(Ο Πάμπος Φιλίππου είναι ποιητής και ραδιοφωνικός παραγωγός στον ραδιοφωνικό σταθμό ΑΣΤΡΑ)
Συνέντευξη στον Βασίλη Κυριάκου
Λίγα λόγια πριν το διά ταύτα
Την τύχη σου και τη μοίρα σου τη φτιάχνεις. Δεν την περιμένεις. Την κυνηγάς. Έτσι όταν συναντάς τον Πάμπο Φιλίππου είναι σαν να συναντάς την απασφαλισμένη χειροβομβίδα όπως χαρακτηριστικά λέει και ο Μίλτος Πασχαλίδης για τον ίδιο τον ποιητή. Τον γνώριζα από την εφηβεία μου σαν μουσικός παραγωγός στον ραδιοφωνικό σταθμό παγκύπριας εμβέλειας να μας ξεναγεί στην Ροκ πλατεία του.
Για την ποίησή του έμαθα μετά: «Ποίηση! Αυτή η απευθείας γραμμή με τη μαγεία..». Αναζητώντας περισσότερες λεπτομέρειες για τη ζωή του από το διαδίκτυο διαβάζω από τον ίδιο: « Το βιογραφικό μου είναι αυτό που γράφω. Τίποτε περισσότερο, είναι αυτό που είμαι». Αργότερα στην κουβέντα μας μαθαίνω το τι θέλει να πει ο ποιητής και φωτίζομαι. Παρ’ όλα αυτά, όλοι ξέρουμε τα ποιήματά του αν και δεν γνωρίζουμε ή προσπερνάμε πολλές φορές τον ποιητή. Αν καμιά φορά ακούσατε για χελιδόνια που πενθούν στην αγκαλιά σου από τους Magic De Spell, για παγωτό που δεν πρόλαβες να το απολαύσεις γιατί σε βρίσκει ο Χειμώνας από τον Π.Κατσιμίχα και εσχάτως για έναν τέως κόκκινο και νυν οικολόγο-πράσινο και γυρολόγο Ντάνυ (Ντανιέλ Κον Μπεντίτ-πρωταγωνιστής του γαλλικού Μάη του ‘68), τώρα ξέρετε και τον εμπνευστή τους. «Να το τονίσεις», μου λέει χαρακτηριστικά. «Χωρίς τους πυρήνες φίλων δεν θα μπορούσα να διακινήσω τις ποιητικές μου συλλογές». Και δεν είναι μόνο το γεγονός πως ο ίδιος είναι εκδότης του εαυτού του όπως λέει αποφεύγοντας και τους εκδοτικούς οίκους και το χέρι που μπορεί να έβαζαν αλλά η ουσία είναι η καθαυτή πολιτική πράξη διακινώντας αυτό το ‘’εύφλεκτο υλικό’’ από χέρι σε χέρι, από στόμα σε στόμα, με καρδιά του εγχειρήματος, τους πυρήνες φίλων. Και έχει ιδιαίτερη σημασία αυτό, ειδικά σήμερα όταν ο βασιλιάς –καπιταλισμός είναι γυμνός και σαν Κρόνος τρώει τους παραγωγούς του πλούτου. Ο πειρατής της ραδιοφωνίας, από το ’89 θα μας τα εξηγήσει καλύτερα αυτά στη συνέχεια. Για την ιστορία έχει εκδώσει τις εξής συλλογές: « Μέχρι να πάρω παγωτό με βρήκε ο Χειμώνας», « Άνοιξη, Άνοιξέ μου», «Εκεί που νομίζεις πως είσαι Βουνό χάνεις τα Δέντρα σου», «Κάνε ό,τι σου λέει η πόλη», και η τελευταία του συλλογή «Η νύχτα σηκώνει το χέρι…»
Για την ώρα σηκώνει το γάντι και μας μιλάει για όλα ή… σχεδόν για όλα. Εντός, εκτός και κυρίως εναντίον λοιπόν οΠάμπος Φιλίππου.
Υ.Γ. Η τραγική ειρωνεία είναι πως τα περισσότερα σημειώθηκαν πάνω σε διαφημιστικό της ΙΚΕΑ, έχοντας ιδέα τελικά τι εστί, καταγγέλλοντας ουσιαστικά πάνω σ’ αυτό το σύστημα που το γέννησε!
Β.Κ.: Για το ποιος είναι ο Πάμπος Φιλίππου μιλάει μια λεζάντα κάτω από τη φωτογραφία σου σε δυο ποιητικές σου συλλογές: «Το βιογραφικό μου είναι αυτό που γράφω. Τίποτε περισσότερο, είναι αυτό που είμαι». Πέρα απ’ τα γραφτά σου που θα μιλήσουμε μετά, πες μας δυο πράγματα για τη σκούφια σου.
Π.Φ.: Όταν κάποιος αναγνώστης αναζητήσει το βιογραφικό δηλ. τα έργα και τις ποιητικές ημέρες κάποιου ποιητή, θα βρει και την αντίστοιχη απάντηση. Έχω την εντύπωση πως ο κόσμος θ’ αναζητήσει τον ποιητικό βίο και πολιτεία μου και όχι αν είμαι μουσικός παραγωγός ή το ποια είναι η οικογενειακή μου κατάσταση. Παρ’ όλα αυτά καλό θα ήταν να γράφει όλος ο κόσμος ποιήματα. Απ’ την άλλη ο ποιητής σαν τέτοιος είναι μέσα και έξω απ’ το βιβλίο και πολλές φορές η ίδια η ποίηση δεν γράφεται με το χέρι. Για ένα μεγάλο διάστημα ζούσα με προεκδόσεις. Γιατί ακριβώς, δεν είχα ο ίδιος την οικονομική άνεση για κανονικές εκδόσεις και απ’ την άλλη δεν είχα μαζεμένο το υλικό που θα ήθελα. Είμαι εκδότης του εαυτού μου και λειτουργώ με πυρήνες φίλων-εναλλακτικά, χωρίς να μου βάζει χέρι ο καθένας και χωρίς να χρησιμοποιήσω ούτε λεπτό το ραδιόφωνο. Ανεξάρτητα δηλ. και με πολιτικό σκοπό. Διαχωρίζω τις εκδόσεις μου από την παρουσία μου στο ραδιόφωνο. Αν είχα εκδότη, παρά τις προτάσεις που είχα αρνήθηκα για να μην δίνω αναφορά στο τι γράφω και τι πράττω στον οποιονδήποτε. Η δυσκολία που συναντάω είναι στη διανομή του. Το βιβλίο μου παρά τις δυσκολίες , με τους πυρήνες φίλων, κινείται όπως θέλω και έτσι οι φίλοι σ’ Ελλάδα και σε Κύπρο μπορούν να το αποκτήσουν. Όταν κάποιος βγάζει ξαφνικά βιβλία το κάνει για άλλους σκοπούς και λόγους. Το ποιητικό «χρίσμα» υπάρχει πριν την έκδοση του παρθενικού βιβλίου και δεν εμφανίζεται με παρθενογένεση μαζί μ’ αυτό. Το 2006 εκδίδεται το πρώτο μου βιβλίο. Η καθημερινή μας συναναστροφή είναι μια ποιητική έκδοση στον αέρα. Χωρίς χιούμορ δεν νοείται ποίηση. Αν θες να το πάρουμε και «θρησκευτικά», δεν γίνεται να νηστεύεις μια μέρα και να γίνεσαι ποιητής ή να εκδίδεις ποιητική συλλογή.
Β.Κ.: Συμφωνείς με τον νεολογισμό έντεχνο τραγούδι; Υπάρχει και άτεχνη μουσική δηλαδή; Και γιατί να μην αποτελεί ο όρος αυτός άλλοθι στην ποιητική αδεία του στίχου ή και καμιά φορά ποιητική αηδία – χωρίς νόημα δηλ.- στην κοινωνία του θεάματος;
Π.Φ. Θεωρώ πως υπάρχει έντεχνο τραγούδι και αυτό εμπίπτει στο θέμα της αισθητικής. Απ’ την άλλη η ζώσα ύπαρξή της μίας γεννά και το «άτεχνο», δηλ. το στυλ του κιτς, το κακόγουστο αισθητικά. Και ο Φοίβος θα μπορούσε να γράψει έντεχνο τραγούδι, άλλο τι κάνει και γιατί το κάνει. Υπάρχει αρκετή παρεξήγηση για το θέμα και την δημιούργησαν οι ίδιες οι εταιρείες με τις διάφορες βραβεύσεις, αναδείξεις και επινοήσεις.
Β.Κ. : O κος Κόυνερ – μέσω του Μπρεχτ – είπε κάποτε : Στη Ρώμη απαγόρευαν στους υποψήφιους για δημόσιες υπηρεσίες να φοράνε όταν εμφανίζονταν στο φόρουμ ρούχα με τσέπες, για να μη δέχονται δωροδοκίες. Επίσης και οι ποιητές δε θα ‘πρεπε να φοράνε ρούχα με μανίκια για να μη μπορούν να χύνουν αράδα στίχους. Συμφωνείς με τη θέση αυτή;
Π.Φ. : Υπάρχει ειδοποιός διαφορά μεταξύ του ποιητή και του πολιτικού οπαδού. Ο ποιητής οφείλει να να βρίσκεται έξω από το πιάτο και τα λουκούλεια γεύματα. Οφείλει να μην λαδωθεί αλλά και να μην είναι κάπηλος μιας κατάστασης. Στη «ναζιστική Γερμανία» ή σε μια δικτατορία δεν θα είσαι εσύ το όργανό της. Θ’ αντισταθείς και αν δεν έχεις αυτά τα κότσια, τουλάχιστον θα αυτοεξοριστείς. « Αλλά ρε Χουντοκόπανε θα γίνω το Πολυτεχνείο σου».
Β.Κ. : Πάμπο ανήκεις και εσύ στη συνομωταξία των ανθρώπων σαν τον Άλκη Αλκαίο που θεωρούν πως γράφουν απλά στίχους; Αν κρίνουμε απ’ την σεμνότητα και απ’ το γεγονός πως δεν αυτοδιαφημίζεσαι στις εκπομπές σου.
Π.Φ. : Η ποίηση και η στιχουργική είναι δυο διαφορετικά πράγματα. Δυο διαφορετικές τέχνες αν θεωρήσουμε πως η στιχουργική είναι τέχνη. Άλλη η προσέγγιση του ποιητή και άλλη του στιχουργού. Άλλο το βάθος και η καλλιέργειά τους. Παρ’ όλα αυτά θεωρώ πως ο Άλκης ήταν ποιητής μαζί με όλη τη σεμνότητα που τον διακατείχε. Γιατί ακριβώς ήταν των έργων και όχι των λόγων.
Β.Κ. : Έχεις προοικονομήσει από πολύ παλιά «το τσουβάλι φτώχια» που το βιώνει ο ελληνικός λαός μέσω των Μνημονίων της Ε.Ε. και του ΔΝΤ και ο κυπριακός λαός βρίσκεται στα πρόθυρα του. Βέβαια εμείς το μάθαμε από το ποίημα σου « Μέχρι να πάρω παγωτό με βρίσκει ο Χειμώνας» κατά πολύ νωρίτερα. Κυνικά επιβεβαιώνεσαι ακόμη και για αυτόν τον «Κυπριακό Παράδεισο».
Π.Φ. : Τη φτώχια την παρακολουθούσα καιρό τώρα μέσα απ’ το συνεχές τρέξιμο του ανθρώπου για επιβίωση. Ένα τρέξιμο που δεν συμπεριλάμβανε καθόλου ελεύθερο χρόνο που και αυτός δεν ήταν ελεύθερος. Σήμερα ο άνθρωπος επιβιώνει με ψίχουλα. Φτάνει στο τέλος της ζωής του χωρίς να προλάβει να αγαπήσει, να ερωτευτεί. Και αφότου έτρεξε αρκετά, πεθαίνει. Και σ’ αυτό συναινεί και το γεγονός πως η τεχνολογία βρίσκεται σε λάθος χέρια. Εκεί που θα τον ελευθέρωνε με πολύτιμο ελεύθερο χρόνο, τον σκλαβώνει. Αυτή τη στιγμή δεν μπορεί να βοηθήσει την ανθρωπότητα γιατί βρίσκεται στα χέρια του μικρού και μεγάλου κεφαλαίου.
Β.Κ. : Θεωρείς πως παίζουμε ως απλοί άνθρωποι – εργαζόμενοι εκτός έδρας; Δηλ. στον κόσμο των δανείων, της εικονικής πραγματικότητας, του θεάματος, των αποφάσεων από 56 ανθρώπους στην Κύπρο και 300ων στην Ελλάδα; « Είναι σικέ ετούτος ο αγώνας» και «εμείς είμαστε τα κορόιδα» όπως λέει και το άσμα;
Π.Φ. : Για τους φτωχούς όλα τα παιχνίδια στη ζωή τους είναι εκτός έδρας. Μέσα σ’ ένα εχθρικό περιβάλλον, κοινωνικό, πολιτικό, οικονομικό κτλ. Και εδώ τίθεται και το ερώτημα αν η αστική Δημοκρατία και το Κοινοβούλιο βοήθησαν τελικά τους μισθωτούς. Τα σκάνδαλα, η ψευδο-συνείδηση που δημιουργείται από τα Μέσα Ενημέρωσης είναι προθάλαμος για την ακροδεξιά. Το σύστημα γίνεται προθάλαμος για τον φασισμό.
Β.Κ. : Από μια ορισμένη «πανουργία της Ιστορίας» -όπως θα έλεγε και ο Χέγκελ- επανέρχεται αδιάψευστη η φράση του Γάλλου επαναστάτη Σαιν Ζυστ : « Όποιος κάνει μισή επανάσταση σκάβει μόνο το δικό του τάφο». Και ο λόγος για τον συμπατριώτη του, άλλοτε πρωτεργάτη του γαλλικού Μάη του ’68, Ντανιέλ Κον Μπεντίτ.
Π.φ. : Στο Μάη του ’68 έγινε μια απόπειρα σε μια σειρά από χώρες για έφοδο στον ουρανό και ανατροπή του καπιταλισμού, όχι στις τριτοκοσμικές χώρες, αλλά στον ανεπτυγμένο κόσμο. Ο ίδιος ο Κον Μπεντίτ κατασυκοφάντησε τις επαναστατικές ιδέες, της Ρόζας και του Τρότσκι που θυσίασαν ακόμη και τη ζωή τους. Άλλοι έμειναν ξεχασμένοι στο περιθώριο και άλλοι σε μια άλλη δόξα. Κάτι αντίστοιχο ισχύει και για πρώην επαναστάτες καλλιτέχνες της εποχής μας. Οι ίδιοι έχασαν τον εαυτό τους, πώς να μην χαθούν οι λέξεις και τα νοήματα. Τα ίδια τα τραγούδια αναθεώρησαν τους ίδιους τους δημιουργούς τους. Όσον αφορά τον τίτλο «Κόκκινος Ντάνυ», θέλαμε να δώσουμε με τον Μάνο έναν τίτλο αντιπροσωπευτικό για τους ξεφτίλες της εποχής μας. Ο τίτλος στην αρχή δεν υπήρχε, τραβήχτηκε κυριολεκτικά από το συρτάρι.
Β.Κ. : « Έλα να δεις/ τα μετρημένα με αίμα/στους τοίχους/ Συνθήματα». Τα τηλεοπτικά κανάλια στην Ελλάδα αναφέρονται μόνο στη βία των διαδηλωτών και των απεργών. Μήπως υπάρχει και η άλλη όψη του νομίσματος;
Π.Φ. : Αυτά τα πορίσματα δίνουν άλλοθι στην άκρα δεξιά. Τι θέλουν δηλαδή; Πρέπει γι αυτούς να γίνουμε τα καλά παιδιά του συστήματος. Για μένα είναι ευλογία η κοινωνική αντιβία. Αλλά πρόσεξε. Είμαι κατά της ατομικής βίας. Είμαι υπέρ της βίας που θα ασκήσει μια καταπιεσμένη τάξη για να πάρει ό,τι της ανήκει. Είμαι επίσης εχθρικός στο σλόγκαν – καραμέλα : « Καταδικάζω τη βία απ’ όπου κι αν προέρχεται». Ο καπιταλισμός είναι ο ίδιος μια βία, δεν είναι περίπατος σε πάρκο. Όταν τα βρει σκούρα ενεργοποιούνται και οι αλήτες. Κι ρωτώ πως γίνεται αυτοί οι τύποι να είναι αντισυστημικοί όταν είναι υπέρ της αστυνόμευσης, του στρατού, της καταστολής του λαού και της επιβολής της πειθαρχίας; Πώς γίνεται ο εχθρός της ελευθερίας να είναι αντισυστημικός;
B.K. : Μιας και μιλήσαμε για Χειμώνα ας μιλήσουμε και για Άνοιξη; Την προστάζεις «Άνοιξέ μου». Δεν είσαι ιδιαίτερα ευγενικός. Δεν θα σου ανοίξει με παράκληση ή γαλυφιά;
Π.Φ. : Tο ζήτημα για τις εποχές για μένα έχει συμβολικό χαρακτήρα. Είμαι κυρίως παιδί της που θέλει προστασία, ενέργεια, να συνεχίσω. Είμαι χελιδόνι του Χειμώνα. Αλλά είμαστε λίγοι. Μας άφησε η Άνοιξη για να δούμε πιο καθαρά το μέλλον. Και ρωτάω μεταξύ άλλων και μένα : Μήπως δεν αντέχουμε άλλο αυτόν τον Χειμώνα; Την Άνοιξη την εκλιπαρώ. Να έρθει σε όλα τα επίπεδα της ζωής. Οι πρωτοπόροι είναι χελιδόνια του Χειμώνα, οι ιχνηλάτες.
Β.Κ. : Σε αντίθεση με την Γώγου που έλεγε πως : «Κανείς δεν θα γλυτώσει», εσύ πάλι ντετερμινιστικά και αισιόδοξα λες : «Κανείς δεν θα γλυτώσει απ’ αυτό. Απ’ το πανηγύρι των λέξεων».
Π.Φ. : Να ποια είναι η διαφορά, με το πανηγύρι των λέξεων. Δεν έχω καμία διάθεση για αυτοκαταστροφή. Η Γώγου αυτοκαταστράφηκε χωρίς να την κατακρίνω. Στη τελευταία μου ποιητική συλλογή το αναφέρω : « Ας έρθει ο τάφος να με βρει».
Β.Κ. : O Μαρξ στην 11η θέση για τον Φόυερμπαχ: «Οι φιλόσοφοι μονάχα ερμήνευσαν με διάφορους τρόπους τον κόσμο, το ζήτημα όμως είναι να τον αλλάξουμε». Πόσο κοντά είναι η σύγχρονη διανόηση με αυτό;
Π.Φ. : Δυστυχώς η πλειοψηφία των διανοουμένων σήμερα είναι ξεπουλημένοι ή θέλουν να τα έχουν καλά με την εξουσία. Άλλωστε είναι πολύ γλυκός ο ποιητικός τουρισμός. Ο ποιητής- καλλιτέχνης είναι μέρος των έργων του. Πρέπει να είναι ο ίδιος κομμάτι απ’ το έργο του. Αν είναι δυνατόν να υπάρχει μια απόλυτη ταύτιση του ποιητή και του έργου του. Ταύτιση: Ο Πάμπος είναι τα βιβλία του και τα βιβλία του είναι ο Πάμπος.
Β.Κ. : O Μπρεχτ κάπου μέσα στο έργο του αναφέρει αλληγορικά ότι μετατράπηκε σε εθνικιστή όταν συνάντησε κάποιον εθνικιστή.Και συνεχίζει: «Πρέπει να εξολοθρεύσουμε τη βλακεία γιατί κάνει βλάκες αυτούς που τη συναντούν». Πώς θα εξολοθρευτεί όμως;
Π.Φ. : Δύσκολη η συνταγή αλλά μία…Η ανατροπή του συστήματος. Όσο υπάρχει καπιταλισμός θα υπάρχουν όλα αυτά τα παράσιτα σε μικρό ή μεγάλο βαθμό. Δύσκολο ή ουτοπία; Αυτή είναι η μόνη λύση.
Β.Κ. : Ο σερ Φίλιπ Σίντνει είπε: « Οι κανόνες της Εκκλησίας όσον αφορά τη νηστεία και την εορτή τηρούνται αρκετά καλά. Οι πλούσιοι τηρούν τις εορτές και οι φτωχοί τις νηστείες». Μια θεατρική παράσταση, το Corpus Christi ακυρώθηκε μετά από παρέμβαση εκκλησιαστικών κύκλων και νεοναζί ενώ ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου μας νουθετεί όπως αποφεύγουμε τις απεργίες.Ένα σχόλιο.
Π.Φ. : Η παρέμβαση της ακροδεξιάς και της Εκκλησίας είναι προιόν της χειρότερης θέσης του καπιταλισμού. Όσο βαθαίνει η κρίση, αυτά θα έχουμε από τους σκοταδιστές. Παρέμβαση κα λογοκρισία. Η Εκκλησία είχε αντιδραστικό ρόλο σε κάθε προοδευτική εξέλιξη.
Β.Κ. : Δεν θα περάσει αναίμακτα δηλαδή η κρίση;
Π.Φ. : Ο φασισμός και ο ναζισμός χρησιμοποιούν ακριβώς τους θεσμούς για να βγουν στην εξουσία μέσω της αστικής δημοκρατίας για να επιβληθούν. Στο δρόμο μόνο μπορεί να χάσουν έχοντας απέναντί τους το εργατικό κίνημα. Οι φασίστες θα εκμεταλλευτούν κάθε δυνατότητα που τους παρέχει η αστική δημοκρατία και την προβολή από τα Μέσα για να πάρουν την εξουσία σαν κύριοι. Αργά ή γρήγορα, οι αστοί θα τους παραδώσουν την εξουσία γιατί είναι τόσο βαθειά η κρίση τους. Έχουν γίνει οι ίδιοι οι αστοί και τα κόμματα τους ακροδεξιά μέσω της ατζέντας που υιοθετούν.
Β.Κ. : Είναι δυνατόν να δούμε σύντομα μια Ευρωπαική Άνοιξη των λαών ως τομή και συνέχεια της Αραβικής Άνοιξης; Βλέπεις να αντιδρά καθόλου και ο κυπριακός λαός απέναντι στο Μνημόνιο;
Π.Φ. : Ο εργαζόμενοι και ο κόσμος του νησιού έπρεπε να ευαισθητοποιηθεί και να δείξει την αντίθεση του στο Μνημόνιο βλέποντας και την ελληνική εμπειρία Ο κυπριακός λαός αν δεν αντιδράσει τώρα, μετά θα είναι αργά. Η ατιμωρησία, τα κλεμμένα λεφτά απ’ τα ταμεία, το Χρηματιστήριο, το μισθό, το Μνημόνιο έπρεπε να γίνουν πυροκροτητές μιας δράσης του λαόύ. Ότι δεν θα πληρώσει τα σπασμένα της κρίσης, την ίδια στιγμή που άλλοι θυσαυρίζουν και την κάνουν με ελαφρά πηδηματάκια. Ζούμε σε μια κατάσταση του 1933, Βαιμάρης και μια κατάσταση προπολεμική. Στη συλλογή μου : « Η νύχτα σηκώνει το χέρι» αναφέρω χαρακτηριστικά την περίοδο εκείνη μέσα από το ποίημα Παράσταση 1933. Χρειάζεται ένα επαναστατικό κόμμα- ευρωπαικό που να συντονίζει τους αγώνες στην Ευρώπη και αλλού. Ένα διεθνές κίνημα που να προστατεύει τους μετανάστες, τους εργάτες και τους καταπιεσμένους. Δεν είμαι καθόλου αισιόδοξος εφόσον δεν υπάρχει ένας διεθνής συντονισμός των εξεγερτικών – εν δυνάμει επαναστατικών γεγονότων. Αντίθετα, στο χώρο του εθνικισμού υπαρχει μια έξαρση. Η μισαλλοδοξία του φασισμού απαντιέται μόνο με διεθνισμό.
