεί στη Νίκαια και στα Τέμπη, τα οποία είναι και τα μεγαλύτερα μπλόκα.
Επόμενη «αναμέτρηση» είναι στις 4 Φεβρουαρίου, μέρα της πανελλαδικής απεργίας ΓΣΕΕ και ΑΔΕΔΥ. Στο μεταξύ, έχουν προγραμματιστεί αρκετές συγκεντρώσεις σε μεγάλες πόλεις, ενώ εξετάζεται και το ενδεχόμενο τα μπλόκα να «σφίξουν» περισσότερο.
Μάχη που κορυφώνεται και συνεχίζεται
Η επίθεση είναι συνολική και ο στόχος του κινήματος, πρέπει να είναι το πέρασμα από τη «χρόνια άμυνα» στην ενωτική επίθεση. Ενότητα όμως με ποιους και πάνω σε ποιες προγραμματικές βάσεις; Η μεγάλη, οργισμένη μάζα των αγροτοκτηνοτρόφων που συμμετέχει στις κινητοποιήσεις, αλλά με ρόλο παρατηρητή και έχοντας επίγνωση ότι θα είναι η μεγάλη χαμένη στην περίπτωση που για παράδειγμα, υπάρξει ένας «άνωθεν συμβιβασμός», σε σημεία όπου μπορούν να συμφωνήσουν μεγαλοαγρότες-κυβέρνηση. Αυτό το κομμάτι των αγροτών πρέπει να βγει μπροστά, όχι απλώς με τον αφορισμό των μεγαλοαγροτών που από το καλοκαίρι στήριξης του «Ναι» έφτασαν τώρα να υφίστανται και αυτοί τις επιπτώσεις αυτών ακριβώς των πολιτικών και με την αναγκαία κριτική, αλλά με την ενότητα επάνω σε ριζοσπαστικά αιτήματα. Αιτήματα που θα ενώσουν τα κινήματα των ανέργων-πενταμηνιτών με τη νεολαία που καταδικάζεται στη φτώχεια, στην ύπαιθρο, που θα ανοίξουν τις διόδους συνομιλίας και κοινής δράσης οι οποίες θα ανατρέψουν την ελεγχόμενη και «εργαστηριακή» κινητοποίηση στο πλαίσιο των κοινοβουλευτικών και διάφορων θεσμικών, τοπικών και υπερτοπικών, ισορροπιών.
Αυτή η προσπάθεια πρέπει και μπορεί να ανατρέψει το αντιφατικό κλίμα των ίδιων των κινητοποιήσεων, από τη γενικόλογη αναφορά σε «μετατοπιζόμενες μάζες από το “Ναι” στο “Όχι”» μέχρι τις εθνικές και εθνικιστικές κορώνες αυτών που αναφανδόν έχουν στηρίξει τις ολέθριες πολιτικές των κυβερνήσεων και δανειστών.
Το αίτημα «έξω από την ΕΕ» δεν είναι μια απλή διακήρυξη ή κατακλείδα ανακοινώσεων, όταν ακούγεται στα αγροτικά μπλόκα. Αυτός ακριβώς ο κόσμος, οι νεότεροι αγρότες, οι φτωχομεσαίοι, είναι εκείνοι που το συζητούν περισσότερο, γνωρίζοντας από πρώτο χέρι. Είναι εκείνοι που συνειδητοποιούν, μαζί με άλλες αντίστοιχες εργασιακές ομάδες, ότι το μεγαλύτερο αδιέξοδο είναι το «Δεν υπάρχει άλλος δρόμος».
Σε αυτή την κατεύθυνση, οι προτάσεις της πανελλαδικής επιτροπής αγροτοδιατροφικού τομέα της ΑΝΤΑΡΣΥΑ που καλεί σε πραγματικά «μπλόκα αγώνα», σε παλλαϊκό ξεσηκωμό και τους φτωχομεσαίους αγρότες σε κοινό μέτωπο με τους εργαζόμενους, τους ανέργους και την νεολαία για την ανατροπή της ΚΑΠ της ΕΕ είναι ενδεικτική. «Για τη διαγραφή του χρέους, την εθνικοποίηση-κρατικοποίηση, χωρίς αποζημίωση, των τραπεζών και των επιχειρήσεων στρατηγικής σημασίας του αγροτοδιατροφικού τομέα. Για την έξοδο από το ευρώ και την ΕΕ και την ισοτιμία στις διεθνείς σχέσεις. Για τη δημιουργία δημοκρατικών πρωτοβάθμιων παραγωγικών συνεταιρισμών με ουσιαστική κρατική ενίσχυση. Για ενιαίο δημόσιο φορέα τροφίμων και κεντρικό σχεδιασμό της αγροτικής παραγωγής, με κριτήριο τις λαϊκές ανάγκες (όχι τις ανάγκες της χωματερής και του κέρδους), τη κάλυψη των διατροφικών αναγκών του λαού, ενάντια στη διπλή εκμετάλλευση αγρότη και καταναλωτή. Για την αντικαπιταλιστική ανατροπή της επίθεσης, για να ζήσουμε με αξιοπρέπεια, για να επιβάλλουμε με τα δικά μας όργανα επιβολής της λαϊκής θέλησης, τις ανάγκες και τα δικαιώματά μας». Κομβική θέση και κριτήριο για τα παραπάνω, έχει η πανελλαδική απεργία της 4ης Φεβρουαρίου. Είναι ένα ραντεβού που έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, μετά από πολύ καιρό και αρκετές αποσπασματικές κινητοποιήσεις, στο οποίο θα πρέπει να συναντηθούν οι ανάγκες και τα δικαιώματα σε ένα κοινό μέτωπο ενάντια στην κυβέρνηση και σε όλο το μνημονιακό μπλοκ. Ο αγώνας όμως δεν θα τελειώσει εκεί. Θα πρέπει να συνεχιστεί η προσπάθεια διαμόρφωσης αγωνιστικών πλαισίων αμφισβήτησης των πολιτικών κυβέρνησης-ΕΕ-ΔΝΤ, με συγκρότηση πρωτοβουλιών σε τοπικό και πανελλαδικό επίπεδο, με οριζόντια «συνάντηση» και δράση όλων των κλάδων.
