Δημήτρης Σταμούλης
Μπίζνες στην υγεία
Οι μεγάλες αλυσίδες ιδιωτικών διαγνωστικών κέντρων έχουν βρει πρόσφορο έδαφος ανάπτυξης τα τελευταία χρόνια. Ειδικά από το 2012 και μετά, όταν η κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου διέλυσε την δημόσια πρωτοβάθμια υγεία του ΙΚΑ, που μέσω των τοπικών μονάδων παρείχε δωρεάν υπηρεσίες και άνοιξε το δρόμο της κερδοφόρας… ανάπτυξης στους ιδιώτες επιχειρηματίες.
Τον τελευταίο χρόνο όμως παρατηρείται μια ραγδαία επέκταση των μεγάλων διαγνωστικών κέντρων όχι μόνο σε ακριβές περιοχές του λεκανοπεδίου της Αττικής, όπου διαβιούν μεσαία και υψηλά εισοδήματα. Από το 2018 και μετά, για παράδειγμα, σε μια από τις πιο υποβαθμισμένες περιοχές της Αθήνας, τα Πατήσια, όπου διαμένουν χιλιάδες μετανάστες πρώτης και δεύτερης γενιάς, και κόσμος του μόχθου και της εργασιακής ανασφάλειας, έχουμε δει να ξεφυτρώνουν σαν τα… μανιτάρια τέτοια υποκαταστήματα. Στην περιοχή αυτή επέλεξε η Ιατρόπολις να επενδύσει 10 εκατ. ευρώ σε νέα μονάδα, σε νεόδμητο κτίριο. Είναι το έβδομο κατά σειρά διαγνωστικό της αλυσίδας, καθώς ήδη διαθέτει άλλα πέντε, και μία ογκολογική κλινική, εξυπηρετώντας πλέον 4.000 επισκέπτες καθημερινά. Φυσικά η νέα μονάδα είναι συμβεβλημένη με τον ΕΟΠΥΥ και με ασφαλιστικές εταιρείες.
Αλλά και ο κολοσσός του κλάδου των ιδιωτικών διαγνωστικών, Βιοϊατρική, σε μικρή απόσταση στην ίδια οδό (Πατησίων, Πλατεία Αμερικής) επένδυσε σε νέα μονάδα και μάλιστα σε ανακαινισμένο νεοκλασικό που επί πολλά χρόνια κανένας άλλος επιχειρηματίας δεν τολμούσε να νοικιάσει στην περιοχή. Παρά το γεγονός ότι σε περίπου 500 μέτρα υπάρχει κι άλλο υποκατάστημα της ίδιας αλυσίδας. Ανάλογες «επενδύσεις» κάνουν αρκετές αλυσίδες ιδιωτικών ιατρικών κέντρων, μεγαλύτερων ή μικρότερων. Ο κλάδος πλέον έχει γιγαντωθεί μετά τη διάλυση της δημόσιας πρωτοβάθμιας περίθαλψης, το 2013: η Βιοϊατρική διαθέτει 35 κέντρα σε όλη τη χώρα, η Euromedica 37 (ιδρυτής Θ. Λιακουνάκος), η Affidea 19 (ένας από τους μεγαλύτερους ιδιώτες παρόχους στην πρωτοβάθμια υγεία στην Ευρώπη), η Iatropolis έξι κ.α.
Ο κλάδος των ιδιωτικών διαγνωστικών κέντρων αυξήθηκε το 2018 κατά 3%
Στον τομέα της δημόσιας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ) εξελίσσεται η απόλυτη κοροϊδία τα τελευταία χρόνια. Από τους 2.500 γιατρούς, που απολύθηκαν με το νόμο Άδωνη Γεωργιάδη από τα πρώην ΙΚΑ και ΠΕΔΥ, δεν αναπληρώθηκε ούτε ένας και ας ήταν βασική προεκλογική δέσμευση του ΣΥΡΙΖΑ. Η πολυδιαφημισμένη στήριξη του δημόσιου τομέα με τις ΤΟΜΥ (Τοπικές Μονάδες Υγείας) και τους οικογενειακούς γιατρούς κατέληξε σε μεγαλοπρεπέστατο φιάσκο. Το νέο σύστημα ΠΦΥ, όπως εύστοχα έχει επισημάνει η Αριστερή Ριζοσπαστική Συνεργασία Ιατρών (ΑΡΣΙ), είναι κακή αντιγραφή των αποτυχημένων μοντέλων της Ευρώπης, με βασικά χαρακτηριστικά την υποχρηματοδότηση, τη δυσκολία πρόσβασης στις βασικές, και την ακόμα μεγαλύτερη, στις εξειδικευμένες ιατρικές υπηρεσίες. Και όπως θα δείξουμε πιο κάτω, το σύστημα αυτό όχι μόνο δεν αδυνατίζει τον ιδιωτικό τομέα υγείας, αλλά αντίθετα τον έχει διογκώσει, μαζί και τα κέρδη του.
Σύμφωνα με έρευνα της Alco για λογαριασμό του Ιατρικού Συλλόγου Αθήνας, ένας στους δύο πολίτες δυσκολεύεται να καλύψει τις δαπάνες υγείας. Σε δυσμενέστερη θέση βρίσκονται τα άτομα άνω των 65 ετών που σε ποσοστό 60%, δεν μπορούν να πληρώσουν όσα απαιτούνται. Για το νέο σύστημα ΠΦΥ, το 41% δήλωσε ότι έμεινε δυσαρεστημένο από την επίσκεψη σε κάποια Μονάδα, ενώ το 80% εξαναγκάστηκε να πληρώσει για υπηρεσίες. Το χέρι στην τσέπη έβαλε το 80% των πολιτών, ενώ το 20% πλήρωσε πάνω από 70 ευρώ.
Οι υποβαθμισμένες παρεχόμενες υπηρεσίες υγείας, η υπολειτουργία των ΤΟΜΥ και οι ελλείψεις οικογενειακών ιατρών, ειδικά στην περιφέρεια, έχουν ως αποτέλεσμα μεγάλος αριθμός ασθενών να διαγιγνώσκεται και να θεραπεύεται ελλιπώς. Υπάρχουν τεράστιες ελλείψεις προσωπικού στις δημόσιες δομές υγείας που οδηγούν στην υπολειτουργία τους, καθώς και στις δυσβάσταχτες συμμετοχές των ασθενών στη φαρμακευτική δαπάνη.
Δεν είναι λοιπόν καθόλου τυχαίο που η Ελλάδα όσον αφορά στις δαπάνες των νοικοκυριών για την Υγεία φιγουράρει στις πρώτες θέσεις σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς τύποις αποτελεί δωρεάν δικαίωμα για εργαζόμενους, συνταξιούχους ή άνεργους. Παρά το γεγονός ότι οι περισσότεροι από αυτές τις κοινωνικές κατηγορίες διαθέτουν υγειονομική περίθαλψη ως ασφαλισμένοι, επιβαρύνονται με συμμετοχή 15% επί της εκάστοτε τιμής αποζημίωσης, όταν τα παραπεμπτικά εκτελούνται σε ιδιώτες συμβεβλημένους παρόχους, ενώ με 5% επιβαρύνονται ακόμα και οι ασφαλισμένοι που λαμβάνουν επίδομα ΕΚΑΣ όταν επισκέπτονται ιδιώτες παρόχους. Μηδενική συμμετοχή σε διαγνωστικές εξετάσεις έχουν μόνο κάποιες κατηγορίες ασφαλισμένων με σοβαρές χρόνιες παθήσεις. Ή εφόσον αυτές οι συνταγές εκτελεστούν σε δημόσιο νοσοκομείο ή κάποιο Κέντρο Υγείας. Ωστόσο αυτό συχνά είναι ανέφικτο όταν τα ραντεβού π.χ. για μια μαγνητική είναι 2-3 μήνες μετά. Έτσι οι ασθενείς οδηγούνται στην αγκάλη των ιδιωτικών διαγνωστικών τα οποία σκαρφίζονται διάφορα κόλπα για να αρπάξουν πιο πολλά. Εάν στην ίδια συνταγή αναγράφονται 2-3 εξετάσεις, επικαλούνται φόρτο, ζητούν να «σπάσει» η συνταγή ανά εξέταση και η χωριστή χρέωση είναι πολύ ακριβότερη τόσο για τον ασθενή όσο και για τα ασφαλιστικά ταμεία! Φυσικά υπάρχει και ένας τεράστιος αριθμός ανασφάλιστων που το 2017 ανέρχονταν στο 27% όταν προ κρίσης, το 2009, το αντίστοιχο ποσοστό ήταν μόλις 5%.
Η Ελλάδα, μαζί με την Ιταλία καταγράφουν τη μεγαλύτερη ιδιωτική δαπάνη για την υγεία, 7,5% και 6,1% του μέσου προϋπολογισμού των νοικοκυριών, αντίστοιχα, όταν το ποσοστό αυτό στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι μόλις 1,2% και στην Ισπανία 3,4%! Την ίδια στιγμή, οι δαπάνες για την Υγεία διαμορφώνονται ανάλογα με τη σύνθεση των νοικοκυριών. Έτσι στα φτωχά νοικοκυριά ανέρχεται στο 9,2% του μέσου προϋπολογισμού τους, ενώ η αντίστοιχη δαπάνη των μη φτωχών είναι 7,7% (Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών 2018, ΕΛΣΤΑΤ). Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι η δεύτερη μεγαλύτερη μεταβολή δαπανών των νοικοκυριών, σε σχέση με την προηγούμενη έρευνα (2017), μετά την κατηγορία ξενοδοχεία, καφενεία και εστιατόρια (αύξηση 5,1%), καταγράφεται στις δαπάνες για υγεία (αύξηση 4,5%).
Η εικόνα απομύζησης του λαού από τους ιδιώτες πάροχους υπηρεσιών υγείας αντικατοπτρίζεται και στα συνολικά έσοδα των επιχειρήσεων του κλάδου στην Ελλάδα το 2018 σε σχέση με το 2017, καθώς κατέγραψαν αύξηση σε ποσοστό της τάξης του 1,5%. Από την άλλη, όπως συμβαίνει και σε άλλους «βιομηχανικούς» κλάδους, έτσι και στη «βιομηχανία της ιδιωτικής υγείας» καταγράφονται το τελευταίο διάστημα ανακατατάξεις και τάσεις συγκέντρωσης, σύμφωνα με την ΙCAP, ειδικά στους τομείς γενικών θεραπευτηρίων, μαιευτικών-γυναικολογικών κλινικών και διαγνωστικών κέντρων – κέντρων αιμοκάθαρσης κ.α.. Κι εδώ φαίνεται η τάση ενδυνάμωσης των ιδιωτικών εταιρειών υγείας που όχι μόνο «παρασιτούν» πάνω στο αποδυναμωμένο σώμα της δημόσιας ΠΦΥ που ακολούθησαν όλες οι μνημονιακές κυβερνήσεις από το 2012 και μετά αλλά πλέον κατέχουν πολύ μεγάλο μερίδιο στη συνολική πίτα του κλάδου Υγείας.
Είναι χαρακτηριστικό πως επί συνόλου 45.273 κλινών πανελλαδικά το 2016, το 1/3 των κλινών ανήκει σε ιδιωτικά θεραπευτήρια (ΕΛΣΤΑΤ). Η μελέτη της ΙCAP επιβεβαιώνει το ρεπορτάζ του Πριν όχι μόνο στην περιοχή της Πατησίων στην Αθήνα, με το «ξεφύτρωμα» πολλών υποκαταστημάτων μεγάλων ιδιωτικών αλυσίδων, αλλά και σε πολλές άλλες περιοχές του λεκανοπεδίου και άλλων μεγάλων πόλεων της χώρας. Όπως σημειώνεται χαρακτηριστικά, «σημαντικός είναι και ο αριθμός των ιδιωτικών διαγνωστικών κέντρων, αρκετά δε εξ αυτών ανήκουν σε μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους». Γίνεται μάλιστα λόγος, για πέντε μεγάλα ιδιωτικά θεραπευτήρια και δύο διαγνωστικά της Αθήνας που άλλαξαν ιδιοκτησία, ενώ σε ένα η διαδικασία είναι σε εξέλιξη, καθώς και για «ενδιαφέρον για νέες επιχειρηματικές συμφωνίες» και εκτός Αττικής.
Διπλάσια από το μέσο όρο του κλάδου της ιδιωτικής υγείας (1,5%) ήταν η άνοδος της αγοράς (βάσει αξίας) των διαγνωστικών κέντρων, κέντρων αιμοκάθαρσης και λοιπών κέντρων, 3% το 2018 σε σχέση με το 2017. Ο κλάδος έχει ήδη επανέλθει στην κερδοφορία το 2016 ύστερα από τέσσερα ζημιογόνα έτη. Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά τα διαγνωστικά κέντρα – κέντρα αιμοκάθαρσης & λοιπά κέντρα, στοιχεία 33 εταιρειών δείχνουν σημαντική αύξηση (52,2%) στα κέρδη (προ φόρου) την περίοδο 2016/15.
Οι ΤΟΜΥ που θα αποτελούσαν τον κορμό –μαζί με τους συμβεβλημένους οικογενειακούς γιατρούς– της ΠΦΥ, έχουν οδηγηθεί σε ναυάγιο. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ είχε υποσχεθεί πως ως τον Δεκέμβριο του 2018, θα είχαν ιδρυθεί 239 ΤΟΜΥ σε όλη τη χώρα και περίπου 3.000 οικογενειακοί γιατροί θα συμβάλονταν με τον ΕΟΠΥΥ. Τον Ιούνιο 2019 λειτουργούσαν μόλις 127 ΤΟΜΥ σε μεγάλες πόλεις της χώρας, ενώ στην Αττική μόλις 44.
Δωρεάν δημόσια πρωτοβάθμια Υγεία με κρατική χρηματοδότηση
Η ραγδαία εξάπλωση των ιδιωτικών αλυσίδων διαγνωστικών κέντρων στις λαϊκές και όχι μόνο γειτονιές της Αττικής δεν είναι κεραυνός εν αιθρία. Είναι αποτέλεσμα της εφαρμογής της «συνταγής» των μνημονιακών κυβερνήσεων υπό την καθοδήγηση των ΔΝΤ-ΕΕ που έδωσε τη χαριστική βολή στις στοιχειώδεις ανάγκες για πρωτοβάθμια υγεία της συντριπτικής πλειοψηφίας της κοινωνίας, υπογράφοντας την πλήρη υπαγωγή της ΠΦΥ στο ιδιωτικό κεφάλαιο. Η σύνδεση των παροχών Υγείας με την ασφαλιστική κατάσταση των εργαζομένων, σε συνθήκες ανεργίας, μείωσης μισθών και εργοδοτικών εισφορών, καθώς και κρατικής υποχρηματοδότησης, οδήγησε στη δραστική περικοπή των δημόσιων παροχών και τον σχεδόν πλήρη αποκλεισμό των ανασφάλιστων. Και σήμερα φτάνουμε στο αίσχος της μη απόδοσης ΑΜΚΑ σε χιλιάδες φτωχούς κσι ανασφάλιστους μετανάστες και πρόσφυγες.
Μετέτρεψαν τον ΕΟΠΥΥ σε αποκλειστικά αγοραστή υπηρεσιών υγείας προσφέροντας απλόχερα δισ ευρώ στους πιο πιστούς συμμάχους τους: τον κρατικοδίαιτο ιδιωτικό τομέα, τις μεγάλες ιδιωτικές κλινικές και τις αλυσίδες των διαγνωστικών κέντρων. Η εισαγωγή κλειστών-σφαιρικών προϋπολογισμών εδραίωσε επιχειρηματικά κριτήρια στη λειτουργία της πρωτοβάθμιας περίθαλψης. Διόλου αμελητέα ανατροπή ήταν και η πλήρης αλλαγή στις εργασιακές σχέσεις και το καθεστώς αποζημίωσης για τους οικογενειακούς γιατρούς/γιατρούς αναφοράς, που συνδέεται με τον αριθμό των ασθενών και τα χαρακτηριστικά τους. Αυτό σημαίνει πλήρης απαξίωση των εργαζόμενων υγειονομικών που εργάζονται σε καθεστώς πλήρους επισφάλειας και ελαστικής εργασίας, με αμοιβές κομμένες και ραμμένες στα μέτρα των κλειστών προϋπολογισμών.
Ο λαός, η νεολαία, οι εργαζόμενοι στο χώρο της Υγείας χρειάζεται να παλέψουν για μια δωρεάν αποκλειστικά δημόσια Πρωτοβάθμια Υγεία με αποκλειστικά κρατική χρηματοδότηση πλήρως ενταγμένη στο Εθνικό Σύστημα Υγείας οργανικά διασυνδεμένη με τα δημόσια νοσοκομεία. Με γιατρούς και γενικά υγειονομικούς λειτουργούς πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης σε μόνιμες θέσεις εργασίας. Με σοβαρές και πλήρεις δομές. Με προσανατολισμό στην πρόληψη. Με ένταξη σε αυτήν της πραγματικής ΠΦΥ και των υποβαθμισμένων σήμερα δομών δημόσιας υγείας και των ανύπαρκτων δομών ιατρικής της εργασίας. Με την αρμονική οργανική διασύνδεση των Κέντρων Υγείας με τα νοσοκομεία του ΕΣΥ να διασφαλίζει τόσο την ποιοτική πρωτοβάθμια φροντίδα όσο και την αποφόρτιση των νοσοκομείων από περιστατικά που μπορούν να αντιμετωπίζονται από τα Κέντρα Υγείας. Επίσης να διασφαλίζει πως ιατρικές ειδικότητες οι οποίες σχετίζονται τόσο με την πρωτοβάθμια όσο και με την νοσοκομειακή περίθαλψη δεν θα αποξενώνονται από κανένα από τα δύο αντικείμενα. Μια δημόσια Πρωτοβάθμια Υγεία που θα προσφέρει επιστημονική και επαγγελματική αξιοπρέπεια σε όλους τους νέους ειδικευμένους γιατρούς με ειδικότητες που αναφέρονται στην πρωτοβάθμια φροντίδα, Γενικούς Γιατρούς, Παθολόγους κλπ. χωρίς αποκλεισμούς.
